Türkiye’de bu yıl sinemada ne oldu?

Murat Tırpan - Dr.

Nisan 2023

SİYAD Ödülleri sahiplerini buldu

Sinema Yazarları Derneği’nin düzenlediği, ’SİYAD 55. Türk Sineması Ödülleri’nde bu yıl En İyi Film Ödülü’nü Emin Alper’in yazıp yönettiği ’Kurak Günler’ kazandı. Ödül törenine başta oyuncu Selahattin Paşalı, Ekin Koç olmak üzere birçok ünlü isim katıldı.

Bir önceki yıl sinemalarda gösterime giren filmler arasında 11 kategoride adaylar dernek üyeleri tarafından oylanarak belirlendi. En İyi Film ödülü ’Kurak Günler’e verilirken, En İyi Yönetmen ödülünü Kurak Günler’in yönetmeni Emin Alper kazandı. En İyi Kadın Oyuncu ödülü, ’Bergen’ filmindeki performansıyla Farah Zeynep Abdullah’ın oldu. En İyi Erkek Oyuncu ödülü ise Selahattin Paşalı’nın başarılı oyunculuğuyla ’Kurak Günler’e gitti. En İyi Senaryo ödülü yine ’Kurak Günler’in yönetmeni Emin Alper’in eseri olarak belirlenirken, En İyi Yardımcı Kadın Oyuncu Jale Arıkan (Kerr) ve En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu Erol Babaoğlu (Kurak Günler) ödülleri kazandı.

Mayıs 2023

Merve Dizdar Kuru Otlar Üstüne filmdeki rolüyle Cannes'de en iyi kadın oyuncu ödülünü aldı.

2023 yılında Türk sineması, uluslararası alanda önemli başarılar elde etmeye devam etti. Yönetmenlerimizin yurtdışı festivallerde ödüller almasına alışkınız ama oyunculuk alanında buna yeterince rastlamıyoruz. Bu başarıların en dikkat çekici olanlarından biri bu yıl Merve Dizdar'ın Cannes Film Festivali'nde "En İyi Kadın Oyuncu" ödülünü kazanması oldu. Dizdar, NBC'nin "About Dry Grasses" (Kuru Otlar Üstünde) adlı filminde Nuray karakterini canlandırarak, bu ödüle layık görüldü​. Bu başarı, oyuncularımızı uluslararası alandaki etkisinin ve yetenekli oyuncularının kabiliyetlerinin öne çıkması için bir başlangıç olabilir.

Temmuz 2023

Gişe Filmlerinde Barbenheimer Etkisi Görüldü

Bu yıl ülkemizde gösterilen yabancı filmler toplamda çok güçlü olmasalar da bir nükleer bomba etkisi hissedildi. Her filmi merakla beklenen Christoper Nolan'ın Amerikalı fizikçi Julius Robert Oppenheimer'ın hayatına odaklandığı filminde, Julius Robert Oppenheimer’ın, İkinci Dünya Savaşı sırasında atom bombasının geliştirilme sürecindeki rolü gözler önüne seriliyordu. Film konusu kadar analog IMAX kameralarla çekilmesiyle de gündeme geldi. Oppenheimer şu anda 1.704.369 izleyici sayısıyla Rafadan Tayfa'nın ardından en iyi ikinci gişeyi yapan film durumunda. Öte yandan senenin çok konuşlulan filmi Barbie'de 1300000 izleyici sayısıyla vizyonunu bitirdi. Bu da iki filmin izleyicilerin 3 milyonunu salonlara çektiğini gösteriyor. Bunun yanında Fast X, John Wick 4 gibi iki film de gişeden iyi pay alan yabancı filmler oldular.

Ekim 2023

Beyoğlu Sineması yenilenerek hizmete açıldı

Bu yıl İstanbul'un sinematik mirasının korunması ve beslenmesi açısından önemli bir adım atılarak Beyoğlu Sineması restorasyon ve yenilenme süreciyle yeniden hayat buldu. İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) Kültür Varlıkları Dairesi Başkanlığı, mali sorunlar nedeniyle kapanma riskiyle karşı karşıya kalan bu tarihi sinemayı devralarak restore etti ve sanat sineması olarak hizmete açtı.

