Çin, Suriye çatışmasına giriyor

VIJAY PRASHAD - @vijayprashad

Rus Devlet Başkanı Vladimir Putin, Birleşmiş Milletler’e (BM) Rus askeri kuvvetler yetkililerinin IŞİD ve Suriye’deki diğer radikallerle savaşmayı önerdiğini söyledi. Bu kuvvetler BM tarafından meşru sayılan Esad hükümeti tarafından davet edildi. Bu nedenle Ruslar çatışmaya girmek için BM’nin talimatına gerek duymadı.

Rus askeri uçağı Humus’taki hedefleri vurup sadece radikalleri değil sivilleri de öldürürken, bir Çin askeri gemisi Süveyş Kanalı’nı geçip Lazkiye kıyısına yöneldi. Hafta ortasında, gemi Suriye kıyısına demirleyerek Esad hükümetinden Suriye’ye giriş izni bekledi. Bazı kaynaklar Çin’in radikallerle savaşan Ruslar’a katılmaya niyet ettiğini belirtiyor.

1950’lerdeki büyük Çin-Sovyet çatlağı, iki ülkeyi karşıt kutuplara itti. Hatta Çin, Sovyetler Birliği’ne (SSCB) karşı ABD ile anlaşmaya gitti. SSCB’nin düşmesinden sonra Çin ve Rusya uzlaşı için pek çok hamle yaptı. Ajandalarını ortak ekonomik çıkarlar etrafındaki politik bağlar şekillendirdi. BRICS’in kuruluşu Çin ve Rusya’nın dış işleri ve ticari ilişkiler anlayışının ürünü. Fakat iki ülke arasındaki askeri bağlar geçen 10 yılda kuruldu. Ağustos’ta, Çin ve Rus donanmaları Japon Denizi’nde büyük bir tatbikat yönetti. Mayısta iki donanma Akdeniz’de teyakkuz tatbikatı gerçekleştirdi. Şimdi yeniden birlikteler, fakat tatbikat için değil. Çinliler sıcak çatışmaya girmeye hazır görünüyor.

Hem Çin hem de Rusya Suriye’de radikallerin büyümesi dolayısıyla tedirgin. Yurttaşları IŞİD’e katıldı. IŞİD’in cesareti, Çin’in Sincan eyaletinde olduğu gibi Rus cumhuriyetleri Çeçenya ve Dağıstan’da uyuyan isyan hevesini uyandırdı. 28 Eylül’de Afganistan’ın kuzeyindeki Kunduz’un Özbekistan İslam Hareketi, Cihat Birliği ve Ensarullah Cemaati desteğiyle Taliban tarafından ele geçirilmesi, Pekin’in tepkisini çekti.

Kunduz, Tacikistan’dan Sincan’a açılan bir kapı niteliğinde. Tacikistan’ın üst düzey Özel Kuvvetler Komutanı Gulmurod Halimov, bu yaz kaçıp IŞİD’e katıldı. Halimov’un firarının bu tür vakaların başlangıcı olduğu söyleniyor. Özbekistan İslami Hareketi IŞİD’e biat etti. IŞİD’in Suriye ve Irak’ta gelişmesine izin vermek, Özbek muadiline Çin’i vurmak konusunda cesaretten başka bir şey vermez.

Fakat Çin’in Suriye’ye girişinin nedeni sadece Orta Asya’da radikalliğin yayılmasından duyduğu endişe değil. Daha bu yaz, Çin ve Tacik güçleri Duşanbe dışında ortak tatbikat yaptı. Askeri birlikler tatbikat yaparken, Tacikistan Cumhurbaşkanı İmamali Rahman, Rus Savunma Bakanı Sergey Şoygu’yla “Afganistan’ın kuzeyindeki eyaletlerdeki kötü gidiş”i konuşmak için buluştu.

Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) üzerinden kurulan Rusya-Çin işbirliği bölgede radikalliğin yayılması konusuna odaklanmış durumda. ŞİÖ, 700 kişilik terörist saldırıya karşı koyabilmek için 12 saat içinde bölgede konuşlanabilmek amacıyla mukabele görev kuvveti oluşturdu. Peki o zaman Çin neden Rusya’nın Suriye’deki savaş aldatmacasını desteklemek için savaş gemisi gönderdi? Çinli diplomatlar Pekin’den resmi bir açıklama yapılana kadar yorumda bulunmaktan kaçındı. Göstergeler Çin’in Rusya’nın bu mücadelede yalnız olmadığını göstermeye geldiğine işaret ediyor. Bu durumu Obama-Putin savaşına çevirme eğilimi, Batı medyasının Putin’i şeytanlaştırmak suretiyle körüklendi.

Çin’in dövüşe açıkça girmesiyle, bu rahatsız edici medya anlatısının daha fazla baskın olamaması gerekir. Çin ve Rusya rejim değişikliğinin çok tehlikeli bir süreç olduğu ve önlenmesi gerektiği görüşünü paylaşıyor. Her iki ülke de BM Güvenlik Konseyi’nin Libya’nın yıkımına izin veren 1973 sayılı kararını veto etmediği için açıkça pişman. Suriye’yle ilgili BM Güvenlik Konseyi üzerinden rejim değişikliği çözümünü öne sürecek herhangi bir girişimi birlikte veto ettiler. Bu sebeple, Çin’in Rusya’nın yanında yer almaya karar vermiş olması şaşırtıcı değil.

Rus uçaklarının sivilleri öldürmüş olması hem kaçınılmaz hem de zalimce. Solda kimse jeopolitikanın dar ikiliği tarafından körleştirilmesine izin vermez - Batı bir tarafta Rusya/Çin başka tarafta.- Bizim endişemiz Suriye halkı için. Eğer Rus müdahalesi Ahrar’uş Şam, Ceyş el İslam gibi bölge aktörleri ve Şam arasında ateşkesi hızlandırıp geçiş hükümetine yer açarsa, çok daha iyi olur. Eğer Ruslar Batı’nın hava mücadelesini kopya ederse BM Güvenlik Konseyi’nin Afganistan’daki kanlı macerasını kopyalamaya başlayacaklar.

Kaos Afganistan’da kol gezmeye devam ediyor, Suriye’yi de ele geçirmiş durumda. Çinliler’in Ruslar’la Suriye’ye girişi dünyayı kaosun tek panzehiri olan ateşkes düzlemine mi çekecek? Yoksa bombardımanları bölgede daha fazla kaos mu yaratacak?

Çeviri: Ömür Şahin Keyif