Füze ve prezervatif üretmek
Nikolay Azarov, Ukrayna’nın Başbakanı. Geçenlerde ziyaret ettiği anaokulunda verdiği demeç gerçekten ilginçti.
Nikolay Azarov, Ukrayna’nın Başbakanı. Geçenlerde ziyaret ettiği anaokulunda verdiği demeç gerçekten ilginçti.
Azarov konuşmasına bebek bezlerinin fiyatlarından girdi… Bezler çok pahalıydı. Bunun temel nedeni de bezlerin ithalat yoluyla ülkeye getiriliyor olması idi. Çünkü ülkede bebek bezi üreten yoktu. Daha doğrusu yeterli üretim yoktu.
Demeçteki bir cümle, gerçekten ilginçti. “Füze üretmeyi biliyorsak, neden prezervatif de üretmeyelim?”
Gerçekten de Ukrayna ekonomisi, füze üretebiliyordu; uzaya araç yolluyor, balistik füzeler yapıyor; çelik ürünleri ihraç ediyor ve dünyanın en büyük çelik üreticilerinden biri sayılıyor; tank, lokomotif, uçak gibi ağır teknolojik ürünleri üretebiliyordu. Ama sıra bebek bezi ya da prezervatife gelince, ortada bir hareket yoktu!
Bu nasıl oluyordu?
Bunun yanıtını Ukrayna’nın, daha doğrusu Sovyetler Birliğinin iktisat tarihinde aramak gerekli.
SSCB’nin dağılışının nedenleri konusunda Türkiye’de yeterli sayıda akademik çalışma yapıldığını düşünmüyorum. Ya da yapılıyorsa da, pek kamuoyuna yansımıyor.
SSCB’nin çözülüşünün iktisadi nedenleri ise, üzerinde en az durulan konular. Sosyalist dergilerin sayfalarında da ekonomi konulu polemiklere pek rastlamadım.
Bu konuda Edward Hallett Carr’in Bolşevik Devrimi kitabini öneririm. 3 ciltlik bu eserin 2. cildi, SSCB’nin iktisat tarihi konusundadır. Saban İba’nın da Kurtuluş dergisinde bu konuda çıkan yazıları, ilgiyle okunabilir. Ayrıca Nabi Yağcı’nın sosyalist ekonomi konusunda oldukça “kışkırtıcı” yazıları var. Tartışma Notlarında da konuyla ilgili değerlendirme yazıları okunabilir.
Ben iktisadi konuları Ahmet Tonak, Korkut Boratav, Erinc Yeldan, Ergin Yıldızoğlu gibi isimlerden takip etmeye çalışıyorum.
Sovyetler Birliği uygulamasında, “ağır sanayi” alanında başarılı olundu. Bu nedenle Ukrayna füze üretebiliyor. Sovyetler Birliği’ni zamanında “süper güç” yapan olgulardan biri de budur. Bunun temelleri de Stalin zamanında atılmıştır.
Ancak Sovyet ekonomisi “hafif sanayi” (yani tüketim malları) üretiminde başarılı olamadı. O yüzden ortaya kalitesiz ayakkabılar, estetikten yoksun tekstil ürünleri vb gibi tüketim malları çıkıyordu. Bir arkadasın ifadesine göre, 1980’lerin sonunda okuduğu okulda kırmızı kalem yoktu; babasının her nasılsa gittiği Türkiye’den ona getirdiği kırmızı kalem, okulda olay olmuştu!
O yüzden Ukrayna Başbakanı ithal bebek bezlerinin fiyatlarından şikâyet ediyor ya da prezervatif üretimini başarabiliriz diye demeç veriyor.
O yüzden dükkânların rafları Türk yada Çin malları ile dolu.
Ancak bu durum giderek değişiyor. Raflardaki ürünlerin arasına Ukrayna’da da üretilen ürünler katılıyor.
Islak mendil bu konuda örnek olarak verilebilir. Yaklaşık beş yıl önce raflarda bulabileceğiniz ıslak mendiller hep Türkiye kaynaklı idi. Fakat zamanla Ukrayna’da da ıslak mendil üretilmeye başlandı. Simdi piyasada çoğunlukla Ukrayna’da üretilmiş markalar bulunuyor.
Eğer “Sovyetler Birliği ağır sanayide başarılı oldu da, hafif sanayide basarili olamadı” bu tespitimiz doğruysa, bunun nedenleri üzerinde durmak gerekir.
Ancak ben bu yazıda, bu nedenler üzerinde durmayacağım.
Ekonomi bilmeyen birinin ekonomi tarihine dair bu tur tarihsel tespitler yapıp, sonra da bu tespitlere nedenler sıralaması, konuyu bilen biliminsanları ve akademisyenler için yeterince facia olabilir!
