Mitolojide kuralları alt üst eden kadınlar

Zeynep CUR

Mitolojiler, bir zamanlar akıl almaz gibi gözüken o karmaşık ve yabanıl dünyayı anlamlandırmaya, açıklamaya çalıştılar. Mitsel anlatılar, insani özelliklere sahip tanrılar ve kahramanlara sahipti; tanrılar ve kahramanlar hakkında öyküler anlatarak insanlarla kutsal varlıklar arasında bağlar kurdular. Ancak çok uzun bir zamandan beri mitolojilerde erkeklere odaklanılıyordu: Tanrılar, kahramanlar ve geleneksel olarak erkek savaşçılar üzerinde durulurken onlarla birlikte yer alan kadınlardan çok az söz ediliyordu. Öte yandan, aslında mitolojiler her zaman tanrıçalara ve kadın kahramanlara, hatta “canavar” olarak nitelenen yaratıklara saygılı oldular ama bu günümüz ataerkil anlayışına pek yansımıyor.

Say Yayınları'ndan çıkan "Dünya Mitolojisinde Kadınlar" adlı çalışma, dünya üzerindeki tüm efsanelerde, dinî inançlarda ve folklorda yer alan kadınları kapsıyor; bunların bir kısmı zaten hepimizin malumu olsa da bir kısmından ilk defa söz ediliyor olabilir. Kitabın yazarlarından Jenny Williamson şair, yazar, hikâye anlatıcısı ve metin yazarı. Yazma heveslerini antik tarih ve mitolojiye dair tutkusuyla harmanlayarak geniş bir okur kitlesiyle buluşturduğu çalışmalar kaleme almış. Kitabın diğer yazarı Genn McMenemy ise tıpkı Williamson gibi mitoloji ve antikiteye bağlı bir yazar ve araştırmacı.

Mitolojide Yunan tanrıçası Athena ve Mısır tanrıçası İsis hakkında çok şey yazılıp çizildi. Ancak gökyüzündeki bir delikten dünyamıza düşen İrokua mitolojisinin Gökyüzü Kadını veya iki dünya arasında dolaşan Koreli kahraman Prenses Bari gibi dünyanın dört bir yanındaki mitolojik karakterler hakkında henüz pek bir şey bilmiyoruz. İşte, Jenny ve Genn de tüm dünya mitolojilerindeki kadınları ele alırken en ünlü tanrıça ve kadın kahramanların bile daha az bilinen nitelikleri üzerinde durarak popüler mitoloji antolojilerinde çok az dile getirilen öyküleri aktarıyor. Jenny ve Genn, geleneksel Batı görüşünün ötesine geçip bu kadınların sesini duyurmak adına özel bir çaba sarf ediyorlar.

Kitap üç bölümden oluşuyor. Tanrıçalar adlı ilk bölümde, Japon, Yunan, Mısır, Çin ve Viking efsanelerinde sözü edilen Amaterasu, Athena, Mısır Ana, Baishe Niangniang, Freyja gibi kadın tanrıçalar ele alınıyor. Bunlara dair genel bilgilerin yanı sıra, tanrıçaları simgeleyen sembollere, efsanelerdeki görünümlerine, diğer isimlerine ve en önemlisi de hangi kadim kaynaklarda nasıl öykülendiklerine dair metinler yer alıyor. Kahramanlar adlı ikinci bölüm ve Canavarlar adlı üçüncü bölümde de Aztek, Afrika, Ortadoğu ve yeryüzünün hemen her coğrafyasında sözü edilen mitsel kadın figürler ele alınmış. Tanrıça ve kahramanlar, Sara Richard’ın renkli çizimleriyle ele alınarak anlatıma canlılık kazandırılmış.

Çeşitli mitolojilerden destansı kadınların öyküsünü anlatan bu kitapta kahramanlardan tanrıçalara, toplum liderlerinden tuhaf canavarlara kadar savaşçı, bilge, şefkatli ve kurnaz kadınlarla karşılaşıyoruz. Şüphesiz her kültürün, bu ilgi çekici hikâyelerde, kuralları alt üst eden kadınlardan öğreneceği çok şey var. Öyküler çeşitli kültürlerden kaynaklanıyor olsa da bunlarda tüm kadınların sahip olduğu gücü, aklı, toplumcu ve yenilikçi yaklaşımı bulabiliyoruz. Bu gerçeküstü kadınların biz fanileri büyüleyen ve hayran bırakan kişiliklerinin efsane panteonunda hak ettikleri yeri almalarının zamanı çoktan geldi belki de. İyi okumalar…