Hatırlatmalar | Halkın Gazetesi Demokrat

Hazırlayan: Yol Politika Kolektifi

Sosyalist hareketin ilk günlük gazetesi Halkın Gazetesi Demokrat, Aralık 1979’da yayın hayatına başladı. 12 Eylül askerî faşist darbesinin hedefi olarak yayın hayatı son bulana kadar ülkenin bir iç savaşa sürüklendiği en çalkantılı günlerde gerçekleri cesaretle yazarak döneme tanıklık etti.

***

Devrimci Yol hareketi, iç savaşın kora kor yaşandığı bir dönemde faşizme karşı cansiperane bir mücadele içinde, günlük bir gazete de çıkardı. Demokrat fikri, Devrimci Yol’un cephesel mücadele siyasetinin en yaratıcı hamlelerinden biriydi. 

Demokrat’ın çıkışı, 1979’un sonunda Cumhuriyet gazetesine bir tepki olarak gerçekleşti. Cumhuriyet izlediği yayın çizgisiyle, ülke gerçeklerine ve halkın mücadelesine ayna tutacak bir gazetenin doğuşuna da kaynaklık ediyor. Oğuzhan Müftüoğlu, Bitmeyen Yolculuk kitabında Cumhuriyet’in “giderek TKP çizgisinde yayın yapmaya” yöneldiğine ve özellikle Devrimci Yol hareketine karşı olumsuz bir dil kullanmaya başladığına işaret ediyor. 

Demokrat’a duyulan ihiyacın biraz da bu rahatsızlıktan kaynaklandığı belirtiyor. TÖB-DER kongresinde Cumhuriyet, açıkça Devrimci Yol’a karşı bir tutum alıyor. Uğur Mumcu ile görüşerek eleştiriler paylaşılıyor. Yayın çizgisinde bir değişiklik olmayınca bu kez, demokratik bir protesto olarak Cumhuriyet gazetesi boykot ediliyor. O dönemde 110 bin civarında olan Cumhuriyet’in tirajı boykotla birlikte 50 binlere düşüyor. Buna rağmen Cumhuriyet aynı çizgide ısrar edince, bir günlük gazete çıkarma fikri gelişiyor. 

***

İleride 150 bin tiraja ulaşarak sosyalist hareketin tarihinde en çok satan, en etkili günlük siyasi yayını Demokrat için yola çıkılır. "Bir günlük gazeteyi çıkarmak için neler gereklidir?", "ne kadar paraya ihtiyaç vardır?" sorularına yanıt aranır. İlk bilgilere göre başlangıç için gereken para 13 milyon civarındadır. Devrimci Yol dergisinin 120 bini bulan satışları dikkate alındığında, herkesten biner lira toplanırsa bu iş yapılabilir diye düşünülür. İşte o bin liraları toplamak için bir mektup yazılır. Mektupta gazeteden söz edilmez; “hareketin savunma ihtiyaçlarını karşılamak üzere” devrimcilere çağrı yapılır. Savunma denilince elbette iç savaş içinde akla başka şeyler gelse de, günlük gazetenin de en etkili savunma araçlarından biri olacağı zaten sonrasında da görülecektir. İşte bu mektupla başlayan kampanya için kimisi evini satar, kimisini tarlasını satar, kimisi kenardaki üç kuruşunu bulur buluşturur ve Demokrat için gerekli kaynak yaratılır.

*** 

Düşünülen gazete bir Devrimci Yol gazetesi olmanın ötesinde, devrimci, ilerici aydınların inisiyatifiyle oluşturulacak, faşizme karşı halkın mücadelesinin parçası olacak bir gazetedir. Oğuzhan Müftüoğlu ilk olarak Dursun Akçam’ı ziyaret eder. Dursun Akçam, gazete fikrine “müthiş olur” diye yanıt verir ve çalışmalara başlar. Dursun Akçam çevresindeki dostlarına, gazeteye destek olmasını istediği aydınlara projeyi anlatır. Lakin herkes aynı heyacan ve umutla yaklaşmaz, günlük gazete fikrine... Kimisi "para batar," kimisi "bu koşulda çıkmaz" gibi türlü itirazlarda bulunur. Hatta bunlardan birisi de Can Yücel’dir. Can Yücel’in bitmeyen soruları üzerine Akçam, “arkasında Devrimci Yol” var demek zorunda kaldığında aldığı yanıt “o zaman oldu” olur.   

Dursun Akçam’la birlikte, Akın Dirik, Selami Şakiroğlu, Ömer Oral, Yalçın Çilingir, Cumhur Aytulun, İbrahim Sevimli ve Hasan Basri Çıplak’ın içinde olduğu bir ekip gazetenin teknik ve idari sorunlarını çözerek işe koyulur. Gazetenin ismine gelince… Farklı isim önerileri elbette vardır, hangisi olsun derken Oğuzhan Müftüoğlu’nun “Demokrat olabilir mi” önerisi, Dursun Akçam tarafından “işte bu, başka öneri kabul etmem” sözleriyle kesilerek, gazetenin adı konulur. Emil Galip Sandalcı, Gülten Akın, Can Yücel, Arslan Başer Kafaoğlu gibi pek çok değerli aydın Demokrat’a omuz verir. Sıkıyönetim yasakları altında, yurdun dört bir yanında gönüllü muhabirlerin desteğiyle, kelle koltukta gazeteye sahip çıkan on binlerce insanın yarattığı ortak güzelliklerden birisidir Demokrat.  

