Zincirler gerildi

Ekonomi Servisi

Gıda fiyatlarındaki artışın ülkenin ana gündemi haline gelmişken iktidar, artan fiyatların sorumlusu olarak zincir marketleri hedef göstermesiyle başlayan denetimler sonuçlandı. Rekabet Kurumu’nun kartel oluşturdukları iddiasıyla ceza kestiği marketler ise karara tepkili.

Rekabet Kurumu haksız rekabet soruşturması kapsamında BİM, CarrefourSA, Migros, ŞOK, A 101 ve Savola Gıda'ya toplam 2 milyar 671 milyon lira idari para cezası verilmesine karar verdi.

Rekabet Kurumu'nun kararında idari para cezası verilen zincir marketlerin kendi aralarında doğrudan veya ortak tedarikçiler aracılığıyla dolaylı temaslar yoluyla fiyatların ve fiyat geçişlerinin koordinasyonunun sağlandığının tespit edildiği belirtildi.

Rekabet Kurumu'nun idari para cezasına karşı zincir marketler yargıya gitmeye hazırlanıyor. Kararın ardından Migros, BİM ve ŞOK’tan peş peşe açıklamalar geldi.

GAYRİ ADİL

ŞOK’tan Kamuyu Aydınlatma Platformu'na (KAP) yapılan açıklamada kendilerine 384,4 milyon TL ceza kesildiğini, gerekçeli kararın tebliğini takiben idari para cezasının yasal indirimden yararlanarak ödenmesinin değerlendirileceğini ve kararın iptali için tüm yasal haklarını sonuna kadar kullanacaklarını duyurdu.

Açıklamada, Şok Marketler'in TÜİK tarafından açıklanan “gıda ve alkolsüz içecekler” enflasyonun da çok altında kalan zamlar yaptığının belirtilmesi dikkat çekti.

Rekabet Kurumu'nun fahiş fiyat soruşturmasında en büyük cezayı kestiği BİM de kararı mahkemeye taşıyacağını açıkladı. Şirketten yapılan Kamuyu Aydınlatma Platformu'na (KAP) yapılan açıklamada, "BİM düşük kâr marjı ve düşük fiyat politikasıyla son 25 yılda Türkiye’de enflasyonun düşmesine önemli katkılarda bulunmuştur. Buna rağmen “pahalılığın sorumlusu” olarak gösterilmesi ve kartel iddiasıyla tarihte görülmedik büyüklükte bir ceza verilmesi, ülkemizde yatırım ortamının ve serbest piyasanın gelişimine hizmet etmeyen, haksız ve adaletsiz bir karardır" denildi.
Açıklamada ayrıca “Fahiş fiyat iddialarını indirim market zincirleriyle ilişkilendirmek amacıyla verilen cezalar, siyasi yönlendirmelerden bağımsız, tarafsız ve düzenleyici bir rol üstlenmesi gereken Rekabet Kurumu adına kötü bir emsal teşkil edecek, uluslararası itibarına gölge düşürecektir” ifadelerine yer verildi.

Yayımlanan önceki karara ilk tepki Migros’tan gelmişti. Şirket, gerekçeli kararın tebliğini takiben, yasal hakları süresi içinde kullanılarak kararın iptali için dava açılacağını söyledi.

PANDEMİDE KÂRLARI ARTTI

BİM’in 2021 yılı ikinci çeyrek raporuna göre market geçen yılın aynı dönemine oranla net karını yüzde 25,6 oranında arttırdı. 2020 yılının ilk 6 ayında 1 milyar 128 milyon lira olan net karı, 2021 yılın ilk 6 ayında 1 milyar 416 milyon liraya çıktı. BİM’in 2020 yılı net karı 2 milyar 607 milyon lira oldu.

ŞOK’un 2021 yılı için çeyrek raporunda da 2020 yılının ikinci çeyreğine oranla net karını yüzde 71,6 oranında arttırdığı görüldü. 2020 yılı ilk 6 ayında 81 milyon lira olan net kar, 2021 yılı ilk 6 ayında 139 milyon liraya çıktı. Rapora göre ŞOK’un 2020 yılı net karı ise 388 milyon lira oldu.

Türkiye genelinde 10 ve üzerinde şubeye sahip marketler 'zincir market' olarak tanımlanıyor. Ülke genelinde 38 bin 300 zincir market şubesi hizmet veriyor. Ayrıca yılbaşı itibarıyla ülkemizde 152 farklı şirketin zincir marketleri bulunuyor. 4 market zincirinin 27 bin 500'den fazla mağazası var. Büyük zincir marketlerden A101'in 10 binden fazla mağazası açıldı, diğer marketlerin de sayıları da 7 bin 500'ü geçti. Büyük zincirlerin toplamda mağaza sayısı 27 bin 500'ü aştı.

Zincir marketlerdeki orantısız büyüme, başta mikro ve küçük işletmeler olmak üzere ülkedeki esnafları olumsuz etkilerken ve zincir marketlere karşı giderek daha da savunmasız hale getirdi.

HER SOKAĞA YAYILDI

CHP’li Veli Ağbaba, şubat ayında yayımladığı raporunda zincir marketlerin AKP ile organik ilişkili olduğuna ve tüketicilerin bu marketlere mecbur bırakıldığına dikkat çekmişti. Ağbaba’nın zincir marketlere ilişkin hazırladığı raporda “Promosyonlu ürün satışından fiyat artışlarına ürün tedarik sürecinde yaşanabilecek sorunlara kadar hemen her konuda zincir marketler, oluşabilecek tüm ekonomik kaybı haksız ve adil olmayan şekilde perakendecilere yıkmaktadır. Salgında orantısız büyüme sonucu bu marketler zincirlerine yeni halkalar takmıştır. Alınan tedbirler doğrultusunda hafta sonu yasakları nedeniyle semt pazarlarının kurulamaması gibi kısıtlamalar tüketicileri zincir marketlere mecbur bırakmıştır” ifadelerine yer verildi.

Marketlerin AKP ile organik ilişki içerisinde olduklarının belirtildiği raporda “Zincir marketlerin AKP iktidarıyla organik ilişki ve işbirlikleri de bu marketlerin kanserli hücre gibi ülkemizin her mahallesinde, hatta sokağında büyümesini kolaylaştırmaktadır” denildi.

SEÇİMLERDE DEVREDEYDİ

A101 ve BİM’in iktidarla yakın ilişkileri nedeniyle birçok kez gündeme gelmişti. Bu marketler ayrıca seçim dönemlerinde de devreye sokulmuş, seçim dönemlerinde ‘sosyal yardımlar’ adı altında oy toplama amacıyla kullanılmıştı. 23 Haziran 2019’da yapılan İstanbul seçimlerinde AKP'nin A101 market zinciri ile işbirliği yaparak İstanbul'da seçmene çek dağıtarak oy istediği haberleri de basına yansımıştı.