TÜSİAD’dan ‘çarpık kaynak’ vurgusu

BirGün/Ankara

TÜSİAD, “Türkiye sanayisinin bugününe bakış ve öneriler” adlı bir rapor yayımladı. Raporda son 20 yılda sanayide yaşanan gelişmeler ele alındı. Dr. Nurşen Numanoğlu, F. Hazal İnce ve Berkay Kekül’ün hazırladığı raporda çarpıcı tespitlere yer verildi.

Raporda, doğrudan yabancı sermaye yatırımlarında yaşanan azalmanın sanayiye etkisine dikkat çekilerek, şu ifadelere yer verildi:

“Teknoloji üretimini ve kullanımını kolaylaştıran ve hızlandıran önemli etkenlerden biri de doğrudan yabancı sermaye yatırımlarıdır. Türkiye’de doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının azalma eğiliminde olduğu gözlemlenmektedir. Bununla birlikte, doğrudan yabancı sermaye yatırımlarında imalat sanayinin payı da düşme eğilimi içindedir. Bu durum ülkemizde teknoloji edinimi konusunda bir zorluk yaratmaktadır.”

İHRACAT VERİMLİLİĞİ DÜŞTÜ

İmalat sanayisinin ekonomik gelişmelerde kritik öneme sahip olduğunun altı çizilen rapora göre imalat sanayinin GSYİH (Gayri safi yurtiçi hasıla) içindeki payı 2000’li yılların ortalarına kadar düştü sonra yeniden artarak yükselişe geçti. İmalat sanayinin GSYİH’deki payı, 2021 yılında yüzde 22,2’ye ulaştı. Bu oran 1998 yılında da yüzde 22 seviyelerinde bulunuyordu. Raporda imalat sanayisi verileriyle ilgili olarak “Türkiye’de imalat sanayinde yapısal değişim anlamında çok önemli bir dönüşüm olmadığı izlenimi bırakmaktadır” ifadelerine yer verildi.

Raporda ülkenin ihracat verimliliğinin artış hızının son 10 yılda önceki döneme göre ciddi düştüğü tespitine yer verildi. Buna göre ihracat verimliliğinin 2002-2007 yılları arasında görece hızlı bir şekilde yükseldiği, 2007-2016 döneminde daha durağan bir seyir izlediği, 2016-2019 arasında yine görece hızlı yükselmiş ve daha sonra yeniden durağanlaştığına vurgu yapıldı. İhracat verimlilik endeksinin 2002-2007 yılları arasında yıllık ortalama yüzde 0,7 oranında artarken artış hızı 2008-2021 yılları arasında yıllık ortalama yüzde 0,3 düzeyine düştü.

Ülkenin ihracat yapısında 1990’lardan itibaren düşük teknolojili ürünlerden orta ve özellikle orta-yüksek teknolojili ürünlere doğru bir hamle yapıldığı ancak bu hamlenin, 2000’lerin ortalarından itibaren hızını kaybettiği ortaya konuldu.

Raporda bir diğer dikkat çeken tespit, kaynak dağılımının çarpıklığı oldu. Rapora göre verimliliği daha düşük olan girişimler kaynak dağılımından daha yüksek pay aldı, bu da sektör düzeyinde verimlilik artışını olumsuz etkiledi.

Sektör temsilci ve uzmanları ile rapor için yapılan görüşmelerde şirketlerin teknoloji yenilemek yerine teşvikler sayesinde ciddi biçimde daha düşük ücretlerle çalışan işgücü kullanımını artırarak büyümeyi tercih edebildikleri dile getirildi. Buna göre mali güçleri halihazırda yüksek olan büyük firmalar, son yıllarda teknoloji konusundaki çabalarını artırırken daha küçük firmalar teknoloji yerine daha fazla işgücü kullanarak büyümeyi seçmiş olabileceklerine dikkat çekildi.

EĞİTİMİN KALİTESİ DÜŞÜK

Raporda, Türkiye’nin beşeri beceriler konusundaki eksiklikleri sanayide dönüşümü engelleyebilecek en önemli etkenlerden biri olduğuna yer verildi. Bu engelin aşılması sadece yüksek öğretimde değil eğitimin tüm basamaklarında kalitenin artırılması ve daha eşit erişimin gerçekleştirilmesini gerektiği tespitine yer verildi.

Türkiye Yetişkin Becerileri Anketi sonuçlarına göre OECD ülkeleri arasında Şili’den sonra en düşük ortalama sözel ve sayısal beceri yetkinliği puanına sahip ülke olduğu anımsatılarak şu ifadelere yer verildi:

“Genç kuşakların beceri yetkinliği seviyesi diğer OECD ülkelerindeki akranlarının ortalamasını yakalamaktan uzaktır. 16-24 ve 25- 34 yaş gruplarının becerileri kıyaslandığında genç kuşakların performansı gelişmiş ülke ortalamasına yakınsamayı mümkün kılacak ve var olan beceri farkını kapatabilecek seviyede değildir.”

Raporda bu zorlukların aşılması için etkin bir sanayi politikası tasarımı ve uygulamasına ihtiyaç duyulduğu belirtildi.