Plandan dönenin...

Dr. Ali Mert TAŞCIER - Siyaset Bilimci, Yerel Yönetim Uzmanı

1960'larda, CHP’nin planlı kalkınmayı savunduğu dönemlerde, Adalet Partisi lideri Süleyman Demirel’in söylediği ileri sürülen ve siyasi tarihimize damga vuran bir sözü vardır: “Bize plan değil, pilav lazım.”

Popülizmi iliklere kadar nakşetmiş bu zihniyetin ve Türkiye’de planlamanın geldiği nokta açık. 1980 sonrası planlama önemsizleştirilmiş, 2000 sonrası işlevsizleştirilmiş, ardından Devlet Planlama Teşkilatı’nın kapatılmasıyla plan ve pilav ilişkisi başka boyuta taşınmıştı.

PLAN VARSA PİLAV VAR

Temelde anlatılması gereken, pilav ve planın birbirinin muadili olmadığı. Hatta popülizm üzerinden rahat ve keyfi siyaset yapmanın dayanılmaz cazibesini sömürenlerin bilmesi gereken, plan olmadan pilav olamayacağı.

Türkiye’de ekonominin geldiği noktanın, maddi uçurumların emekçi kitlelerin aleyhine sürekli artıyor olmasının, eğitimden sağlığa, tarımdan turizme “pilavın” yok olmasının ana nedenlerinden biri plandan kopuştur.

PİLAVI BÜYÜTMEK

Yoksulluğu sürdürülebilir kılma ve bunun üzerinden oy devşirme amacıyla hareket eden tipik sağ siyasetin ihtiyaç duyduğu pilav farklı bir şey; plana dayanarak yoksulluğu yenmeye dönük, üretim temelli pilav farklı bir şeydir.  İşte popülist zihniyetin yarattığı illüzyonu, halkçı politikalarla yerele taşımak ve gerçeğe dönüştürmek mümkün. Bunun yöntemi de belli: Belediye başkanı plana dayanarak yönetim biçimini belirlemeli. Ancak bu yolla merkezi iktidarın neden olduğu çok önemli zorlukları geride bırakarak yoluna devam edebilir.

ÖNCE 100 GÜN SONRA STRATEJİ

Yeni seçilmiş ya da tekrar seçilmiş olsun, belediye başkanı mazbatasını aldığında yeni bir süreç başlar. Pratikte görülen, bir belediye başkanının ilk 100 gününü planlayarak göreve başlamasının yararlı olacağı. Hatta 100 günlük plan yapmak, can simidiyle derin sulara girmekle eş değerdir.

İlk 100 gün için yapılması gereken plan, planın da planı niteliğindedir. Haliyle bu plana dayanılarak yapılacak örgütleme, yönetme, eşgüdüm ve denetim başarıya ulaşacaktır. 100 günlük tasarımda, ilk ve en önemli adım ise stratejik plandır.

Planlamada büyükşehir, il ve ilçe belediyeleri statülerine göre farklı değerlendirilse de hem yasal mecburiyet hem de yönetsel gereklilik nedeniyle stratejik plan temeldir.

5018 Sayılı yasada tüm kamu idareleri, 5393 Sayılı yasada ise belediyeler özelinde stratejik plan önemle ve ayrıntıyla ele alınmış halde. Buna göre belediye başkanı, yerel seçimlerden itibaren altı ay içinde; kalkınma planı ve programı ile varsa bölge planına uygun olarak stratejik plan ve ilgili olduğu yıl başından önce de yıllık performans programı hazırlayıp belediye meclisine sunar. Stratejik plan, katılımcılıkla hazırlanır. Bu amaçla varsa üniversiteler ve meslek odaları ile konuyla ilgili sivil toplum örgütlerinin görüşleri alınır ve plan yazılır. Plan, belediye meclisi tarafından kabul edildikten sonra yürürlüğe girer. Stratejik plan ve performans programı bütçenin hazırlanmasına esas teşkil eder ve belediye meclisinde bütçeden önce görüşülerek kabul edilir.

Özetle stratejik plan oldukça önemli. Katılım, kentin sorunlarının tespiti, konunun uzmanlarıyla çözüm önerilerinin belirlenmesi, plana göre programlama, yönetim ve denetim için stratejik plan şart.

ANA PLANLAR

Yerel yönetimlerde stratejik plana göre hazırlanması gereken başka planlar da söz konusu. Afet, ulaşım, su gibi ana (master) planları hiyerarşik olarak daha üstteki stratejik plana göre yapılmalı. Yani yasada yazan bir yükümlülüğün yerine getirilmesinden daha öte, bir yönetim anlayışıdır planlama. Bunlar için kurumsal oluşumlara ihtiyaç olduğu yadsınamaz gerçek.

İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin İstanbul Planlama Ajansı (İPA) bu açıdan oldukça anlamlı. Plana, bir kerelik olay değil, süreç olarak yaklaşan ve bu bakışla başarılı çalışmalar yapan İPA benzeri kuruluşlar artırılmalı ve hatta Yerel Yönetim Akademisi gibi bir oluşumla ajans niteliği güçlendirilmeli. Genel seçimde iktidar hedefleniyorsa ajanslar, akademiler personel eğitimi ve politika üretimi açısından merkez haline getirilmeli.

Bir belediye başkanı, hemşerilerinin pilav yemesini istiyorsa temel yaklaşımı belli: Plandan dönenin kaşığı kırılsın.