Küresel Amazon Grevi

Kıvanç ELİAÇIK*

İşçilerin maaşını, gelir vergisini ve doğaya verdiği zararın bedelini Amazon Ödesin!

Amazon.com artık sadece bir alışveriş sitesi değil! 1,5 trilyon dolarlık şirket bir ‘zamane imparatorluk’a dönüştü. Şirket sömürünün kurumsallaşmış hali…

23 Kasım günü, yani indirim kampanyaların yaygınlaştığı, siparişlerin yoğunlaştığı gün, işçiler bu sömürüye karşı iş bıraktı. Farklı ülkelerden, farklı mesleklerden işçiler Amazon’u protesto etmek için greve çıktı. Siyasetçiler, toplumsal hareketler, ekoloji örgütleri ve yerli halklar da işçilere destek verdi.

İlk kez 3 yıl önce yine aynı gün “Küresel Amazon Grevi” düzenlenmişti. O günden beri “Amazon Ödesin İttifakı” şirketi küresel protestolarla uyarıyor. Sömürülen ve mağdur edilen herkes şirketin ve dünyanın en zengin insanı olan patronunun peşinde…

Covid-19 günlerinde işçilerin maske bile olmadan çalışmaya zorlanması ilk Küresel Amazon Grevi’ni tetiklemişti. 15 farklı ülkede düzenlenen grevler şirkete geri adım attırdı. Çalışma koşulları düzenlendi ve koruyucu ekipmanlar sağlandı. Küresel grevden sonra “Amazon Ödesin İttifakı” kuruldu.

Amazon’un iş modeli işçileri sömürüyor, doğayı yok ediyor ve kamu bütçelerinde yolsuzlukları tetikliyor. Şirketin kendi mali raporlarına göre karlılık katlanarak artıyor. Ama işçiler düşük ücretler, yoğun stres, insanlık dışı çalışma koşulları, insansız algoritma yönetimi ve sendika düşmanlığıyla karşı karşıya. İşçilere ayrılmayan bütçeler lobi faaliyetlerinde kullanılıyor, vergiden kaçınmak için yasalardaki boşluklar bulunuyor. Boşluklar yetersiz kalırsa yeni yasalar yaptırılıyor.

Bu yılda 23 Kasım’da 30’dan fazla ülkede 150 farklı grev düzenlendi. Pek çok ülkede Amazon depolarında çalışan işçiler, kuryeler ve şoförler greve çıktı. Şirketin fosil yakıt şirketleriyle yaptığı anlaşmalar Amazon Web Services (AWS) önünde protesto edildi. Hindistan’da on binlerce kurye iş bıraktı. Bangladeşli hazır giyim işçileri insanca yaşamaya yetecek bir asgari ücret talebiyle greve çıktı. Bu grevlerde sendikalara yönelik baskılar da protesto edildi. Güney Afrika Cumhuriyeti’nde Cape Town kentinde San ve Khoi yerli halkları kutsal kabul ettikleri topraklarda inşa edilen Amazon merkezini protesto ettiler. Yerliler eylemde Filistinli bayrakları taşıdı ve bölgeye zeytin fidanları dikti.

∗∗∗

Almanya’da Verdi sendikasının depo grevleri ve ABD’de Teamsters Sendikası’nın şoförler arasında sendikalaşması ücretlerin yükseltilmesini sağladı. ABD’de Yazarlar Sendikası Amazon dahil olmak üzere dijital platformalar ve stüdyolara karşı greve çıktı. Teknolojinin ücretleri ve çalışma koşullarını kötüleştirmesi şimdilik durduruldu.

İspanya’da hükümet, sendikaların talebiyle, algoritmalar üzerinde insan kontrolünü zorunlu kılan yeni bir yasa hazırladı. Barselona Belediyesi, ‘Amazon vergisi’ olarak anılan yeni bir düzenleme yaptı. E-ticaret şirketleri artık ‘trafik sıkışıklığı’ ve ‘hava kirliliği’ nedeniyle vergi ödeyecek. İrlanda, Amazon’un kullanılmamış ürünleri çöpe atmasını engelleyen, geri dönüşümü teşvik eden bir yasa üzerinde çalışıyor. ABD Federal Ticaret Komisyonu’nun Anti-Tröst Davası ve Avrupa Birliği’nin ‘Dijital Piyasa Yasası’ Atlantik’in iki yakasında siyasetin Amazon’un tekel gücüne karşı müdahaleye hazırlandığını gösteriyor.

Yine de Amazon’un iş modeli sektörleri istikrarsızlaştırmaya, vergi kaçakçılığına, sendika düşmanlığına devam ediyor. E-ticaret büyüyor, kamu imkânları ve bütçeleri Amazon’u beslemeye devam ediyor. Şirket sürekli yeni kamu ihaleleri alıyor. Diğer yandan Avrupa’da sendikalar, kamu ihalelerine sadece işçilerle toplu sözleşme imzalayan şirketlerin girebilmesi için kampanya yürütüyor. Bu talep yaklaşan Avrupa Parlamentosu seçimlerinin temel gündemlerinden biri olacak gibi görünüyor.

Küresel Amazon Grevi, farklı ülkelerdeki işçilerin ve toplumsal hareketlerin, farklı yasal düzenlemelere ve farklı sendikal kültürlere rağmen aynı gün ve aynı patrona karşı etkili bir grev düzenleyebileceklerini gösterdi. Bu grevler küresel ekonominin geleceği ve sendikaların hayatta kalabilmesi için önemli bir sınav niteliğinde.

*DİSK Uluslararası İlişkiler Bölüm Müdürü