Demokrat, 12 Eylül cuntası tarafından kapatılır. İstanbul 2. Ağır Ceza Mahkemesi tarafından “Demokrat Gazetesi Davası” açılarak sorumluları yargılanır. 12 Eylül ile yolculuk yarıda kalır ama Demokrat geleneği küllerinden doğar… Bundan tam 20 yıl önce, Demokrat’ın ayak izleri üzerinden ülkenin yüzü akı olacak Halkın Gazetesi BirGün doğar, yolculuk sürer. Çok yaşasın! 

 

*** 

Cumhur Aytulun: En değerli miras 

26 Aralık 1979-12 Eylül 1980 tarihlerinde yayınlanan günlük Demokrat gazetesinin en başından 12 Eylül 1980 sabahı Sıkıyönetim komutanlığından gelen sarı bir zarfla kapatılana kadar en genç yazı kurulu üyesi olarak görev yapmış olmak, yaşamım boyunca onur duyacağım ve benden sonraki kuşaklara bırakacağım en değerli mirastır.  

Bana bu imkanı sunan devrimci harekete ve değerli devrimci “abiler”ime minnettarım. Ve tabii ki esas Demokrat’ı Demokrat yapan sessiz kahramanlara teşekkür etmek gerekir: İbrahim Sevimli/Yalçın Çilingir/Kâmil Oral/ Selami Şakiroğlu/Hasan Basri Çıplak/ Mustafa Sönmez/ Aybars Çaglayan/ Ragıp Zarakolu/Işık Yurtçu/ Hüseyin Özkan/Neyyire Özkan/ Ayşen Gür/ Kumru Başer/ Hüseyin Apaydın/Recai Ünal/ Ayşe Düzkan/ Arslan Kahraman/ Ayşegül Dora/ Cengiz Yıldırım/ Yalçın Gülerman/ Ekrem Murat Çelikkan/Yasemin Şase/ İzak Atiyas/Cem Usal/ Şebnem Atiyas/Nadire Mater/ Celal Küçüker/Mehmet Genç/ Fatmagül Sevkuthan/ Selver Savran/ Kâmil Taylan/teknik bölümde ve İdari bölümde görev yapmış adlarını hatırlayamadığım onlarca arkadaş/ Anadolu’nun en ücra köşelerine kadar yayılmış yüzlerce yurt muhabiri/ve yazılarıyla gazeteye katkıda bulunmuş yüzlerce aydın ve sanatçı…. Türkiye basın tarihinde müstesna bir yeri olan bu gazetenin tarihini yazmanın bu gazetede çalışmış olmak kadar önemli bir görev olduğu kanısındayım.” 

*** 

DEMOKRAT ÇIKARKEN 

Önemli günlerin içinden geçmekteyiz. “Türkiye tarihinin en büyük bunalımı” yaşanmaktadır. Bu bunalım, toplumun bütün alanlarını kuşatmıştır. Ekonomik ve sosyal sorunlar en yaygın boyutlarıyla kitlelerin yaşamına girmiştir. Geleneksel değer yargıları alt üst olmuştur, olmaktadır. İyi ile kötü, doğru ile yanlış, eski ile yeni, geçmiş ile gelecek bir arada ve birbiriyle mücadele içinde bulunuyor. Bu yapıdan kaynaklanan siyasi kutuplaşmalar en üst düzeye ulaşmıştır.  

Kabul etmek gerekir ki yaşanmakta olan bunca önemli olaylar topluma gerçek yönleriyle değil tek yanlı ve güdümlü olarak yansıtılmaktadır. Karanlığın sürüp gitmesini isteyen çıkar çevreleri, özellikle günlük basının bu tek yanlılığın prangası olarak kullanmaya çalışmaktadır. Bu nedenle iyiye güzele yeniye doğruya kısacası Türkiye toplumunun aydınlık geleceğine dönük her şey tek yanlılığın karanlığında boğulmak istenmektedir. 

Böyle bir ortamda tüm gerçek demokratlara büyük görevler düştüğüne inananlar, sınırlı olanaklarını birleştirerek “Halkın Gazetesi Demokrat” adlı bir günlük gazete çıkarmaya, basına egemen kılınmak istenen tek yanlılığın zincirlerini kırmak için mücadele etmeye karar vermiştir.  

“DEMOKRAT” Türkiye’nin bugünkü ortamında kitlelerin sesi, gözü, kulağı olmayı görev bilmektedir. Eskimiş çürümüş değerlerden kurulmuş bir bağnazlığın ve tek yanlılığın egemen kılındığı bir toplumda sağlıklı değerlerin gelişmesi olanaklı değildir. Bu kokuşmuş değerler üzerinde yükselen ve yaşanan olayları tümüyle anlamaktan uzak, “sağ-sol çatışması” gibi safsataları kesinlikle aşmak gerekmektedir.  

İşte bu yüzden tüm ilerici, yurtsever aydınların, gerçek demokratların, kendilerini halkın çıkarlarına adayanları “DEMOKRAT’TA” gerçek bir mücadeleye çağırıyoruz.  

Tüm işçileri köylüleri memurları öğretmenleri teknik elemanları ve halkımızın geleceğini temsil eden gençleri kendi gazetelerine sahip çıkmaya, onun noksanlarını tamamlamaya, yanlışlarını düzeltmeye, güçlükleri yenmede destek olmaya çağırıyoruz. 

26 Aralık 1979,  

Demokrat 

*(Demokrat gazetesi için çağrı metninden alınmıştır.)