Türkiye’nin gergedan böceği ile imtihanı

ÇAĞRI MERT BAKIRCI

Türkiye, sanıyoruz ki “yalan bilgileri gerçekmiş gibi savunma” konusunda açık ara liderlerden bir tanesi… Önce TÜBİTAK tarafından “CERN’de yapılan proton çarpıştırma deneyleri Allah’a şirk koşmaktır” konulu haber salgın gibi yayıldı. Halbuki haber, ülkemizin medar-ı iftiharı olan satir sitesi Zaytung’un bir benzeri olan Kirpice’nin dalga geçme amaçlı hazırladığı bir haberdi. Tabii ki burada da bitmedi. Geride bıraktığımız hafta içerisinde patlak veren furyamız, “gergedan böceklerinin 90.000 dolara varan miktarlarda değere sahip böcekler olduğu” yalanıydı… Ne oldu, ne bitti anlamadık ama koca koca haber siteleri bu yalanı gerçek gibi pazarladılar. CERN ve NASA ile ilgili yapılan ve satir amaçlı yazılan yazıları ciddiye alıp değerlendirmeye gerek yok ama bu yazımızda gergedan böcekleriyle ilgili konuya bir el atmak istedik.

BİR AİLEYE MENSUP

Gergedan böcekleri, Scarabaeidae taksonomik ailesi altındaki Dynastinae taksonomik alt ailesinin içerisinde bulunan 300 farklı türde bulunabilen böceklerin genel adı. En meşhurları Herkül böcekleri, Unicorn böcekleri ve boynuzlu böceklerdir. Bu böceklerin en meşhur özelliği, halk arasındaki isimlerini de veren gergedan boynuzu benzeri boynuzları. Gerçekten son derece ilginç hayvanlardır ve buna gazetenin ilerleyen sayılarında değineceğiz. Ancak bu yazıda, şu fiyat meselesinin aslını paylaşacağız.

ARARSANIZ 5 DOLARA VAR

Hiçbir gergedan böceği, 90 bin dolar gibi yüksek fiyatlara satılmıyor. Tam tersine bu hayvanların farklı türleri, Dünya’nın dört bir yanına dağılmış halde bulunur. Örneğin atlas böceği başta Endonezya olmak üzere Güney Asya’da, fil böceği Avustralya’da, Meksika başta olmak üzere Orta Amerika’da ve Güney Amerika ormanlarında, Avrupa gergedan böceği Kuzey Avrupa’nın neredeyse tamamında, Pakistan’da, Türkiye de dahil olmak üzere Ortadoğu’da (daha isabetli olarak Yakın Asya’da) ve Kuzey Afrika’da, Herkül böceği ve öküz böceği Orta ve Güney Amerika’da, Japon gergedan böceği Japonya’da bulunmaktadır. Yani Dünya’nın her yerinde bu böceklerin farklı türlerini bulmak mümkündür. Bu böceklerin bazıları kısmen kıymetli olsa da, hiçbiri 90 bin dolar gibi fiyatlara satılmamaktadır. Tam tersine, son derece ilginç görünümlü ve “kıymetliymiş gibi gözüken” bu hayvanları internet üzerinden 5 dolara bile bulmak mümkündür.

89 bin dolara satılmış bir böcek gerçekten vardır! Hatta bu değeriyle söz konusu hayvan, Business Insider tarafından hazırlanan “Dünya’nın en yüksek fiyata satılan 7 hayvanı” listesinde yer almaktadır. Ancak satılan, bir gergedan böceği değildir! Onlarla yakın akraba olan ancak aynı zamanda tamamen farklı bir taksonomik aileden olan bir geyik böceğidir.

'NORMAL BİR BÖCEK!'

“Aman ne fark eder, böcek işte!” diyebilirsiniz. İşte bilimden haberdar olmadan bilimle ilgili konularda yargıya varılacak olursa, böyle sıkıntılar doğar. Çünkü gergedan böcekleri, yayılan sahte haberlerin iddia ettiği gibi Türkiye’de bulunuyor olsa da, geyik böcekleri Türkiye’de çok kısıtlı bir bölgede bulunur (hatta varlıkları bile bir dönem tartışma konusu olmuştur)! Daha ziyade İngiltere dâhil, İrlanda hariç olmak üzere sadece Batı Avrupa’da bulunurlar! Ancak bir böceğin bir ülkede bulunması ve daha önceden belli bir fiyata satılmış olması, her böceğin aynı fiyatta olduğu anlamına gelmez. Daha önceden 89 bin dolara satılan böcek, Japonya’da 1 defaya mahsus satılmıştır, çünkü bir koleksiyonun eksik bir parçasını tamamlamıştır. Her ülke, her böceğe aynı değeri vermediği gibi, bir ülke içerisinde bile bir böceğin yüksek fiyata satılmış olması, bunun devam edeceği anlamına gelmez. Zaten söz konusu tekil birey de, sıradışı bir uzunluğa sahip olduğu için bu aşırı yüksek fiyata gitmiştir. Yani işin özü, Türkiye’de bulunan böceklerin 90 bin dolara giden bir türü bulunmamaktadır. Ülkemizin böcek bilimcilerinden (entomolog) Uzman Yusuf Durmuş’un Facebook üzerinden yayınladığı sitemi bunu güzel izah ediyor:
“25 yıllık Entomoloji (Böcek Bilimi) uzmanı olarak 2 müze kuruculuğunda görev aldım. Binlerce öğrenci eğittim. Bir vatandaşın rastgele bulup işe yaramayan gergedan böceğini milyonlarca para ediyor deyip oluşturduğu kamuoyunu oluşturamadık. (…) Gergedan böceğinden müzemizde en az 50 tane var. Normal bir böcektir. Her böcek kadar onlar da aynı değerdedir.”

Ülkemizde yer alan ve varını yoğunu bilime vermiş, güvenilir kaynaklardan sorgulamadan lütfen sosyal medyada yangın gibi yayılan yalanlara kanmayın. Sosyal medyayı ana bilgi kaynağınız olarak kullanıyorsanız; Evrim Ağacı, Yalansavar, Açık Bilim, Kozmik Anafor, Bilim Kazanı gibi kaynakları esas almaya dikkat edin. Çünkü buralarda yazan insanlar gerçekten bilimin içerisinden olan, dolayısıyla bilimle ilgili konularda gerçek ile yalanı birbirinden ayırt edip anlatabilecek insanlardır.