Yüzde 1, zenginleştikçe zenginleşti
Oxfam tarafından yayınlanan yeni bir rapor, sadece 2020’den beri yaratılmış ve %99’un sahip olduğu toplam varlığın iki katı değerindeki 42 trilyon dolarlık yeni zenginliğin yaklaşık üçte ikisini en zengin %1’in ele geçirdiğini gösteriyor. Geçtiğimiz on yılda, en zengin %1, yaratılan yeni zenginliğin yaklaşık yarısına sahip oldu.
“En Zenginin Hayatta Kalması” Davos’taki Dünya Ekonomi Forumu’nun açılış gününde yayınlandı. Elitler İsviçre kayak merkezinde toplandığında, ekstrem seviyede zenginlik ve yoksulluğun son 25 yılda ilk kez aynı anda yükseldiği ortaya çıkmıştı.
“Sıradan insanlar gıda gibi temel ihtiyaçlar için günlük fedakârlıklarda bulunurlarken, süper zenginler rüyalarında bile gerçek olamayacak bir hayatı yaşıyorlar. Sadece son 2 yıldaki kârları son on yılı milyarderler açısından en iyi dönem yapmaya yetti “Dünyanın en zenginleri için 2020’ler patlama oldu” diyor Oxfam yöneticisi Gabriela Bucher.
Süper zenginleri ve büyük şirketleri vergilendirmek bugünün üst üste binen krizlerinden bir çıkış yolu. En zenginlerin vergilerinden kesinti yapmanın bir şekilde aşağı katmanlara da olumlu yansıyacağına dönük miti yıkmamızın zamanı geldi. Süper zenginlerin 40 yıllık vergi kesintilerinin gösterdiği üzere, dalgalar güçlenince denizdeki tüm gemiler değil yalnızca lüks yatlar yükseliyor.
Milyarderlerin varlıklarında olağanüstü artışlar yaşandı. 2020’de başlayan pandemi ve hayat pahalılığı krizinden bu yana 26 trilyon dolarlık (toplamın %63’ü) yeni üretilen servet en zengin %1’in cebine girerken, geri kalan 16 trilyon dolar dünyanın geri kalanı tarafından paylaşıldı. En aşağıdaki yüzde doksanın ürettiği her bir dolar için bir milyarder yaklaşık 1,7 milyon dolar kazandı. Milyarderlerin serveti günde 2,7 milyar dolar arttı. Bu son on yıl için tarihi bir yükseliş – milyarderlerin sayıları ve servetleri geçtiğimiz on yılda iki katına çıktı.
GIDA VE ENERJİ SEKTÖRLERİNDEKİ KÂRLAR
Milyarderlerin 2022 yılında ellerine geçen zenginlik hızla artan gıda ve enerji kârlarından geliyor. Rapor, 95 tane gıda ve enerji şirketinin 2022 yılında kârlarını ikiye katladığını gösteriyor. Öngörülmeyen kârlar 306 milyar doları bulurken, bunun 257 milyar doları (yüzde 84’ü) hissedarlara gitmiş. Walmart’ın yarısına sahip olan Walton hanedanı, geçtiğimiz yıl 8,5 milyar dolar kazanmış. Büyük enerji şirketleri sahibi Hint milyarder Guatam Adani yalnızca 2022 yılında 42 milyar dolar daha zenginleşerek servetini yüzde 42 artırmış. Şirketlerin aşırı karlılığı Avustralya, ABD ve Birleşik Krallık’ta enflasyonu en az yarı oranda artırdı.
ENFLASYON ARTIŞI ALTINDA EŞİTSİZLİK VE AÇLIK
Tüm bunlar yaşanırken, 1,7 milyar işçi ise enflasyonun maaşları ezdiği ülkelerde yaşarken, dünya nüfusunun yaklaşık onda biri ise açlıkla karşı karşıya. Kadınlar ve kız çocukları genelde daha da az ve en son beslenebiliyor, dünyadaki aç nüfusun yaklaşık yüzde 60’ını oluşturuyor.
