Doğum gününüz kutlu olsun

Tolga Mırmırık - @mirmirik

Doğum günleri kimi insanlar için çok önem verilen bir konu iken kimileri için de diğer kutlamalar benzeri bir o kadar değersiz. Internet sayesinde hemen her şeyin bir özel günü olduğunu bulabildiğimiz bu günlerde (siyah kedi kutlamaları için 14 farklı gün var örneğin) kendi yaş almamızı kutluyor olmamız çok da garipsenecek bir şey değil aslında. Yani ülkesine göre artık yasal olarak alkol alabileceğinizi, evlenebileceğinizi, işe girebileceğinizi hatta New York’taki Suffolk ilçesinde ya da İngiltere’de enerji içeceği alabileceğinizi gösteren bir işaret sonuçta yaş dediğimiz veri.

Kişisel olarak doğum günü sahibinin değil de doğumda çektiği zorluklar sebebi ile o kişinin annesinin kutlanması gerektiğine inansam da insanlık M.Ö. 3000 yılından bu yana doğum günlerini kutluyor. Eski Mısır’da firavunun tahta çıkma gününün ya da bir nevi artık tanrının fiziksel olarak doğması gününün kutlanmaya başlaması ile benzer uygulamalar sonraları diğer medeniyetlerde de ortaya çıktı. Antik Yunan’da tanrıların özel günlerinde şenlikler yapılır, onlar adına kurbanlar kesilir ve eğlenceler düzenlenirdi. Eski Roma’da da benzer gelenekler sürdürülmüştü. Öncelikle tanrıların günleri kutlanırken daha sonra zenginlerin (ama sadece erkek olanlarının) doğumları kutlanmaya başladı. 12. yüzyıl civarında ise artık kadınların da doğum günleri kutlanmaya başlamıştı.

Doğum günlerinin vazgeçilmezi sayılan mumlarla dolu pastayı ise yine eski Yunan’a ve bir tanrıçaya borçluyuz. Artemis. Ay Tanrıçası olan Artemis’in gününü anmak için ay şeklinde pastalar yapılır ve üzerlerine Ay’ın geceleri parlamasını temsil etmek üzere mumlar koyarlardı. Mumlar aynı zamanda birer dua sembolüydü ve üflemeden önce yapılan her duanın tanrıçaya ulaştığına inanılıyordu. Bu gelenek 18. yüzyılda Almanlar tarafından “KinderFesta” denilen bir nevi çocukların festivali olarak çevrilebilecek günlerde iyice alevlendi. Günümüzdeki pastalı, mumlu, toplu bir şekilde yapılan doğum günlerini büyük ihtimalle de Almanlara borçluyuz. Uzun lafın kısası, ilk Mısırlılar yaptı, Romalılar en iyisini gerçekleştirdi ve Yunanlılar da pasta yemeyi, Almanlar da eğlenceyi seviyordu.

Günümüz Dünyası…

Doğum günü kutlama adetleri dünya genelinde farklılık göstermektedir. Örneğin, Pakistan’da doğumdan sonraki ilk ay gerçekleştirilen bir dizi tören Aqiqah olarak adlandırılıyor. Bu törene göre doğumdan sonraki 7. gün bebeğin saçları tıraş ediliyor, 14. gün bebeğe isim veriliyor ve 21. gün bebek için kurban kesiliyor.

İsrail’de ise doğumdan sonra Brit Milah ismi verilen gelenek uygulanıyor. Bu gelenek doğumdan sonraki ilk bir haftayı kapsıyor. Geleneksel İsrail yemeklerinin hazırlandığı ve kutlamaların yapıldığı bu süreçte, doğan bebeğe bir isim veriliyor. Verilen isim çeşitli ritüeller eşliğinde çevreye duyuruluyor. Eğer bebek erkekse, birinci haftanın sonunda sünnet töreni de gerçekleştiriliyor.

Endonezya ve çevre ülkelerde bebeklerin plasentası gömülürken (ki bu gelenek bizde de göbek bağı olarak oldukça yaygın), Kanada’da “My Sweet Sixteen” partileri de doğum günü kutlamalarının bir geleneği olarak kabul edilmekte. Çin’de ise herkes doğum gününü yeni yılda kutlamaktadır. Diğer ülkelerdeki kutlama gelenekleri de birbirinden çok uzakta. Örneğin Meksika’da Piñata Kırmak var. Meksika’da doğum günü kutlamaları, piñata adı verilen renkli kâğıttan yapılmış süslerle dolu bir objenin asılması suretiyle başlar. Çocuklar sırayla gözü bağlı olarak piñatayı sopayla kırarlar ve içinden çikolata, şekerleme ve küçük hediyeler çıkar. Bu gelenek, ailelerin ve arkadaşların bir araya gelip eğlenerek doğum gününü kutlamasına olanak sağlar. Güney Kore, Seul’de ise Güveç Evi Kiralamak gibi bir gelenek var doğum günleri için. Güney Kore’de bazı doğum günü kutlamalarında, arkadaşlar ve aileler özel bir güveç evi kiralarlar. Bu özel mekânda bir araya gelen grup, sevdikleriyle birlikte güveç tarzı yemekler yerken eğlenir ve kutlamayı özel kılar.

Günümüz Şarlatanları

Elbette bu doğum günü özellikle günümüzde çok iyi bir gelir kapısı da oluşturuyor şarlatanlar için. Astrologlar, doğduğunuz güne bağlı olarak sizler hakkında tahminlemelerde bulunup oldukça iyi gelirler elde ediyor. Özellikle sosyal medyanın gelişmesi ile görünürlükleri ve ünlülükleri de oldukça arttı. Artık sadece birçok arkadaşımızın bulunduğu ve gazozlar eşliğinde pasta yediğimiz kutlamaların anıları dışında farklı anlamı da var doğum günlerimizin. Bu tür şarlatanlar yüzünden tüm günümüzü, haftamızı ve hatta hayatımızı belirler duruma geldi doğduğumuz gün ve hatta saat ve dakika. Açıkçası bu konuda ChatGPT’ye daha fazla güvenmenizde fayda var. Yaptığım denemelerde çok daha iyi sonuçlar verdi. 

Bugün benim doğum günüm. Artık dünya üzerindeki yarım yüzyılıma çok yaklaştım. Anneme o gün çektirdiğim acılar için özür borçluyum. Şimdi yanına gideyim, akşam da aldığı pastanın üzerindeki mumları, en iyi dileklerimle Artemis için söndüreceğim. İyi haftalar.