Yurttaş kirasını ödeyemeyecek

Dilara ŞİMŞEK

Ekonomik krizle birlikte rekor fiyatlara ulaşan konut fiyatlarının önüne geçilemiyor. Artan konut fiyatları ve kiralar ülkenin en önemli gündem maddesini oluşturuyor. Konut meselesinin ‘konut krizi’ olarak tartışılmaya başlandığı bu dönemde krize çözüm bulmak yaşamsal önem taşıyor. İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne (İBB) bağlı İstanbul Planlama Ajansı (İPA) ‘Konut Kriziyle Mücadele’ raporunu yayımladı.

2022 yılı Nisan ayı için Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından ülke genelinde resmi kira artış oranı yüzde 34,46, İstanbul genelinde ise resmi kira artış oranı yüzde 31,48 olarak belirlendi. İstanbul İstatistik Ofisi’nin İstanbullu kiracılar ile yaptığı araştırmaya göre ise megakentte mevcut kiracılar için bir senelik kira artışının yüzde 45,48 olduğu görüldü. Yeni kiracılar için ortalama kira bedeli ise 6 bin 360 lira oldu.

SIĞINMACI-MÜLTECİ EKONOMİ, EV SAHİPLERİ…

Raporda öne çıkan veriler şöyle sıralandı:

Yeni kiralık konut ücretleri geçen yıla kıyasla yüzde 161,4 oranında arttı.

Önümüzdeki sene aynı oranda kira artışı yapılması durumunda kiracıların yüzde 85,1’i kirasını karşılamakta güçlük çekecek.

TÜİK verilerine göre 2021 yılında İstanbul’da 276 bin 223 konut satışı yapıldı. Bu satışların yalnızca yüzde 22’si ipotekli (kredi ile), yüzde 78’i ise diğer satış türlerinde gerçekleştiği bilinmekte.

Geçen yıl yabancıya yapılan konut satışının tüm konut satışına oranı yüzde 3,93. Ancak İstanbul’da bu oran daha yüksek. 2021 yılında yabancıya yapılan 26 bin 469 adet konut satışının toplam konut satışının yüzde 9,58’ini oluşturuyor. Yabancılara konut satışının teşviki, özellikle İstanbul ve Antalya gibi büyük şehirlerde gayrimenkul talebini artıran bir uygulama olması bakımından dikkat çekiyor.

Konut kira bedellerinin yükselmesindeki en önemli 3 sebep sırasıyla sığınmacı-mülteciler, genel ekonomik koşullar ve ev sahipleri.

ALT GELİR GRUBUNA POLİTİKA ÜRETİLMİYOR

Raporda, yabancılara gayrimenkul satışı ve vatandaşlık verilmesi gibi uygulamaların olumsuz sonuçlar doğurduğu vurgulandı:

"Teşvik ve uygulamalar sığınmacı mültecilerden ziyade gelir seviyesi yüksek ve gayrimenkul ile vatandaşlık alabilecek durumda olan yabancılar tarafından değerlendiriliyor. Dolayısıyla, bu uygulamalar alt ve orta gelir gruplarına destekleyici politikalar üretilmemesi, hızla artan konut fiyatları ve düşen alım gücü ile birlikte değerlendirildiğinde, herkes için dayanıklı, sağlıklı, güvenilir konuta erişimi zorlaştıran sonuçlar doğuruyor. Mevcut politikalar neticesinde yaşamaya elverişli konuta yalnızca üst gelir grubu ve sermaye birikimi olan kişiler tarafından erişilebilmesi mümkün. Enflasyonun inşaat maliyetlerine etkisi ile üretim maliyetlerinin yükselmesi, inşaatların tamamlanmasını yavaşlatmakla birlikte, yüklenicilerin yeni inşaatlara başlamasını da zorlaştırıyor. Bu sebeple yeni konut arzında yaşanan dengesizlikler, konut fiyatlarının yukarı yönlü seyretmesinde önemli sebeplerden biri olarak öne çıkıyor.”

YANGINA BENZİN DÖKÜLÜYOR

İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Şehir ve Bölge Planlama Bölümü’nden Doç. Dr. Kerem Yavuz Arslanlı, faiz indirimi paketi çözüm önerilerinin konuta erişimi kolaylaştırmayacağının altını çizdi: Arslanlı, üretim tarafına gerekli müdahaleler yapılmadığı müddetçe konut krizini aşmanın mümkün olmadığını ifade ederek kamuoyu ile paylaşılan düşük kredi faizi uygulamalarını “yangına benzin dökmek” olarak nitelendirdi.

UZUN VADEDE ÇÖZÜM DEĞİL

Kira fiyatlarındaki artışa çözüm bulmak amacıyla Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Adalet Bakanlığı, Hazine ve Maliye Bakanlığı, Ticaret Bakanlığı bir araya geldi. Dört bakanlığın toplantısından ilk tedbirler ortaya çıktı. Tedbirler şöyle sıralandı: "Kiracılardan normalin üstünde ev kiraları talep eden ev sahipleri, kiracıları tarafından şikâyet edilebilecek. Yapılacak şikâyet ve incelemeler sonucunda, aşırı kira artışı gibi sebeplerle kiracısını mağdur ettiği belirlenen ev sahipleri, takip altına alınacak.” Gayrimenkul Hukuku Derneği Başkanı Avukat Ali Güvenç Kiraz, açıklanan tedbirlerin uzun vadede ciddi çözüm getirmeyeceğini kaydetti: “Yanlış şehir planlaması, yabancılara konut satışının yanlış planlamasının hepsinin çok etkisi var bu artışlarda. Enflasyonu artıran hükümet bu sefer diyor ki ‘ben kendi artırdığım enflasyona kiracıları ezdirmeyeceğim.’ ortada ciddi temel yanlışlık var. Kira politikasının, kiracı-mal sahibi ilişkisinin yeniden kurgulanması gerekiyor. Söylenen tedbirlerde Bakanlığın çalışması, mevcut tablonun bir şekilde sınırlanmasına yönelik çalışma. Kira bedellerinde çok ciddi artış var. Gayrimenkul fiyatları da ciddi şekilde artmış durumda. Çözüm önerilerimiz ise en önemlisi sosyal konut üretilmeli. Kira amaçlı sosyal konut üretilsin. Avrupa’da ve pek çok ülkede sosyal devlet bunu sağlıyor. Kamuda çok ciddi arazi stoku var. Her ilde devlet ve belediye projeler üretip gayrimenkuller üretsin, ürettiklerini sadece ekonomik gücü olmayanlara, üniversite mezunlarına, yeni evlenenlere kiralasın.”