TÜBİTAK'tan 4 sivilin ölümüne neden olan polis aracıyla ilgili rapor

TÜBİTAK, Hakkâri'de 4 sivilin ölümüne sebep olan zırhlı polis aracı ile ilgili incelemesini tamamladı. TÜBİTAK'ın incelemesinde, araçlarda ateş etme olasılığını artıracak 'tasarımsal uygunsuzluklar' tespit edildi. Raporda, "Yönlendirme kolu ergonomik olmaması sebebiyle hataya açık durumdadır." ifadesi yer aldı.

Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) Hakkari’nin Yüksekova ilçesinde 8 Ekim 2016’da 4 sivilin ölümüne, 2 sivilin de yaralanmasına neden olan Kobra tipi tekerlekli zırhlı aracın keskin kule sistemindeki silahın, atış yapmasının olası nedenleri üzerine rapor hazırladı. TÜBİTAK’ın araştırma sonucunda hazırladığı raporda çarpıcı tespit ve değerlendirmeler yer aldı.

Olayla ilgili yargılamayı yapan Diyarbakır 3. Ağır Ceza Mahkemesi, Kobra tipi araçların silah sisteminin arıza verdiği konusunda idari soruşturma başlatılıp başlatılmadığına ilişkin bilgi istemesi üzerine Emniyet Genel Müdürlüğü TÜBİTAK’ın söz konusu raporunu gönderdi. Emniyet Genel Müdürlüğü, Koç Holding’in Otokar firmasının ürettiği Kobra aracının Yüksekova’da karıştığı olayın ardından müfettiş görevlendirerek, idari soruşturma başlatmıştı. Müfettişler, olaya karışan 30 A 0593 plakalı Kobra aracının kule silahı ve bu kuleyi idare eden elektromekanik sistemlerinin üretici firması olan Otokar dışında uzman bir heyet oluşturularak incelenmesi ve bunun sonucunda rapor hazırlanması için TÜBİTAK’ı görevlendirdi.

TÜBİTAK bünyesinde oluşturulan uzman ekip, Kobra aracının kule kısmında yaptığı inceleme sonucunda 28 Aralık 2016’da 42 sayfalık “30 A 0593 Plakalı Kobra Marka Zırhlı Araç Kule Sistemi İnceleme Raporu”nu hazırlayarak Emniyet Genel Müdürlüğü’ne gönderdi.

‘ATIŞ İÇİN 3 EMNİYET ANAHTARININ AÇIK OLMASI GEREKİYOR’

Raporda, olaya karışan Kobra tipi zırhlı aracın yerinde incelemesi için olaya ilişkin görüntüler, bilirkişi raporları, şüpheli ve tanık ifadeleri, aracın inceleme ve tespit tutanaklarının Yüksekova Emniyet Müdürlüğü’nden temin edilerek incelendiği kaydedildi. Raporda, olay anına ait aracın kule kamerasında çekilen görüntüler üzerinde yapılan incelenmede; görüntülerde herhangi bir arızayı gösterecek bir uyarı işareti olmadığı, aracın atış sırasında ve sonrasında düşük hızda hareket ettiği ifade edildi. Kobra marka araç ve üzerine monte edilen keskin silah sistemi üzerinde inceleme ve ön testler yapmak üzere Ankara Özel Hakaret Dairesi Başkanlığında bulunan aynı model ve farklı araç üzerinde çalışıldığı kaydedildi. Kobra marka araç üzerine monte edilen keskin uzaktan kumandalı kule sisteminin temel olarak 5 ana sistemden oluştuğu belirtilen raporda, bunların silah kulesi, görüntüleme ünitesi, kontrol ünitesi, nişancı kumanda kolları ünitesi ve komutan atış yetki anahtarı olduğu belirtildi. Aracın kulesinde bulunan silah sistemi ile ateş edilmesi için 3 emniyet anahtarının açık olması gerektiği kaydedildi.

