Rusya’nın Suriye gambiti

> VIJAY PRASHAD @vijayprashad

Batı ve Körfez hava saldırılarından yılmayan IŞİD, kuzey Suriye’de geniş bir alanın kontrolünü elinde tutuyor. Dara’dan Halep’e kadar uzanan isyancı müfrezeler ya El Kaide bağlantılı ya da aşırı radikal İslamcı. IŞİD’in El Nusra Cephesi ya da Ceyş el İslam’la arasındaki mesafe çok az. Her ikisi de kendini mezhepçi bir Suriye’nin yaratımına adamış. Suriye sırtlarında “ılımlı” bir askeri güç yaratmaya yönelik Batı girişimleri neredeyse tamamen çöktü. ABD Kongresi’nce gerçekleştirilen bir araştırma, Suriye ve Irak’taki kazanımlar üzerine kendi istihbarat servisleri ve Beyaz Saray tarafından yapılan abartıları tartışmaya açtı. Tarafsız değerlendirmeler bombardımanların ve “ılımlılara” aktarılan paranın isyana çok az katkıda bulunduğunu ortaya koyuyor. Gerçek özgürlükçü devrimciler tamamıyla marjinal kaldılar ve artık Suriye tarihinde kaldıraçın denge yüklerinden biri olamayacaklar.

İran, bölgesel temsilcilerle Suriye hükümeti arasında bir ateşkesi desteklemek konusunda liderliği ele aldı. Fikir şuydu; eğer Körfez Arapları, Türkiye, İran gibi bölge devletleri seçtikleri Suriyeli gruplardan desteklerini çekerlerlerse, geniş kitlelerin dertlerine politik bir çözüm üretmek mümkün olabilirdi. Bu barış süreci, cihatçılara karşı tek cepheli bir savaşa kapı açabilirdi. Bazı ayrıntılarda anlaşmazlıklar olsa da İran’ın planı Şam tarafından kabul edildi. Yaptırım rejimi yakında kaldırılacak olsa bile İran’ın ekonomik sıkıntıları devam ediyor ve Suriye’nin cansız ekonomisine destek kabiliyeti sınırlı. İranlı danışmanların yorgun Suriye Ordusu ve Hizbullah’a desteği devam ediyor. Fakat İsrail’in Hizbullah’ın Suriye kanadına yönelik gittikçe sertleşen saldırıları Lübnanlı grubun etkenliğini bitirdi. Şu anda İsrail’le bir savaşa hevesli değil.

İran planı rafa kaldırılma olasılığıyla yüz yüze gelince, Rusya devreye girdi. Vladimir Putin ne zamandır Rusya’yı küresel bir aktör olarak yeniden yapılandırmak istiyor. Suriye onlarca yıldır Rusya’nın müttefiki. Rusya hükümeti isyanın başından beri Esad rejimine destek oluyor ve bu desteğini diplomatik ve lojistik düzlemde sürdürüyor. Rus askeri danışmanları en az 2012’den beri Suriye’de. Fakat şu anda Moskova’nın çok daha büyük hırsları var. Şam’ın ve Moskova’nın “terörist” olarak adlandırdığı gruplara karşı savaşa katılmaları için, Rusya Suriye’ye asker gönderdi. “Terörist”ten kasıtları tekfiriler; yani IŞİD, fakat aynı zamanda El Kaide bağlantılı El Nusra Cephesi, Ahrar’uş Şam ve Ceyş el İslam. Son zamanlarda, Batı, teröristlerle ilgili Şam-Moskova senaryosunu paylaşmaya başladı. Mülteci krizinin Suriye savaşının yorgunluğunu Avrupa’ya taşıması ve etkisiz olan ılımlı güçler dolayısıyla gözlerin Washington DC’ye çevirilmesi, Esad’ın iktidardan düşmeyeceğinin farkına varılmasına neden oldu. ABD, Suriye’deki Rus askerlerine kaş çatacak ama mevzilenmelerini engellemek için çok az şey yapacak.

İsrail de aynı şekilde Netanyahu tarafından oynanan tehlikeli oyunun geri tepebileceğini anlamaya başladı. İsrail, El Nusra Cephesi’nin etkisinin Golan’da ve İsrail kara sahasındaki büyümesini görüyor. İsrail uçakları Suriye’nin Kuneytra kentindeki Hizbullah mevzilerini vurdu. Hizbullah o mevziler üzerinden El Nusra’yla savaşıyordu. Garip bir şekilde, İsrail uçakları El Kaide uçağı oldu. Bu stratejik hesaplama şimdi geldi İsrail’in ensesine bindi. Netanyahu, Rusya’nın Suriye savaşına dahiliyetini tartışmak için Moskova’ya gidecek. İsrail, Rusya’yla, Rusya’nın Hizbullah’ı silahlandırma sözü üzerine bir diyaloga, yatırım yaptı. Suriye’deki savaşın karmaşıklığı şimdi Tel Aviv’i ısırmak için kapıda.

Rusya’nın Suriye’ye girişi Zinky Boys (Çinkolu çocuklar, Savaştan çinko tabutlar içinde gelen Rus askerleri için kullanılır) için başka bir Afganistan’ın habercisi mi? Değil gibi. Rus kara kuvvetlerinin Suriye’ye desteği, ABD’nin Irak’ta Iraklılara desteğiyle büyük ölçüde aynı. Fakat ABD askerleri Irak’ta etkin olamadı. Suriye’deki Rus askerleri de başarısız partner sorunuyla karşı karşıya gelecek mi? Öyle olmayacak gibi görünüyor… Ortada sihirli değnek yok. Rusya savaşta komutayı almak istediğini söylemedi. Bu İslamcıların Rusları defetmek için savaşa katılmalarına neden olacak bir vatanseverlik unsuru olurdu.Rus silahları Suriye ordusuna moral destek olacak, danışmanlar da öyle. Hiçbir sonuç net değil.

Net olan şey, Suriye üzerine Batı ve Körfez Arap senaryosunun çökmüş olduğu. Esad hükümeti zayıfladı fakat düşmedi. Meydana ılımlı bir güç de çıkmadı. Aksine savaşı radikaller kontrol ediyor. IŞİD’in büyümesine izin vermek tehlikeli bir durum. Bu ilerleme Türkiye’nin bütünlüğünü ve iç politik durumunu tehdit etti. Kaos kitlesel mülteci kriziyle yayıldı. Rusya şimdi Suriye’de, silah ve lojistik desteği sayesinde, İran’ın önerisini inşa edecek yeni bir tür senaryo arıyor. Önemli bir nokta; Rusya’nın senaryosu kısıtlı. Şu bilinmeli ki ateşkes sonrası, nasıl bir hükümet kurulursa kurulsun, bütün Suriye halkını kucaklamak zorunda. Gücünü yitirmiş Esad hükümeti, Suriye’nin tek temsilcisi olduğuna, şimdi daha fazla inanabilir. Daha fazla cömertliğe ihtiyaç var. Daha fazla demokrasiye. Suriye için bir adım öteye gidecek olursak; bu tehlikeli ve yanlış yollara sapmış savaşın yarattığı kaostan yeni bir inşaayla çıkabilmek için nesillerin enerjisine ihtiyaç var.

Çeviri: Ömür Şahin Keyif