Hisarönü’nde bir gün
Nurhayat TALAY
Ege’ye bahar göz kırpıyor artık. Bu güzel günleri değerlendirmek, bir renk pınarı, lezzet keşfi, güzel vakit geçirmek ya da amacınız ne olursa olsun bir gününüzü İzmir’in kalbi Hisarönü’nde gezmeye ayırın. Tarihte İzmir Limanı’nın merkezinde yer alan Hisarönü’nde bir turist edasıyla gezerken tarih, gastronomi, alışveriş ne ararsanız bulacak, asla pişman olmayacaksınız.
TARİHİ MEKÂN
Günümüzden 2 bin 300 yıl önce, bugünkü Kemeraltı-Anafartalar Caddesi yayı içindeki limanın ağzında bulunan küçük ada; hisâr-aşiran makamına kadar sürecek olan tarihsel akışın başlangıcıdır. Bu küçük ada; Krommyonnessos/Soğanadası, yeni kurulmakta olan Smyrna kentinin iç limanının güvenliğini sağlayan önemli bir coğrafya parçası idi. 1344 yılında Türkler’e karşı kıyıda tutunan Rodos şövalyeleri, onun üstüne kaleyi yaptıklarında semtin adının da doğuşu gerçekleşti. St. Peter diye adlandırılan kaleden günümüze ancak gravürlerdeki kara görüntüsü, Storari’nin yaptığı İzmir planındaki biçimi ve de denize bakan yüzündeki dairesel duvarının izi, Kızlarağası Hanı batı önünden Fevzi Paşa Caddesi’ne yürürken 895 Sokak olarak kaldı. Hisarönü’ne adını verecek bu kalenin 1402’de yaman biçimde Timur tarafından kuşatılması sırasında denize atılan taşlar, günümüz Çankaya Metrosu’nda sergileniyor. Böylelikle 1344-1402 arasında şövalyelerin ilk biçimini verdiği kale, daha sonra Osmanlı ülkesine katılan İzmir’de iç liman ağzında kara bir hisar olarak varlığını korudu. İçine dışına evler yapıldı, ama 1860’ların ortasında tümüyle yıkılarak eski iç limanın dolgusuna ve yeni rıhtım inşaatına malzeme olarak karıştı. Kalenin 1870’lerde kent yaşantısından görüntü olarak çıktığı bir gerçek ama kentli onu unutmadı, çevresi Hisar, Hisarönü diye anılmayı sürdürdü. Hisar Camisi’nin halk dilindeki adı bu görgüyle özdeştir.
HİSARÖNÜNDEN HİSÂR-AŞİRAN MAKAMINA
Caminin en meşhur imam hatibi Mehmet Râkım Erkutlu (1869-1948), nam-ı diğer Râkım Hoca bir bestekâr ve müzik insanı olarak, taassuptan uzak din görevlisi duruşunun en halis örneğidir. Babadan oğula caminin imamı olan Râkım Erkutlu en güzel ve nakışlı bestesini, ömrünü geçirdiği Hisar Camisi’ni hatırlatırcasına Hisâr-Aşiran makamında, Hisarönü’nün uzun geçmişini anlatırcasına Devr-i Kebir usulde yapmıştır (O nihal-i bağ-ı işve sana da eder temayül).
ÇEVRESİNDE NELER VAR?
Kaleden Hisarönü’ne varan bu öykünün genişletilmesi olası ama yoğunluğu Hisar Camisi’ne verelim. Yine de yapının ayrıntılarına girmeden İçliman’dan ve onun kıyısından sözetmek gerekir. Bu biçimi, meraklısı, yani İçliman’ın kavsini öğrenmek isteyen Hükümet Konağı’ndan girerek Kemeraltı Camisi, Başdurak Camisi, Kestanepazarı Camisi, Şadırvan Camisi ve sonunda Hisar Camisi olarak, çoğunluğu Anafartalar Caddesi biçiminde izleyebilir. İç limanın Piri Reis’te tanımı var. Zaman içinde dolarak Kemeraltı Çarşısı’nı oluşturmuş. Limanın ağzı, bugünkü Pirinç Hanı ile İzmir İktisat Kongresi’nin yapıldığı Hamparzum Hanı’nın köşesinde duran kongre anıtı arası olarak söylenebilir. Eski Gümrük’ten Kemeraltı Camisi’ne kadar uzanan düz üç sokak, şimdiki unutulmuş adıyla Yemiş Çarşısı, limanın ağzını kapatan eski bir mendireğin devamına kurulmuş.
LEZZET CENNETİ
Hisarönü tam bir lezzet cenneti. Ulaşımı da çok kolay ister otobüs, metro ya da tramvayla gelin ister dolmuş ya da özel araçla. Hisarönü girişinde lezzetli börekçiler var. Sabah kahvaltısını börekle yapabilirsiniz. Çiçekçilerim arasında mis kokulu çiçekler ve renkli bir kısa tur iyi olur. Kızlarağası Hanı, boncukları ile günün nasıl geçtiğini anlamazsınız, öğleyin ister ev yemekleri ile ziyafet çekin kendinize isterseniz ekmek arası balık, cağ kebabı veya kokoreç, Tire Köfte, dilden yanaktan bir söğüş veya çınar ağaçlarının gölgesinde kumpir, Gaziantep kebapları bile bulabilirsiniz. Üzerine sütlü tatlılar ya da şambali, Gaziantep baklavaları, Hatay künefesi de var. Handa ya da kahveciler sokağında fincanda pişmiş Türk kahvesi keyfi yapın. Kahvecilerin bazısı yanında şerbet bazısı minik kuşlokumları ikram eder.
Belki bir gün bile az gelecektir tüm bu güzellikleri yaşamak için. Hisarönü İzmir’de rengârenk, lezzetli, mutlu, keyifli bir parçadır. Zaman kalırsa bakırcılara, kumaşçılara, gelinlikçilere, şekercilere, elbisecilere kadar uzanın. Hisarönü esnafı misafirperverdir, güler yüzlüdür.