TÜBİTAK GÜVENLİ GÖRMEDİ

Büyük paralar ödenerek satın alınan, “ölüm makinesi” olarak bölge illerinde yaygın olarak kullanılan Kobra tipi araçlardaki “Keskin uzaktan kumandalı kule sistemi” için inceleme raporunda, hatalı ateş etme olasılığını arttıracak veya sebep olabilecek “tasarımsal uygunsuzlar” tespit edildiği vurgulandı. Raporda, Keskin silah sistemi ve yazılımı için şu tespit ve öneriler yer aldı: “Yönlendirme kolu ergonomik olmaması sebebiyle hataya açık durumdadır. Kritik öneme sahip tetik ayarı kullanıcı müdahalesine açıktır. Önlem alınmalıdır. Silah sistemi elektronik donanımı ve yazılımı hatalara karşı yeniden gözden geçirilmelidir. Yönlendirme kolu körüğü tetiğe basıldığı bilgisi ekranda belirtilmeli ve kayıt altında tutulmalıdır.”

Raporda yer alan değerlendirmeler, son dönemde uygulanan güvenlik politikaları nedeniyle yüz binlerce insanın yaşadığı bölge kentlerinde, caddelerinde sürekli olarak gezen, bölge insanın günlük yaşantısının bir parçası haline gelen Kobra tipi araçlardaki silah sisteminin her an can almaya hazır dolaştığı gerçeğini ortaya çıkardı.

SAVUNMA SANAYİ MÜŞTEŞARLIĞI MAHKEMEYE CEVAP VERMEDİ

Öte yandan yargılamayı yapan Diyarbakır 3. Ağır Ceza Mahkemesi, olayla ilgili yeni bilirkişi raporu aldırılması, uzman bilirkişi tayini için Kobra aracını üreten OTOKAR firması, Jandarma Genel Komutanlığı, Savunma Sanayi Müsteşarlığı, ASELSAN, MKE ve TÜBİTAK’a yazı göndermişti. Jandarma Genel Komutanlığı, OTAKAR ve MKE bilirkişilik yapacak kişilerin isimlerini gönderirken, TÜBİTAK iş yoğunluğu gerekçe göstererek uzman göndermedi. ASELSAN bu konuda bilirkişilik yapacak uzmanları olmadığını bildirirken, Savunma Sanayi Müsteşarlığı mahkemeye cevap bile vermedi.

'TASARIMSAL UYGUNSUZLUKLAR VAR'

TÜBİTAK, olaya karışan 30 A 0593 plakalı Kobra marka zırhlı aracın “Keskin kule sistemindeki silahın”, atış yapmasının olası nedenlerini araştırmak üzere yaptığı çalışmalar sonucunda hazırladığı raporunda şu bulgulara yer verdi:

