Penceremden 2023’e bakınca…

Yunus Bekir Yurdakul - Yazar 

Siz ne düşünüyorsunuz bilmem ne ki toplumda şöyle bir kanı var: Kimse kitap okumuyor! Bu yargıyı paylaşan, böyle düşünenler elbette ki (ya da çoğunlukla) kendilerini konunun dışında tutmaktalar. Bir de “Okuyamıyoruz ki! Zaten kitaplar çok pahalı ayrıca bütün gün çalışmaktan fırsat da yok okumaya…” değerlendirmesi de çıkmıyor değil karşımıza. Söylenenler doğrudur yanlıştır ama bu yargıyı paylaşanların hiç değilse konuyu doğrudan kendileri üzerinden sonuçlandırmaları olumlu olarak değerlendirilebilir. İşin bir başka yanı da şudur: Değil mi ki kitap okunmuyor, bunca yayınevi onlarca kitabı basmanın külfetine neden ve nasıl katlanıyor?  

Sorular da yorumlar da uzar gider. Hepsini bir yana bırakalım da Cumhuriyetin 100. Yılında neler olmuş ona dair üç beş tümce olsun kuralım. 

Önemli bulduğumuz tarihlerde, yıl sonlarında ya da kimi başka nedenlerle böyle değerlendirmeler yapılması umulur, istenir, beklenir de… İşte bu notların ortaya çıkış nedeni de budur. Eğer yılın ilk günlerinden böyle bir hedefe yönelik tasarınız yoksa o sınırlı zamanın sonuna yaklaştığınızda konuya ilişkin dört başı mamur bir değerlendirme yapmanız da hiç kolay değildir. Yılı öyle bir tasarıyla yaşamış olsanız da her ayrıntıyı dile getiren, hiçbir değerli çabayı dışarıda bırakmayan bir çalışma ortaya çıkarmanız yine de zor dahası neredeyse olanaksızdır. Ancak genel bir çerçeve çizebilir, gözünüze ilişenleri, kulağınıza gelenleri, bir şekilde habere konu olanları topluca sunabilirsiniz. Bölge ve ülke basınında; kitapları, okuma kültürümüzü konu alan, beş yılı aşkındır kesintisiz sürdürdüğüm çalışma dolayısıyla konuya hiç değilse biraz olsun yakın durduğum bir gerçektir. 

Öncelikle şunu belirtmekte yarar var: yaklaşık iki yıl yoğun yaşanan, etkileri bugün de süren salgın nedeniyle son iki yılı başka bir dünyada yaşadık. Bu hepimizin malumu gerçeğe bir de ekonomimizde hızlanarak süren bozulma ve hemen her alanda olduğu gibi yayın sektöründe de bütünüyle dışa bağımlı hale gelişimiz ortaya farklı bir fotoğraf çıkardı. Doğru, yine yeni kitaplar yayımlanıyor ancak sektörün bir bütün olarak içine yuvarlandığı zorluk, sıkıntı, çaresizlik de ortada…  

Geçen yıl tanık olduğum, katıldığım kitap fuarlarının eski yoğun ilgiden ve katılımdan uzak kaldıkları; kimi yayınevlerinin tercihlerinin daha çok ve kolay satabileceklerini düşündükleri kitaplara yöneldikleri sanırım hepimizin bildiği gerçekler. Buna karşın ülkemizin kültür sanat hayatının temel taşı niteliğinde yapıtların ısrarla ve büyük bir inatla yayımlandığı da bir gerçek. 

Yayınevlerimizin yanı sıra başta İstanbul Büyükşehir Belediyesi olmak üzere yerel yönetimlerin de bu alana yöneldiğini, özellikle anı, araştırma, inceleme türlerinde birbirinden değerli yapıtları okurla buluşturduklarını da kaydetmeliyim. Yeni binyılın ilk günlerinde başladığı ve yaklaşık son on beş yılı suskun geçen İzmir Büyükşehir Belediyesi önce 100. Yıl dolayısıyla on kitaplık önemli bir çalışmayı sundu okurlara. Ardından on yedi yeni kitapla yayın dünyasında yeniden yer alacağını duyurdu. O yapıtlar arasında hiç değilse birini, Halit Ziya Uşaklıgil’in “İzmir Hikâyeleri”ni anımsatalım. 

Sözü İzmir’e (2023’te dikkatimi çeken yapıtlara İzmir’den bakmam yadırganmayacaktır.) getirmişken oradan sürdürelim. 

Tam da salgının ortasında Nisan 2021’de kurulan genel yayın yönetmenliğini Kerem Işık’ın üstlendiği Livera Yayınevi, 2023’te de daha az “bilinen” ağırlıklı olarak çeviri yapıtları yayımlamayı sürdürdü. 

Ömür Özçetin’in büyük özveriyle yaşattığı Pikaresk Yayınevi’nin; “kimse şiir okumuyor, zaten yeni bir şiir de yazılmıyor” yargısının ulu orta ve kolayca paylaşıldığı günümüzde büyük bir kararlılıkla çoğu şiir yanı sıra anı, deneme, öykü kitaplarını okura sunduğunu belirtelim. 

Sakin Kitap etiketiyle 2023’te okurla buluşan Talat Ulusoy’un üç kitaplık “Saklı İzmir” serisi (“Ganimet Şehir İzmir”, “Saklı İzmir Masalları”, “Saklı İzmir Mekân Hikâyeleri”) düşünmeye çağıran yapıtlar olarak dikkat çekiciydi. 