Dünya Bankası küresel eşitsizlik ve yoksullukta ikinci dünya savaşından bu yana en büyük yükselişin yaşandığını söylüyor. Devletler komple iflasla karşı karşıya kalırken en yoksul ülkelerin şu anda zengin alacaklılarına ödedikleri uluslararası borçlar, sağlık harcamalarının dört katı. Dünyadaki hükümetlerin dörtte üçü, önümüzdeki beş yılda toplam 7.8 trilyon dolar tasarruf edebilmek için kamuda kemer sıkma ve eğitimle sağlık dahil hizmetlerde harcama kesintilerine gitmeyi planlıyor.
OXFAM'IN TAVSİYESİ: ULTRA ZENGİNLERİ DAHA FAZLA VERGİLENDİRİN
Oxfam, kriz döneminde kamudan ve kârlardan kazanılan servetin geri alınası için ultra zenginlerin sistematik ve geniş kapsamlı bir şekilde vergilendirilmesi çağrısı yapıyor. On yıllardır zenginlere ve büyük şirketlere dönük vergi kesintileri eşitsizlikleri besledi, bürçok ülkede en yoksullar milyarderlerden daha yüksek oranda vergi ödüyor.
Dünyanın en zengin insanlarından Elon Musk, 2014 ve 2018 yılları arasında yalnızca yüzde 3 vergi ödedi. Uganda’lı un tedarikçisi Aber Christine, ayda 80 dolar kazanıyor ve yüzde 40 oranında vergi ödüyor.
Dünya çapında, vergideki her bir doların yalnızca 4 cent’i servet vergisinden geliyor. Dünyadaki milyarderlerin yarısı veraset vergisi alınmayan ülkelerde yaşıyor. Afrika’nın toplam GSYİH’si eden 5 trilyon dolarlık vergisiz servetlerini mirasçılarına devrederek aristokrat elitliğin gelecek nesillerini yaratıyorlar. Zenginlerin gelirleri çoğunlukla haksız kazançlardır, kendi varlıklarından gelen gelirlerdir, fakat ortalama yüzde 18 oranında vergilendiriliyor, bu da maaşlardan alınan vergilerin yarısı ediyor.
“Süper zenginleri vergilendirmek, eşitsizliği düşürmek ve demokrasiyi diriltmek için stratejik ön şart. Bunu yenilenmek için yapmamız gerek. Daha sağlam kamu hizmetleri için. Daha mutlu ve sağlıklı toplumlar için. Ve iklim krizini çözebilmek, yani en zenginlerin yarattığı karbon emisyonlarını dengeleyecek çözümlere yatırım yapabilmek için de.” diyor Bucher.
Eşitsizlikle Mücadele İttifakı, Politika Araştırma Enstitüsü, Oxfam ve Yurtsever Milyonerlerin ortak araştırmasından çıkan yeni bir analiz, dünyadaki multi milyonerler ve milyarderlerden yıllık yüzde beş oranında servet vergisi alınmasıyla yılda 1,7 trilyon kazanç sağlanabileceğini, bu miktarla da 2 milyar insanın yoksulluktan çıkarılabileceğini, insani krizlerin çözümüne dönük maddi açığın tamamen kapatılabileceğini, açlığı önlemeye dönük on yıllık planın finanse edilebileceğini, iklim krizinin zarar verdiği yoksul ülkelerin desteklenebileceğini ve alt, alt-orta seviyedeki ülkelerdeki insanlara evrensel sağlık hizmeti ve sosyal güvence yaratılabileceğini gösteriyor.
Çevirmen: Yunus Emre Ceren
*OXFAM’ın yayınladığı “Richest 1% bag nearly twice as much wealth as the rest of the world put together over the past two years” başlıklı raporundan kısaltılarak çevrilmiştir.