• İlgili olayda (Keskin silah sistemi Özel Harekat yerleşkesinden dışarı çıkılmadan kurulmuş ve atışa hazır hale getirilmiştir. (şekil 5 ve şekil 6). Olay anında aracın çok yavaş seyrettiği görüntülerden tespit edilmiştir. Silah sisteminin ‘Atışa Hazır’ olması, titreşim seviyelerinin düşüklüğü ve olay sırasında iki seri atış gözlenmiş olması solenoidin (Bobin) silah tetiğini titreşim kaynaklı ateşleme ihtimalini oldukça düşürmektedir. Ancak, silah sisteminin hazır olmadığı durumlarda bile atış yapabileceği geçmiş olaylar için düzenlenmiş tutanaklarda görülmüştür. Bu gibi olayların titreşim kaynaklı olduğu ve silahın elektronik sisteminden bağımsız olarak ateşlenebileceği ilgili tutanaklarda verilmiştir.
• Silah kulesi kısmında (bölüm2.1) bahsedilen tetik ayarı oldukça kritik öneme sahiptir. Bu ayar kullanıcı müdahalesine açık görünmektedir. Sıkı bir tetik ayarı yapıldığında, silahın en ufak bir sarsıntıda bile atış yapması mümkündür. Bu durum olay ile açık bir bağlantısı tespit edilememiş olsa da tasarımsal uygunsuzluk olarak değerlendirilmektedir.
• Tasarımsal uygunsuzluklar/iyileştirmeler kısmında (Bölüm3.1) anlatıldığı gibi yönlendirme kolu sağa doğru hareket ettirilirken yönlendirme kolundaki tetiğe kazara basılabilmektedir. Bu durum kaza olasılıklarından birisi olarak görünmektedir. Ayrıca, silah sisteminin önemli bir tasarımsal uygunsuzluğu olarak değerlendirmektedir.
• Kaza ile ateşleme durumu dışında yönlendirme kolu kontrol sistemindeki sinyallerin çakışması (hareket motorlarını serbest bırakan butonunu da aktive etmesi) olasılığı da değerlendirilmiştir. Benzer senaryo yaratabilmek için kontrol ünitesi Yüksekova’da incelenmiş fakat bir sonuca ulaşılamamıştır.
• Kule sistemi üzerinde koşturulan yazılım hakkında detaylar mevcut değildir. Yazılım güvenlik seviyesi bilinmemektedir. Bu yüzden yazılım kaynaklı sorunların incelenmesi bu rapor kapsamına alınmamıştır. Üretici firma tarafından bu bilgiler paylaşıldığı takdirde incelenebilir.
• Kule sistemi elektronik donanımı hakkında detaylar mevcut değildir. Elektronik donanımın sağlamış olduğu teknik standartlar bilinmemektedir. Bu yüzden elektronik donanım kaynaklı sorunların bütün olarak incelenmesi bu rapor kapsamında yapılamamıştır. Üretici firma tarafından bu bilgiler paylaşıldığı takdirde incelenebilir.
• Yapılan inceleme sırasında kule sisteminin ekranında rastlantısal olduğu düşünülen ‘silah kurma’ mesajları görülmüştür. Ekranda bu mesajların görüldüğü anlar silah kurma ile ilgili herhangi bir işlemin yapılmadığı durumlardır. Kule sistemini kullanan personel de bu durumun sürekli olarak tekrar ettiğini söylemiştir. (hangi durumlarda bu mesajın ekranda görüntülendiğinin detayları mevcut değildir. Yazılım kaynaklı bir sorundan dolayı ekranda rastlantısal olarak hata mesajlarının görünmesi yine yazılım kaynaklı bir sorundan kaynaklı silahın ateş alması ihtimali ile benzerdir.) Bu yüzden ünite içerisine girecek sıvı veya herhangi bir cismin ünite içerisinde soruna sebep olacağı muhtemeldir. Tetik gibi önemli sinyallerin bulunduğu bu ünitede böyle bir hasarın olması çok sakıncalı bulunmuştur. Nişancı kumanda kolları ünitesinin tüm teknik detayları bilinmemekle birlikte, ‘Atışa Hazır’ durumundaki kule sisteminin bu yırtıktan kaynaklı bir hatadan dolayı ateş alması teknik olarak ihtimaller dâhilindedir.”

‘SİLAH GÖZDEN GEÇİRİLMELİ’

Raporun değerlendirme bölümünde ise zırhlı araçlardaki eksiklerin iyileştirilmesi için şu tavsiyelerde bulunuldu:

