Yeni rejimin israf bütçesine onay
Yeni rejimin bütçesi Meclis’teki maratonun ardından kabul edildi. Saray bütçesinin üç katına çıkarıldığı, Diyanet’e ödeneğin yüzde 35 artırıldığı, faiz giderlerinde artışın olduğu bütçe, rejimin siyasi yol haritasına ilişkin önemli bilgiler sunuyor
OZAN GÜNDOĞDU
Meclis'te iki haftaya yakın bir süredir görüşülmekte olan yeni rejimin ilk bütçesi önceki gece 502 milletvekilinin katıldığı oylamada 335 evet oyuyla kabul edildi. Genel Kurul’da on iki gündür sert tartışmalara sahne olan bütçe teklifi Plan ve Bütçe Komisyonu ile Genel Kurul’daki görüşmeleri toplamda 345 saat sürdü. Plan ve Bütçe Komisyonu'nda 23 Ekim'de başlayan bütçe maratonunda 101 kamu kurum ve kuruluşu ile 125 üniversitenin bütçeleri müzakere edildi. Komisyondaki kabulün ardından bütçe 10 Aralık'ta Genel Kurula geldi.
Çalışmalarını hafta sonları dahil aralıksız sürdüren Genel Kurul’da mesai 155 saat sürdü. Bütçenin komisyon ve Genel Kurul'daki görüşmelerinde 4 bin 298 sayfa tutanak tutuldu. Genel Kuruldaki müzakerelerde kurumların bütçeleri üzerinde AKP’den 133, CHP'den 144, HDP'den 92, MHP'den 85, İYİ Parti'den 82, lehte ve aleyhte ise 22 milletvekili olmak üzere toplam 558 milletvekili söz aldı. Siyasi parti grupları adına yapılan konuşmaların ardından Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay'ın eleştirilere yanıt verdiği Genel Kurul'da yapılan oylama sonucu bütçe yasa teklifi kabul edildi.
Saray bütçesi 3 kat arttı
2018 yılında 845 milyon 365 bin lira olan Cumhurbaşkanlığı ödeneği 2019 bütçesinde 3 katına çıkarıldı. 2019 yılında Cumhurbaşkanlığı’na ayrılan ödenek tutarı toplam 2 milyar 818 milyon 899 bin lira oldu. Cumhurbaşkanlığı giderleri içindeki en büyük kalem, toplam ödeneğin yüzde 41’ini oluşturan mal ve hizmet alımı giderleri oldu.
Faiz giderlerinde büyük artış
Özellikle son 5 yılda mali disiplin peşi sıra yapılan vergi aflarıyla gevşedi. Sık sık çıkan vergi afları ise vergisini ödeyen mükellefleri canından bezdiriyor. Böylece yurttaşlar “nasılsa af çıkacak” diyerek vergi ödemekten imtina ediyor. Buna karşılık devletin kasası borçla döndürülüyor. 2018 yılı bütçesinde toplam 71 milyar 700 milyon lira faiz gideri tahmin edilmişti. Ancak bozulan mali disiplin ve artan faizler yüzünden bu tutar kasım ayı sonunda 72 milyarı bularak yılbaşı tahminini aşmış oldu. 2019’da ise hükümet 117 milyar 317 milyon lira faiz ödemesi yapmayı planlıyor. Böylece faiz ödemelerindeki artış 2019 yılında yüzde 63 oldu.
Bu haliyle hükümetin toplayamadığı vergi yerine zenginlerden aldığı borcun faiz giderleri;
♦ Cumhurbaşkanlığı ödeneğinin 55 katı
♦ Diyanet İşleri Başkanlığı ödeneğinin 11 katı
♦ Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ödeneğinin 14 katı
♦ Tüm üniversitelere verilen toplam ödeneğin 3,5 katını oluşturuyor.
Hükümetin 2019 yılı boyunca yapmayı planladığı faiz ödemesi veri alındığında yıl boyunca saat başına 13 milyon lira faiz ödemesi devlete borç veren zenginin cebine girecek.
Güvenliğe eğitim kadar bütçe
2019 bütçesinde harcamalar kurumlara göre değil de yapılan hizmete göre sınıflandırıldığında başı güvenlik ve eğitim harcamaları çekiyor. 2019 yılında 122 milyar lira kadar eğitim harcaması, 121 milyar liralık savunma ve güvenlik hizmeti harcaması yapılması planlanıyor.
Türkiye’nin 2018 yılında başkanlık sistemine geçerken propagandası yapılan “devletin verimliliği artacak, daha az maliyetle daha fazla hizmet görülecek” vaatleri suya düştü. 2018 bütçesi ile hükümete 844 milyar lira ödenek tahsis edilirken, 2019’da bu tutar 1 trilyon 29 milyar lira olarak öngörülüyor. Böylece bir yıl içinde toplam giderlerde yüzde 22’lik bir artış yaşanırken aynı zamanda merkezi yönetim bütçesi ilk kez 1 trilyon lirayı geçti. Toplam giderler içinde personel giderleri 247 milyar lira yüzde 24’ü oluşturdu.
***
Diyanet’in bütçesi yüzde 35 arttı
Diyanet İşleri Başkanlığı’nın bütçesinde ise olağanüstü bir artış var. 2018 yılı bütçesinde 7 milyar 774 milyon lira ödenek ayrılan Diyanet’in ödeneği bu yıl yüzde 35 arttırılarak 10 milyar 445 milyon lira oldu. Böylece Diyanet İşleri Başkanlığı ödeneği 45 devlet üniversitesinin ödeneğine eşdeğer hale geldi. Diğer yandan Diyanet’e Cumhurbaşkanlığı’ndan, İç işleri, Dış işleri, Ticaret, Sanayi ve Ticaret, Kültür ve Turizm ile Çevre ve şehircilik Bakanlıkları’ndan daha fazla ödenek ayrıldı. Diyanet İşleri Başkanlığı’nın en büyük gider kalemi ise personel ücretleri oldu.
