Çocuklarda Covid-19 ve aşı tartışmaları

Dr. Tutku Taşkınoğlu

Pandemi sırasındaki tüm kötü haberlere rağmen çocuklarda hastalığın daha hafif seyrettiğine inanıyoruz. Çocuklar, SARS-CoV-2 virüsüyle yetişkinlerden çok daha kolay savaşabiliyor ve genellikle hafif soğuk algınlığı veya öksürük semptomları yaşayıp hızlı bir şekilde iyileşiyorlar ama hiç hastalanmıyor değiller.
2021 yazında, çocuklarda Covid-19 enfeksiyonları hızlı bir şekilde arttı. 2020 ilkbaharından neredeyse 10 kat daha fazla çocuk hasta olmaya başladı. Çocuklardaki artan enfeksiyon sayısını daha bulaşıcı Delta varyantının baskın hale gelmesine ve normal hayata dönülmesi ile artan sosyalleşmeye bağlayabiliriz. Gerçekten de 2021-22 eğitim öğretim yılının ve yüz yüze eğitimin başlaması ile okullardan “temaslı” uyarıları gelmeye başladı bile. Belli ki birçok çocuk bu kış sık sık karantinaya girecek.

Bu sene, Covid-19 ile benzer semptomları olan soğuk algınlığı ve diğer mevsimsel solunum yolu enfeksiyonlarında da bir artış olmasını bekliyoruz, bu nedenle çocuklar etkenin ne olduğunu anlamaya çalışırken okullarından daha da fazla uzak kalabilirler.

Peki, okulundan uzak kalmasını istemediğimiz çocuklarımız ile aynı sınıfta olan başka bir çocuğun veya öğretmeninin Covid-19 testi pozitif çıktığında veya bulaşıcı başka bir hastalıktan endişelendiğimizde ne yapacağız? Yakın temas ne demek? Ne zaman çocuğumuz için endişelenmeliyiz? Çocukları okullarda nasıl koruyacağız? Yakın temas; 24 saat içinde 15 dakika veya daha fazla süreyle enfekte bir kişinin 2-3 metre yakınında bulunmak olarak tanımlanıyor. Ve şu anda, tam doz aşı olmamış yakın temaslıların, maruz kaldıktan sonra 7-14 gün arasında evde karantinada olmaları tavsiye ediliyor. Bu eğitimlerinin aksamasına yetecek kadar uzun bir süre. Oysa doğru maske kullanımını sağlayarak ve sık testler yaparak temas ihtimalini dolayısıyla karantina riskini azaltabiliriz.

Çocuklarımızı okulda Covid ve diğer virüslerden korumak için sınıfların havalandırılması ve genel hijyen kuralları dışında en önemli yöntem maske kullanımının teşvik edilmesidir. Maske aşı olamamış 12 yaş altı için ve (ülke çapında çocuk ve gençler için düşük aşı oranları göz önüne alınırsa) orta ve lise öğrencileri için bile önemini koruyor. Tüm dünyada yapılan çalışmalar maskenin mesafeden çok daha önemli olduğunun altını çiziyor. Maske dışında; semptomatik olsun ya da olmasın tüm öğrencilerin sıkça taranması gerekiyor. Taramada kasıt PCR değil, sonuçları 15 dakikada veren hızlı antijen testleri rahatlıkla kullanılabilir. 3-4 yaşındaki çocuklar için bile rahatlıkla kullanılabilecek bu testleri aileler kendileri de yapabilir. Hızlı antijen testleri asemptomatik bireylerde yanlış negatif sonuçlar verebilirken semptomatik bireylerde Covid-19’u belirlemede neredeyse yüzde yüz doğru sonuç veriyor. Özellikle çocukların aşısız olduğu ilkokullarda antijen testleri, pozitif vakaları belirlemede semptom ve ateş kontrollerinden çok daha etkili kabul ediliyor. Evde kendi kendimize uygulayabileceğimiz ve hastaların sosyal ortamdan uzaklaştırılması için çok önemli olan bu antijen testleri birçok ülkede ücretsiz temin ediliyorken ne yazık ki ülkemizde eczanelerde dahi satılmıyor.

