Turunçgillerde 'yeşillenme hastalığı' tehdidi: Üretim tamamen bitirebilir!

Tarım ve Orman Bakanlığı turunçgillerde görülen en tehlikeli hastalık olarak bilinen “yeşillenme hastalığı” ile ilgili kapsamlı bir rapor hazırladı.

Raporda, hastalığın Türkiye’ye girmesi durumunda turunçgil üretiminin tamamen bitebileceği vurgulanıyor.

Tarım yazarı Ali Ekber Yıldırım'ın aktardığına göre Ticaret Bakanlığı da ihracatçı birliklerine gönderdiği yazıda tarım ve Orman bakanlığı’nın raporunu da paylaşarak uyarıda bulundu.

Özellikle Kıbrıs'ın kuzeyinden yapılacak narenciye ve enginar ithalatına dikkat çekilerek yolcu beraberinde bu ürünlerin ülkeye girmesine kesinlikle izin verilmeyeceği ifade edildi. 

Bakanlık, Kıbrıs’tan narenciye ve enginar ithalatı için yeni kurallar getirdi.

Tarım ve Orman Bakanlığı’nın Kuzey Kıbrıs’a gönderdiği uzman ekibin hazırladığı yeşillenme hastalığına ilişkin rapora göre, turunçgillerde yeşillenme hastalığının Türkiye’ye girmesi halinde üretimin tamamen bitebileceği ve turunçgillerde ihracatçı olan Türkiye’nin ithalatçı konumuna düşebileceği belirtildi.

ÜRETİCİ VE İHRACATÇILAR İLE GÖRÜŞÜLDÜ

Gıda ve Kontrol Genel Müdür Vekili Dr. Ersin Dilber, Genel Müdür Yardımcısı Doç. Dr.Yunus Bayram, Adana Biyolojik Mücadele Araştırma Enstitüsü Müdürü Dr. Miraç Yayla, İnspektör Çetin Sarı ve İnspektör Şerafettin Doğan imzasıyla yayınlanan raporda Kıbrıs’taki gözlem ve incelemeler hakkında özetle şu bilgilere yer verildi:

“Ülkemizde bulunmayan ve Bitki Karantinası Yönetmeliği EK-1 A listesinde yer alan dünya turunçgil yetiştiriciliğinin en önemli hastalıklarından biri olarak nitelenen ve mücadelesi bulunmayan Turunçgil Yeşillenme Hastalığı (Candidatus liberibacter)'nın vektörü olan Asya Turunçgil Pisillidi’nin bulaşıklık durumu, zarar şekli, mücadelesi ve alınabilecek karantina tedbirleri hakkında Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Tarım ve Doğal Kaynaklar Bakanı Sayın Hüseyin Çavuş Kelle, Tarım ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı Bakanlık Müdürü Reşat Değirmenci, Tarım Dairesi Müdürü Ercan Akerzurumlu ve Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürü Cem Karaca ile Lefkoşa Büyükelçiliği Kalkınma ve Ekonomik İşbirliği Ofisi Koordinatörü Ömer Cihan ve diğer kamu ve özel sektör temsilcileri ile görüşülmüştür.

Saha çalışmaları kapsamında enginar ve narenciye alanları, paketleme tesisleri, Girne, Gazi Magosa, Güzelyurt karantina kontrol noktaları ve araştırma istasyonları ziyaret edilmiş, üretici ve ihracatçılar ile görüşülmüştür. Ayrıca yapılan çalışmalar ve alınması gereken karantina önlemleri hakkında kalkınma ofisi koordinatörlüğü ve sayın bakan ve bakanlık yetkilileri ile durum değerlendirmesi yapılmıştır.”

HASTALIK 10 MİLYON KİŞİNİN GEÇİMİNİ ETKİLER

Gıda ve Kontrol Genel Müdür Yardımcısı Doç. Dr.Yunus Bayram, Türkiye’de 2,5 milyon ailenin narenciye üretimi yaptığını, yaklaşık 10 milyon kişinin bu üretimden yakından etkilendiğini,söz konusu zararlı böceğin Kıbrıs'ta görüldüğünü ve Kıbrıs tarafı teknik ekibinin de bunu teyit ettiğini ve bu zararlının Türkiye'ye bulaşması durumunda narenciye üretiminin durma noktasına gelme riski ile karşı karşıya geleceğini belirtti.

Ayrıca konukçusu olmazsa bile bu böceğin başka ürün veya yollarla taşınabileceğini bildiren Bayram, Dünya Bitki Koruma Birliği Konvensiyonu (IPPC) standartlarına göre bitki materyallerinin topraklı, saplı, yapraklı girişlerine izin verilmediğini, bu uygulamanın tüm dünyada kabul edildiğini,bu nedenle enginar bitkisinin yapraklı ve saplı gelmesinin riskli olduğunu dökme enginar ve narenciye ürünlerinin gelmesi durumunda bu riskin daha da yüksek olacağını bu yüzden bazı karantina tedbirlerinin alınmasının kaçınılmaz olduğunu kaydetti.

Kıbrıs tarafı ile yapılan görüşmede, Türkiye’ye gelecek olan ürünlerin sıkı denetleneceği ve her hangi bir karantina tedbiri eksikliği görülen ürünlerin yurda alınmayacağı ve iade edileceği gerek re-export gerekse yurtiçi tüketim amacıyla gönderilen enginar ve narenciye ürünlerine ait tüm sevkiyatların fümige edilerek ve tüm tedbirlere riayet edilerek ihraç edilmesi gerektiği vurgulandı.

5,3 MİLYON TON TURUNÇGİL ÜRETİMİ RİSK ALTINDA

Hazırlanan raporun sonuç bölümünde şu bilgilere yer verildi:

“Ülkemizin yıllık 5 milyon 362 bin 612 ton turunçgil üretimi bulunmaktadır (TÜİK, 2022). Turunçgillerde yıkıma neden olan bu hastalığın vektörü aracılığıyla ülkemize yayılmasının turunçgil üretimini yüzde 40 oranında azaltabileceği, üretimde oluşacak bu azalma nedeniyle üreticinin ürünü ekonomik bulmayarak tamamen terk edebileceği ve bu durumdan yaklaşık 10 milyon insanın doğrudan veya dolaylı bir şekilde etkileneceği ve ülkemizin turunçgil ihraç eden ülke konumundan turunçgil ithal eden ülke konumuna gelebileceği göz önünde bulundurarak ve tüm riskler dikkate  alınarak olası tüm tedbirler alınması gerekmektedir. Ayrıca Kıbrıs adası bahse konu zararlı ile bulaşık olup, bulaşıklığın etkisinin 1-2 yıl içerisinde şiddetini arttırması, hatta iklim koşullarına göre yeşillenme hastalığının da bulunabilme olasılığı beklenmektedir.

Bu nedenle aşağıda yer alan sonuç ve öneriler hem heyetimizin ortak kararı hem de Kıbrıs heyeti ile kapanış toplantısında görüşülerek ve mutabık kalınarak hazırlanmıştır. Enginar ve narenciye ithalatının sağlıklı yapılabilmesi için aşağıda belirtilen hususlara azami derecede riayet edilmesi zorunluluk arz etmektedir.”