Hidayet Karakuş’un yeni yapıtı “Bana Bir Resmin Yolla” ve 1981’de yayımlanan ilk romanı “Yağmurlar Nereye Yağar”ın Bilgi Yayınevince sunulan yeni baskısı da 2023 tarihini taşıyor. 

Hasan Özkılıç’ın 2013 Orhan Kemal Roman Ödülüne değer görülen, Erden Kıral’ın “Gece” adıyla sinemaya aktardığı romanı “Zahit” onuncu yılında bu kez “Everest” etiketiyle yayımlandı. 

Başarılı beste çalışmaları ve yorumculuğunun yanı sıra edebiyat dünyamıza armağan ettiği yapıtlarını da severek okuduğumuz Hüsnü Arkan, bu kez Sia Kitap etiketiyle çıkan adına “Hırsız Var!” dediği bir bölümünü gazetemiz BirGün’de yer alan denemeleriyle çaldı kapımızı.  

Gazetecilik, belgesel sinema ve edebiyat alanlarındaki verimlerini ilgiyle izlediğimiz Barış İnce bu kez günümüzün yine başarılı gazetecilerinden Timur Soykan’la yaptığı ırmak söyleşi “İyi Gazetecilik İyi ki Gazetecilik”le yer aldı okumalarımızda.  

Murathan Mungan’ın yeni romanı Metis Yayınlarınca basılan yeni romanı “995 km” yılın önemli yapıtları arasında yer aldı. 

Çeviri ve telif, edebiyatın her türünde kıymetli yapıtları sunmayı sürdüren YKY’nin bu yılki kitaplarından da tamamını saymak olası değilse de söz etmek gerek.  

Yazıyla yolculuğunun ilk anlarından bu yana bıkıp usanmadan “çocuk edebiyatı”nın farklı bir alan olduğunu savunan Gülten Dayıoğlu’nun “Yüzler ve Sözler” yapıtı bu yılın atlanmaması gerekir kitapları arasında yerini aldı.  

Öykümüzün büyük adlarından ve bugün yazılmışçasına taze öykülerini sevinçle okuduğumuz Memduh Şevket Esendal’ın birçok yapıtının yanında, 1949-60 yılları arasında süreli yayınlarda yer almış öykülerini “Taş Havan” adlı yapıtta yine YKY etiketiyle okuduk. 

Mehmet Zaman Saçlıoğlu’nun otuz yıl önce severek okuduğum “Yaz Evi” başta öykülerinin yine YKY etiketiyle yeniden basıldığını da anımsayalım. Mehmet Erte’nin “Sahipsiz Yüzler” romanı da yılın dikkat çeken yapıtları arasındaydı benim için. 

Süreyya Berfe’nin edebiyatla yolculuğunun 60. yılında kaleme aldığı, şiir dalında 78. Yunus Nadi Ödülüne değer bulunan yapıtı “Yavaş Yavaş Bilemiyorum” yine bu yılın atlanmaması gereken yapıtları arasında yer aldı. 

Kuzeyimize, güneyimize savaşın, ölümün acısının yayıldığı 2023’te yine Yapı Kredi Yayınlarınca basılan Sean McMeekin imzalı “Temmuz 1914-Savaşa Doğru Geri Sayım” yapıtının söylediği çok şey var. 

Edebiyata adanmış ömür Feridun Andaç’ın bu yılki verimi “Gönlümdeki Giz” öykü yapıtı Eksik Parça Yayınlarınca basıldı. 

Öyküleriyle tanıdığımız Türker Ayyıldız’ın ilk roman “Sin”i Sel Yayıncılık ulaştırdı bize. 

Yazın emeğinin 60. yılında, öykümüzün usta adı, “Salgında Öyküler” (İş Kültür Yayınları) yapıtını geçen yıl okuduğumuz Necati Tosuner yeni öykü yapıtı “Daldaki Kuş”la (Axis Yayınları) renklendirdi okuma saatlerimizi. 

Bu türün dikkat çeken yapıtlarından da birkaçını anımsamakta yarar var: “Sihirli Harita” Fatih Erdoğan “(Mavibulut), “Zaman Bekçileri” Fatma Burçak (Kelime), “Mükemmeller Kulübü” Anıl Basılı (Timaş), “Mustafa Kemal’le Yolculuk” Mavisel Yener (Doğan Çocuk), “Yüz Yaşında Bir Çınar” Çiğdem Sezer, “Bennane’nin Uçan Koltuğu” Leyla Ruhan Okyay, “İkinci İnsanlık” L. Ballerini (Günışığı Kitaplığı), “Abim Benjamin” P. Carnavas, “Jip ile Janneke” A. Schmidt (Can Çocuk), “499 Yaşındaki Çocuk” C. Lewinsky (Uyurgezer), “Toprağın Altındaki Sır” Tufan Çapar, “Beter Hafiyeler” Ayşen Aydoğan, “Köstebeğin Sırrı” Meral Karamuk Uğurşan (Sadık Uygun), “Şen Denizler” Ahmet Büke (Everest Çocuk), “Çizgili Yaramazlık” Nilay Yılmaz ve “Van Gogh’un Yıldızları” Asuman Portakal (Altın Kitaplar), “Çamur Böceği” A. Miandji (Bilgi Yayınevi)… 

Kitap fuarları, edebiyat festivalleri, ödülleri ve kayıplarıyla (Hıfzı Topuz, Mehmet Cimi, Pakize Türkoğlu) bir yılı daha geride bırakırken yılın “iyi” kitaplarının elbette bu andıklarımla sınırlı olmadığını, önümüzdeki yılın, bütün olumsuz göstergelere karşın, yayıncılığımız açısından yine de verimli geçeceğini umduğumuzu belirterek koyalım noktayı.