Oysa çocukların bu sonbahar ve kış aylarında soğuk algınlığına ve diğer solunum yolu enfeksiyonlarına karşı daha duyarlı olacağını ve en az Covid kadar sık Rninovirüs ve diğerlerini göreceğimizi biliyoruz. Soğuk algınlığı ve Covid-19’u semptomları ile ayırt etmek mümkün değil ve çocukların her burnu aktığında onlara Covid karantinası uygulamak doğru bir yaklaşım olmayacak. Bu nedenle semptomatik kişilere mutlaka antijen testi yapılması ve hızla ayırt edilmesi gerekiyor.

Doğru tanı koymak Covid-19’un uzun dönem etkilerini takip etmek açısından da önemli. Covid-19 çoğu çocukta hafif seyretse de birkaç ay sonra, ‘MIS-C’ adı verilen nadir, yaşamı tehdit eden bir durumla karşılaşabiliyoruz. MIS-C, ‘Çocuklarda Çok Sistemli İnflamatuar Sendrom’ anlamına geliyor. Adından da anlaşılacağı gibi, bu çocuklarda birden fazla organda iltihap, bazılarında kan pıhtıları veya tehlikeli tansiyon anormallikleri geliştiriyor. MIS-C görülme sıklığı binde on dört kabul ediliyor ama hastalanan çocuk sayısı arttıkça bu oran değişebilir. Öte yandan yetişkinlerden daha az sıklıkta olmakla birlikte, çocuklarda da uzun süreli Covid semptomları oluyor. Kısacası; çocuklar da enfekte olur, virüsü bulaştırır ve Covid-19’un uzun vadeli komplikasyonlarını geliştirebilirler. Bu nedenle çocuklarımızı, özellikle de henüz Covid-19 aşısı olamayacak kadar küçük çocukları ve bebekleri virüsten korumak için tüm önlemleri alınması ve aşı olabilecek herkesin aşı olması gerekir.

Çocuklarda görülen enfeksiyonların diğer yaşlara göre *göreceli* artışının bir nedeni de yetişkinlerde aşı korumasından kaynaklanıyor. Ülkemizde çocuk hasta sayısı ile ilgili net açıklama olmamasına rağmen ABD’deki Covid-19 vakalarının yaklaşık yüzde26’sını çocuklar oluşturuyor. Ve ne yazık ki çocuklar da zaman zaman ‘’çok’’ hasta olabiliyor.

5-11 yaş aşılama

Şanslıyız ki 12-17 yaş arası çocuklar aşı olabiliyor. Bu hafta gelen güzel bir habere göre 5-11 yaş arası çocuklar da yakında aşılanabilecek gibi gözüküyor.
Üretici firmanın açıklamalarına göre; bu yaş grubu çocuklar üzerinde yapılan klinik çalışmalar, aşı ile güçlü bir bağışıklık cevabı oluştuğunu gösteriyor. Üç hafta arayla uygulanan 10 mikrogramlık iki dozluk bir aşılama (gençler ve yetişkinler için kullanılan dozun yaklaşık üçte biri) test edilmiş. Aşı olan küçük çocuklar, iki tam doz verilen erişkin seviyelerine benzer düzeyde koruyucu antikorlar üretebildiler. Aşının yan etkilerinin çoğu «kısa süreli ve hafif" ve daha büyük çocuklarda görülenlere benzerdi. Elimizde henüz hastaneye yatış veya ölüme karşı korunma hakkında herhangi bir veri yok ama 5-11 yaş arası çocuklar için aşı ile ilgili veriler yüz güldürüyor.

Elde edilen veriler FDA’e sunulacak ve her şey yolunda giderse aşının Ekim sonuna kadar bu yaş grubu için onay aldığını görebiliriz. Hastalanmasından korktuğumuz ilkokul çağındaki çocuklar yakında Covid-19 aşısı olabilirler.

Elbette bu arada bize düşen; maske, havalandırma ve sık ve hızlı testlerle hastalığı tespit ederek erken önlem almak ve Hala onaylanacak aşıları bekleyen çocuklarımız için aşılarımızı olarak etraflarında bir aşı kalkanı oluşturmak.