Umudun insanı 100 yaşında: Haldun Taner sahnelerde anılıyor

İKBAL KAYNAR

Tiyatronun ve edebiyatın usta kalemi Haldun Taner 100. yaşında anılıyor. ‘Vatan Kurtaran Şaban’  adlı oyunu doğumunun 100. yılında ustaya armağan eden oyunun yönetmeni ve oyuncusu Ali Erdoğan BirGün’e konuştu. Erdoğan,“Haldun Taner, umutsuzluğu değil mücadeleyi seviyor. Çünkü onun özlediği toplum, her söylenilene kafa sallayıp kös kös inanan, kaderine razı bir hayat süren, dış dünyayla bağlarını koparmış, boyun eğen bir toplum değil” diyor.

Kabare Dev Aynası Tiyatrosu’yla pek çok oyun sergilediniz. Şimdi de Haldun Taner’in eseri ‘Vatan Kurtaran Şaban’ı sahneye taşıyarak ustaya merhaba diyorsunuz. Biraz bize kendinizden bahseder misiniz?
Devekuşu Kabare Tiyatrosu’nda yirmiden fazla oyunda irili ufaklı roller oynadım. 2001’de kendi tiyatrom Kabare Dev Aynası’nı kurdum. Tiyatroma isim ararken aklıma Haldun Taner’in “Tiyatro hayatın aynası kabare dev aynasıdır” tanımı geldi. Böylece Kabare Dev Aynası doğmuş oldu.

Haldun Taner ile yollarınız nasıl kesişti?
‘Vatan Kurtaran Şaban’ oynamayı çok istiyordum. 2012’nin 27 Mart Dünya Tiyatrolar Günü’nde Kadıköy Barış Manço Kültür Merkezi’nde Haldun Taner’i anmak istedik. Orada ‘Vatan Kurtaran Şaban’ oyunundan kısa bir bölüm oynadım. O gün bu gösteriyi izleyenler arasında Haldun Taner’in eşi Demet Taner de bulunuyordu ve performansımızı çok beğendi. Bundan cesaret alarak oyunun tamamını oynamak istediğimi söyledim. O da “Neden olmasın” dedi. Ustanın oyunları bıçak sırtı oyunlardır. Çünkü o çok katmanlı bir yazar; hikâyeci tarafını, kabareci tarafını, gazeteci tarafını bileceksiniz, düzyazılarını okuyacaksınız. Geleneksel tiyatromuzun zenginliklerini bileceksiniz. Onun eserleri içimdeki oyunculuk potansiyelimi ortaya çıkarmamı sağladı. Onu saygı ve minnetle anıyorum.

Vatan Kurtaran Şaban'dan söz edersek neler var bu oyunda?
‘Vatan Kurtaran Şaban’ Devekuşu Kabare Tiyatrosu’nun ilk oyunu ve kabarenin ilk örneği. İlk oynanışının üstünden 10 yıl geçip de Haldun Taner geçen zamanı yorumladığında “10 yılda hiçbir şeyin değişmemiş olduğunu görüyorum” diyor. “Az gittik, uz gittik, bir de döndük baktık ki dostlar bir arpa boyu yol gittik” diyor. Çünkü atmışlı yetmişli yıllarda da 19 Mayıs kızlarının şortlarının boyu sorun olmuş. Yani binalarımız, arabalarımızın modelleri, kullandığımız cihazlar, giyim kuşamımız, saç şeklimiz değişiyor ama zihniyetimiz değişmiyor. Bilmediği bir alanda at koşturan Şaban’ın bu alanda yaptığı her çarpık uygulama seyirciyi kahkahaya boğuyor. Haldun Taner de bu çarpık uygulamaları hayatın aynasında göstererek seyirciden gerçeği görmesini istiyor.

Haldun Taner eserlerini bu kadar kalıcı yapan şey ne?
Dünyada olan biteni iyi analiz ediyor. Benzersiz kalemi sayesinde de acı gerçekleri bütün çıplaklığıyla kendi insanının önüne koyup onu düşünmeye, sorgulamaya zorluyor. 1967’de Zeki Alasya-Metin Akpınar, Ahmet Gülhan’la birlikte kurduğu kabare tiyatrosunun adını Devekuşu Kabare koyması da bir tesadüf değil. İnsanoğlu çevresinde olan biten şeyleri görsün, kafasını bir devekuşu gibi kuma gömmesin istiyor. Hep insanın insanca yaşayacağı bir yaşamı özlüyor. Usta, çağdaş tiyatroyu, epik tiyatroyu özümsediği gibi kendi üslubunu oluştururken ortaoyunundan, Karagöz ve Hacivat’tan, meddahlardan alabildiğine faydalanıyor. Bu dâhiyane karışım sonucunda ortaya kökü bizim topraklardan beslenen gövdesi bizden olan fakat dalları evrensele uzanan yüz yıllık bir ağaç olup yükseliyor göğe. Usta umutsuzluğu değil mücadeleyi seviyor. Çünkü onun özlediği toplum, her söylenilene kafa sallayıp kös kös inanan, kaderine razı bir hayat süren, dış dünyayla bağlarını koparmış, boyun eğen bir toplum değil. Haldun Taner 100 yaşında da eserleriyle hâlâ aramızda ve umutsuzluk sisinin içinden ışık saçmaya devam ediyor.

***

BİR GÜÇLÜ YAZAR BİR GÜZEL İNSAN
Bütün eserleri 2015 yılından itibaren Yapı Kredi Yayınları tarafından yayımlanmaya başlanan Haldun Taner, aynı zamanda doğumunun 100. yılı vesilesiyle de bir sergiyle anılıyor.  Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık ve Kadıköy Belediyesi Caddebostan Kültür Merkezi Sanat Galerisi (CKM) işbirliğiyle hazırlanan “Bir güçlü yazar, bir güzel insan: Haldun Taner 100 Yaşında” Sergisi, 17 Mart – 16 Nisan 2015 tarihleri arasında Kadıköy Belediyesi Caddebostan Kültür Merkezi Sanat Galerisi’nde ziyaret edilebilir.

Sergi sanatçının fotoğrafları, özel eşyaları ve kitaplarının yanı sıra yazarın hayatının belirli dönemlerini, ilgi alanlarını ve edebi yolculuğunu da gözler önüne seriyor.