1989 yılında kurulan Beyoğlu Sineması, 1990 yılından itibaren film festivallerine ev sahipliği yapmış ve 2000'li yıllarda Beyoğlu'nun kültür hayatına önemli katkılarda bulunmuştu. Ancak, dijital dünyanın hayatımıza iyice girmesi ve çeşitli ekonomik, siyasi ve kültürel gelişmelerle zor günler yaşamaya başlamıştı. Pandemi döneminde maddi zorluklar nedeniyle de kapanma kararı alınmıştı. Restorasyon sürecinde Beyoğlu Sineması'nın kimliği ve dekorasyonu korunarak, mekân ticari kaygılardan uzak, sanatçıların, yaratıcıların ve sanatseverlerin ihtiyaçlarına göre yenilendi.

Ekim 2023

Antalya Altın Portakal Film Festivali İptal Edildi

Türkiye'nin en köklü film festivallerinden biri olan Altın Portakal Film Festivali, 2023 yılında iptal edildi. Festivalin iptal edilmesine, yönetmen Necla Demirci'nin "Kanun Hükmü" adlı belgeselinin seçkiden çıkarılması neden oldu. Belgesel Kanun Hükmünde Kararname (KHK) ile görevinden alınan Doktor Yasemin Demirci ve öğretmen Engin Karataş'ın mücadelesini anlatıyordu. Belgeselin seçkiden çıkarılmasını isteyen, Kültür ve Turizm Bakanlığı bu amacına ulaşsa da sinema camiasının tepkileriyle festival önce belgeseli programa geri aldı sonra baskılar sonucu tekrar çıkarmak zorunda kaldı. Bakanlık'ın desteğini çekmesinin ardından, festivalin iptal edilmesi kaçınılmaz oldu. Antalya Büyükşehir Belediye Başkanı Muhittin Böcek, 29 Eylül 2023 tarihinde yaptığı açıklamada, festivalin iptal edildiğini duyurdu.

Altın Portakal Film Festivali'nin iptal edilmesi, Türkiye sinemasındaki özgürlük tartışmalarını yeniden alevlendirdi. Festivalin iptal edilmesine tepki gösteren sinemacılar, bir bildiri yayınlayarak, "Sanat, özgürlüktür ve özgürlük kısıtlanamaz" ifadelerini kullandılar.

Ekim-Kasım 2023

Atatürk Filmi Çekildi ama Disney+'taki gösterimi iptal edildi.

Bir zamanlar Atatürk filmimizin olmadığından yakınıyorduk ama şu anda içinde Mustafa Kemal'in yer aldığı birçok film ya da diziye sahibiz. Bunların en görkemlisi olması beklenen, Disney + platformu tarafından çektirilen, büyük bütçeli Atatürk filmi 2023'te çıkan krizlerden birine dönüştü.

Yönetmenliğini Mehmet Ada Öztekin'in üstlendiği ve başrolünde Aras Bulut İynemli'nin yer aldığı projeyi platform altı bölümlük bir dizi olarak yayınlayacağını çok önceden açıklamıştı. Film, Atatürk'ün Selanik'te doğmasından başlayarak, Osmanlı İmparatorluğu'nun yıkılışına, Kurtuluş Savaşı'na ve Cumhuriyet'in kuruluşuna kadarki hayatını anlatıyordu. 

Ancak, filmin Disney+'ta yayınlanması, kimilerine göre Ermeni diasporasının baskısı nedeniyle platforma göre ise global bir karar gereği iptal edildi. Filmin iptali, Türkiye'de büyük tartışmalara yol açtı. Bazı kesimler, iptali Atatürk'ün kişilik haklarına saygısızlık olarak değerlendirirken diğer kesimler ise, iptali siyasi bir karar olarak yorumladı. Dizi daha sonra Cumhuriyet bayramından itibaren sinemalarda film olarak gösterildi ve 2023'ün en çok gişe yapan filmlerinden biri oldu.