Şimdilik “tespit“le kalalım da, kimseyi hasta etmeyelim!
Azarov konuşmasına bebek bezlerinin fiyatlarından girdi… Bezler çok pahalıydı. Bunun temel nedeni de bezlerin ithalat yoluyla ülkeye getiriliyor olması idi. Çünkü ülkede bebek bezi üreten yoktu. Daha doğrusu yeterli üretim yoktu.
Demeçteki bir cümle, gerçekten ilginçti. “Füze üretmeyi biliyorsak, neden prezervatif de üretmeyelim?”
Gerçekten de Ukrayna ekonomisi, füze üretebiliyordu; uzaya araç yolluyor, balistik füzeler yapıyor; çelik ürünleri ihraç ediyor ve dünyanın en büyük çelik üreticilerinden biri sayılıyor; tank, lokomotif, uçak gibi ağır teknolojik ürünleri üretebiliyordu. Ama sıra bebek bezi ya da prezervatife gelince, ortada bir hareket yoktu!
Bu nasıl oluyordu?
Bunun yanıtını Ukrayna’nın, daha doğrusu Sovyetler Birliğinin iktisat tarihinde aramak gerekli.
SSCB’nin dağılışının nedenleri konusunda Türkiye’de yeterli sayıda akademik çalışma yapıldığını düşünmüyorum. Ya da yapılıyorsa da, pek kamuoyuna yansımıyor.
SSCB’nin çözülüşünün iktisadi nedenleri ise, üzerinde en az durulan konular. Sosyalist dergilerin sayfalarında da ekonomi konulu polemiklere pek rastlamadım.
Bu konuda Edward Hallett Carr’in Bolşevik Devrimi kitabini öneririm. 3 ciltlik bu eserin 2. cildi, SSCB’nin iktisat tarihi konusundadır. Saban İba’nın da Kurtuluş dergisinde bu konuda çıkan yazıları, ilgiyle okunabilir. Ayrıca Nabi Yağcı’nın sosyalist ekonomi konusunda oldukça “kışkırtıcı” yazıları var. Tartışma Notlarında da konuyla ilgili değerlendirme yazıları okunabilir.
Ben iktisadi konuları Ahmet Tonak, Korkut Boratav, Erinc Yeldan, Ergin Yıldızoğlu gibi isimlerden takip etmeye çalışıyorum.
Sovyetler Birliği uygulamasında, “ağır sanayi” alanında başarılı olundu. Bu nedenle Ukrayna füze üretebiliyor. Sovyetler Birliği’ni zamanında “süper güç” yapan olgulardan biri de budur. Bunun temelleri de Stalin zamanında atılmıştır.
Ancak Sovyet ekonomisi “hafif sanayi” (yani tüketim malları) üretiminde başarılı olamadı. O yüzden ortaya kalitesiz ayakkabılar, estetikten yoksun tekstil ürünleri vb gibi tüketim malları çıkıyordu. Bir arkadasın ifadesine göre, 1980’lerin sonunda okuduğu okulda kırmızı kalem yoktu; babasının her nasılsa gittiği Türkiye’den ona getirdiği kırmızı kalem, okulda olay olmuştu!
O yüzden Ukrayna Başbakanı ithal bebek bezlerinin fiyatlarından şikâyet ediyor ya da prezervatif üretimini başarabiliriz diye demeç veriyor.
O yüzden dükkânların rafları Türk yada Çin malları ile dolu.
Ancak bu durum giderek değişiyor. Raflardaki ürünlerin arasına Ukrayna’da da üretilen ürünler katılıyor.
Islak mendil bu konuda örnek olarak verilebilir. Yaklaşık beş yıl önce raflarda bulabileceğiniz ıslak mendiller hep Türkiye kaynaklı idi. Fakat zamanla Ukrayna’da da ıslak mendil üretilmeye başlandı. Simdi piyasada çoğunlukla Ukrayna’da üretilmiş markalar bulunuyor.
Eğer “Sovyetler Birliği ağır sanayide başarılı oldu da, hafif sanayide basarili olamadı” bu tespitimiz doğruysa, bunun nedenleri üzerinde durmak gerekir.
Ancak ben bu yazıda, bu nedenler üzerinde durmayacağım.
Ekonomi bilmeyen birinin ekonomi tarihine dair bu tur tarihsel tespitler yapıp, sonra da bu tespitlere nedenler sıralaması, konuyu bilen biliminsanları ve akademisyenler için yeterince facia olabilir!
Şimdilik “tespit“le kalalım da, kimseyi hasta etmeyelim!