• Silah sisteminde gözlenen tasarımsal hatalar ve iyileştirmeye açık konular özetle aşağıdaki gibi tespit edilmiştir.
• Yönlendirme kolu ergonomik olmaması sebebiyle hataya açık durumdadır.
• Kritik öneme sahip tetik ayarı kullanıcı müdahalesine açıktır. Önlem alınmalıdır.
• Silah sistemi elektronik donanımı ve yazılımı hatalara karşı yeniden gözden geçirilmelidir.
• Yönlendirme kolu körüğü tetiğe basıldığı bilgisi ekranda belirtilmeli ve kayıt altında tutulmalıdır.
• Silah sisteminde gözlenen genel kullanıcı hataları ve iyileşmeye açık konular ise şu şekildedir:
• Silah sisteminin ‘Atışa Hazır’ durumda olması kullanılması (Emniyet anahtarları devre dışı bırakılmış) istem dışı atışma yapma olasılığını yükseltmektedir. Sadece atış yapılacak zamanlarda ‘Atışa hazır’ konuma getirilmelidir.
• Silah sistemi ‘Atışa hazır’ durumda kullanılırken daha dikkatli gözetleme yapılmalıdır.
• Silah sisteminin herhangi bir bileşeninde hasar varsa araç kullanılmamalıdır. (körük yırtığı vb.) Böyle durumlar raporlanarak üretici firmaya bildirilmelidir.
• Operatör hareketlerini gözlemlemek için araç içinde kamera kullanılmalıdır.
• İncelemelerde hataya sebep olabilecek, yukarda detaylar verilmiş durumlar tespit edilmiştir. Olayı teknik açıdan aydınlatacak bulgular ve belirtiler ise ancak bu seviyede elde edilebilmiştir. Üretici, olaydan hemen sonra aracı ilk inceleyen ve müdahale eden ekip olduğundan, silah sistemi olay sonrası haliyle gözlemlenememiştir.”

EMNİYET GENEL MÜDÜRLÜĞÜ'NÜN AÇIKLAMASI BOŞA DÜŞTÜ

Olay anına ilişkin zırhlı araç kamera görüntülerinin Mezopotamya Ajansı (MA) tarafından yayınlanmasının ardından Emniyet Genel Müdürlüğü'nden konuya ilişkin açıklama yapılmıştı. Açıklamada, "İdari tahkikat ve adli soruşturma sürüyor. Terörle mücadele tehditlere karşı tüm silahların hazırda tutulması görev gereği" iddiasında bulunulmuştu. TÜBİTAK raporunda ise EGM'nin bu açıklamasını boşa çıkaran, "Sadece atış yapılacak zamanlarda 'atışa hazır' konuma getirilmelidir" tespiti dikkat çekti.

OLAY HAKKINDA

Hakkari’nin Yüksekova ilçe merkezinde 8 Ekim 2016 günü Cengiz Topel Caddesi’nde seyir halinde olan Hakkari Özel Harekat Şube Müdürlüğü’ne ait 30 A 0593 plakalı kobra tipi zırhlı polis aracından, yolda yürüyenlere ve kaldırımda bekleyenlere rastgele ateş açılmıştı. Saldırıda, Serhat Buldan, Rahmi Safhalı, Necdet İşözü ve Aydın Tümen yaşamını yitirmiş, Şemsettin Kaya ve Mehmet Ali Kaya ise yaralanmıştı. Saldırıyla ilgili başlatılan soruşturma kapsamında görevden uzaklaştırılan zırhlı aracın silahçısı, özel harekat polisi İ.K. 8 Ekim 2016’da tutuklanmıştı. İ.K. Ekim 2017’de çıkarıldığı ikinci duruşmada tahliye edildi. Yüksekova Cumhuriyet Başsavcılığı İ.K. hakkında “bilinçli taksirle ölüme ve yaralamaya sebep olmak” suçundan 3 yıldan 15 yıla kadar hapis cezası istedi. Yüksekova Emniyet Müdürlüğü, zırhlı polis aracının kamera kayıtları da dava dosyasına girdi. Araçtaki dört kameradan sadece birinin görüntüsü gönderilirken, aracın önünü, arkasını ve içini gösteren kameraların kayıtlarının ise olmadığı iddia edildi. Emniyet Genel Müdürlüğü, görüntülerin basına yansıması ardından "İdari tahkikat ve adli soruşturma sürüyor, terörle mücadelede tehditlere karşı tüm silahların hazır bulundurulması görev gereğidir" açıklamasını yapmıştı.

(MA)