Kasım 2023

Boğaziçi Film Festivali yaşananlara rağmen yeniden yapıldı

2022'de Boğaziçi Film Festivali'nde Türkiye'de büyük tartışmalar ve protestolara yol açan olaylar  "Karanlık Gece" filmiyle En İyi Yönetmen Ödülü'nü kazanan Özcan Alper'in ödülünü Türk Tabipleri Birliği (TTB) Başkanı Şebnem Korur Fincancı'ya ithaf etmesiyle başlamış,  oyuncu Burak Haktanır'ın Alper'in konuşması sırasında "Bu kadın TSK'ya iftira attı" diyerek tepki göstermişti. Bu olayın ardından festival yönetimi, ödül töreninde yapılan politik göndermeleri ve sloganları kınayan bir açıklama yaptı. Ancak buna tepki olarak, festivalin koordinatörü Berfin Demirat, artistik direktörü Emrah Kılıç ve ulusal film programcısı Ebubekir Elkatmış bu açıklamanın kendi görüşlerini yansıtmadığını ve açıklama yapılmadan önce kendilerine danışılmadığını belirterek görevlerinden istifa etti. Yaşananların ardından Kadıköy Sineması, gelecek yıllarda festivali ağırlamayacağını duyurmuş, SİYAD da sosyal medyadan  Boğaziçi Film Festivali'ne önümüzdeki yıllarda jüri göndermeyeceğini duyurmuştu. Devam etmeyeceği düşünülen festival oldukça muhafazakâr sinemacıları ağırlayan düşük profilli programıyla, devletten aldığı destek ve sponsorluklarla bu yıl da sessiz sedasız gerçekleşti.

Kasım 2023

Ankara Film Festivali'nde hakkında iddialar buluna Mustafa Preşeva juriden çıkarıldı

34.Ankara Film Festivali, kurgucu ve yönetmen yardımcısı Mustafa Preşeva'nın jüri üyeliğinden çıkarılmasıyla özellikle gündeme geldi. Preşeva'nın jüri üyesi olarak belirlenmesi, onlarca taciz iddiası bulunmasına rağmen gerçekleşmişti, bu durum kadın platformları ve sektör profesyonelleri arasında büyük tepki yarattı​. Bu tepkilere öncülük edenlerden biri, sinema, TV ve tiyatro alanında çalışan kadınların oluşturduğu Susma Bitsin Platformu oldu. Platform, Preşeva'nın festival jürisinde yer almasını kınayarak, onun heyetten çıkarılmasını talep etti​ ve bu talep, festival yönetiminin Preşeva'nın jüri üyeliğine son verilmesi yönünde karar almasına neden oldu. Festival yönetimi, bu kararın kadınların yanında olduklarını göstermek ve sinema sektöründeki kadın hareketlerinin taleplerini dikkate almak amacıyla alındığını açıkladı​

Aralık 2023

NBC - Demirkubuz Atışması gündemi sarstı
  
2023 yılı sonunda ülkenin en önemli yönetmenlerinden Nuri Bilge Ceylan ve Zeki Demirkubuz arasındaki uzun süredir devam eden soğukluğun tartışmaya dönüşmesine tanık olduk. Özellikle Demirkubuz'un bir televizyon programındaki açıklamaları ve Ceylan'ın bunlara sosyal medyadan verdiği yanıtla tartışma kamusallaştı. 

İkisininde de yeni filmi bu yıl gösterime giren Nuri Bilge Ceylan ve Zeki Demirkubuz'un yıllardır birbirlerinden uzak oldukları biliniyor. İlişkilerindeki çatlağın kökenleri, 2006 yılında 43. Antalya Altın Portakal Film Festivali'ne dayanıyor. İki yönetmen arasındaki anlaşmazlığın yeniden alevlenmesi, Ceylan'ın 2014 Cannes Film Festivali'nde Altın Palmiye kazanan "Kış Uykusu" filmiyle ilgili bir kitap yayımlamasıyla tetiklendi. Kitapta, Demirkubuz'un ima ettiği "Üç Maymun" filmiyle ilgili intihal iddialarına değinen Ceylan, bu suçlamaları reddediyor ve Demirkubuz'un yanıltıcı bir izlenim yaratmak için böyle bir şey varmış gibi davrandığını belirtiyordu. Demirkubuz, ise TV programındaki açıklamasında, Ceylan'ın "İklimler" filminin kurgusu sırasındaki davranışlarından rahatsızlık duyduğunu belirterek, Ceylan'dan uzaklaştığını ancak ilişkilerinin tamamen kopmadığını anlattı.

İki yönetmen arasındaki gerilim, Ceylan'ın Demirkubuz'un açıklamalarına sosyal medyadan verdiği yanıtla daha da tırmandı. Bu çatışmanın ilginç bir yönü, iki yönetmenin birbirlerine kendi eserlerinde yaptıkları göndermeler. Demirkubuz'un "Yeraltı" ve Ceylan'ın "Kış Uykusu" filmlerinin, birbirlerinin işlerine ince göndermeler içerdiği veya yanıt niteliğinde olduğu düşünülüyor. Ceylan-Demirkubuz anlaşmazlığı Türk sinemasının bu yılının gergin bir şekilde noktalanmasına neden oldu.