Wagner grubu nedir?

Rus Paramiliter grup Wagner, Ukrayna Savaşı’nda aktif rol alıyor ve geçmişte dünyanın farklı coğrafyalarında da kanlı izini bıraktı.

Çıkar sahipleri, Wagner Grubu diye bir şeyin “olmadığını” bize yıllarca anlattılar. Bu oluşum bir tüzel kişilik değil ve sene sonu geldiğinde vergi iadesi alabilmek için bilanço hazırlamayacak. Paralı savaşçılardan oluşan bu yapılanma, aslında Rus yasalarına göre de “yasa dışı.” Ülkede özel şirketlerin askeri faaliyetlerde bulunmasına izin verilmiyor. Fakat Wagner’in dünyanın farklı “çatışma pazarlarında” (bu kavram, savunma alanında faaliyet yürüten şirketler tarafından gerçekten kullanılıyor) kurduğu ofisler var. Wagner’in sponsoru olduğu belirtilen Yevgeny Prigozhin dahi grubun varlığını inkâr ediyor.

Batı ülkeleri tarafından yaptırım listesine alınan Prigozhin tam bir oligark ve Sovyetler Birliği döneminde mahkûmiyet geçmişi olduğu biliniyor. Sovyetler Birliği sonrasındaki hayatına ise Saint Petersburg şehrinde bir girişimci ve Vladimir Putin’in “eski dostu” olarak başlıyor. Yıllar içinde devlet başkanı Putin’e çeşitli hizmetler verdi. Bir defa kendisi “Putin’in aşçısı” olarak biliniyor ve sahip olduğu büyük yemek firması, Putin’in mevki sahibi müttefiklerine sunduğu ziyafetleri düzenliyor, ayrıca devletten bol kazançlı yemek ihaleleri alıyor. Fakat en fazla etki sahibi olduğu alan kesinlikle Wagner’in arkasındaki “kilit şahsiyet” olması ve bazı kaynaklara göre bu küresel yapılanma ile Kremlin arasındaki başlıca bağlantıyı sağlaması.

BÜYÜMESİ BEKLENİYOR

Wagner’in Özel Askeri Şirketler (ÖAŞ) dünyasına girişi aslında geç oldu denilebilir. Bu alan başlı başına bir sektör haline geldi ve senelik 220 milyar dolarlık bir hacme kavuştu. Önümüzdeki on yılda da büyümeye devam etmesi bekleniyor. ÖAŞ’ler ve bu şirketler için çalışanlar genelde militarist dünya görüşü benimsiyorlar ve hatta “beyaz milliyetçiliğine” yakınsayan ideolojilere sahipler. Wagner grubunun kendine oluşturduğu kimlik ise bir yandan “sert çocukları” oynamak, diğer yandan İkinci Dünya Savaşı’ndan gösterdiği kahramanlıkları tekrar etmekten aciz kalan Rusya ordusuna destek veren “profesyoneller” kılığına girmek üzerine kurulu. Aralarına beyaz üstünlükçüleri katılıyor ve bilhassa çarlık dönemini savunan “Rusya Emperyal Hareketi”nin de grup içinde popüler olduğu biliniyor.

Wagner grubunun Ukrayna savaşında binlerce asker kaybettiği tahmin ediliyor. Askerlerinin çoğunu Rusya hapishanelerinde bulmuştu. Grubun geçmişte Suriye’de Esad rejimine de destek olduğu ve 2014 yılında yaşanan Ukrayna olayları esnasında Donbass bölgesinde aktif olduğu biliniyor. Wagner ilk etapta Rus askeri istihbarat şefi Dmitry Utkin tarafından, Ukrayna’nın ayrılıkçı bölgelerini desteklemek amacıyla kurulmuştu. Grubun ismi ilk olarak 2015-17 döneminde, Suriye’deki El Şaer petrol sahasını IŞİD’den geri almada oynadıkları rol sayesinde duyuldu.

KANLI AYAK İZLERİ

Fakat grup o dönemden bu yana dallanıp budaklandı ve neredeyse Afrika’nın tamamına yayılarak kanlı ayak izlerini Mali’den Mozambik’e her yere bıraktı. Sudan’da toplumdan giderek daha fazla tepki alan askeri cunta ile yakın çalışıyor ve Kızıl Deniz limanı gibi rant merkezlerini bizzat savunuyor. Bazı haberlere göre Orta Afrika Cumhuriyeti’nde faaliyet yürüten sayısız milis gruba karşı, ülkenin askeri kuvvetleriyle birlikte kanlı bir mücadele yürütüyor. Grubun Madagaskar’daki faaliyetlerine dair belirsizlik var. Ülkenin başlıca kromit madeni üreticilerinden birinin Rusya tarafından “ele geçirildiği” iddialarının yanı sıra, Wagner ve Prigozhin’in ülkede seçimlere müdahale etmeye çalıştığı önünde iddialar da var. Wagner grubu Libya’da Halife Hefter rejimini destekliyor, belli başlı petrol kuyularını ve stratejik öneme sahip altyapıları koruyor.

Wagner grubu gittiği her yerde sivil ölümleri ile suçlanıyor ve çatışma bölgelerinde mayın döşemekle, yağma ve yolsuzluk gibi uygulamalarla itham ediliyor. Ayrıca genellikle “askeri geçmişe sahip” siyasi haydutlarla iş birliği yapıyor; zaman zaman işkence, suikast ve zorbalık yöntemlerine başvuruyor.  Neticede, ortaya çıkan tablo pek hoş değil. Şüphesiz, bir devlet olarak Özel Askeri Şirketler ile birlikte çalışma yoluna giriyorsanız, başlıca “avantajlardan” biri de işler ters gittiğinde yaka silkip, kameralara gülümseyebilir  ve “bizimle ilgisi yok” diyebilirsiniz. Modern paralı asker sektörünün başlıca sloganı da tam olarak bu: “İnkar edilebilirlik.”

Dipnot 1: Wagner gibi ÖAŞ’ler, faaliyetleri sayesinde orduların daha “profesyonel” hale geldiğini ve bu sayede çatışmaların daha kısa sürdüğünü öne sürüyorlar. Eğer doğruysa, süregelen çatışmalar sayesinde para kazanan bu tür şirketlerin oldukça garip bir iş modeli var demektir.

Dipnot 2: Rivayete göre, Wagner ismi Yahudi düşmanı eğilimleriyle bilinen Alman besteci Richard Wagner’den geliyor. Yazdığı operaların Hitler’i ağlattığı söylenir. Her halükarda, Libya’da şu gün mayınlar döşeyen bir grubun suçunu, 19. yüzyılda yaşamış bir besteciye yıkmayalım.

Çeviren: Fatih Kıyman
Kaynak: New Internationalist