Evrenin oluşumu

Gizem Çoban - @astronomystery

Evrenin oluşumunu anlamak için birden fazla kuram geliştirilmiş olsa da, 1929 yılında astronom Edwin Hubble ‘Mount Wilson Gözlemevi’nde evrenin genişlediğini keşfetti ve Büyük Patlama Teorisi gözlemsel bir veri ile desteklenmiş oldu. Spiral galaksilerin uzaklıkları hesaplanan çalışmada Büyük Patlama yanında, Durağan Evren fikrini getirmiş olsa da 1948 yılında George Gamow’un Büyük Patlama’dan kalan ‘bir kalıntı olan ışınımın’ varlığını teorik olarak keşfetmesi, Durağan Evren Modeli çalışmalarını askıya aldı. 

Büyük Patlama’nın temelinde Einstein’ın özel ve genel görelilik teorisi dışında kozmolojik prensip kavramı da dikkat çeker. Genel görelilik basitçe birbirine göre ivmesi olan sistemlerle, özel görelilik eylemsiz sistemlerle ilgili problemlerle uğraşan alanlardır. Kozmolojik prensip ise en basit haliyle maddenin evrende dağılımının her bölgede eşit (homojen) ve tekdüze olduğu anlamına gelir. Evrenin oluşumu insanlar için merak konusu olsa da bilim insanlarının ortak fikir birliği The Big Bang üzerinde birleşiyor. 

Yaklaşık 13.7 milyar yıl önce evrenin tekil bir başlangıç noktasından ortaya çıktığı düşünülüyor. Tekil nokta ise bir düzlemde hayal edebileceğiniz en minimum noktadan (bir coronavirüs) daha da küçük Kavramsal olarak ‘hiçlik’ de denebilir. ‘Hiçlik’ kavramını hayal ettiysek şimdi evrenin ilk dakikalarında neler olduğunu düşünelim. Zaman kavramının ne kadar önemli olduğunu sanırım burada bir defa daha göreceksiniz. Sıcaklık kavramı üzerinden gitmek ilk dakikalar için önemli. Bu süreç bir çorbaya benzetilebilir. Mercimek çorbası ilk başta sıcak ve yoğunluğu az, sıcaklık azaldıkça yoğunlaşmaya ve tanecikler arasında bağ oluşmaya başlıyor. Çorbanın tanecikleri madde ve ışınım olarak düşünülebilir. 

Evren başlangıçta 100 milyar Kelvin. Oluşumdan 0.11 saniye sonra sıcaklığı 30 milyar Kelvin’ e düşüyor. Bu düşüşte çekirdek parçacıkları birbirleri ile bağlanamıyor.1.09 saniye sonra 10 milyar Kelvin. Bu sıcaklıklar da proton nötron dengesi kurulamıyor. Parçacıkların yüzdeliği önemli. 13.82 saniye geçtikten sonra evrenin sıcaklığı 3 milyar Kelvin’e düşüyor. Nötronlar yavaş da olsa proton (+) a dönüşmeye devam ediyor. %17 nötron ve % 83 proton söz konusu. Bu sıcaklık artık helyum gibi kararlı çekirdeklerin oluşması için yeterli. 3 dakika 46 saniye sonra sıcaklık 1 milyon Kelvin’e düştüğünde bazı çekirdekler (döteryum) artık parçalanamaz. Temel elementler (helyum) bu ortamda oluşur. 34 dakika 40 saniye sonra evrenin sıcaklığı 300 milyon Kelvin’e düştüğünde çekirdek parçacıkları artık helyum veya hidrojen şeklinde bağlanmıştır. Fakat evren hala çok sıcaktır, bu yüzden kararlı atomlar oluşmamıştır. 

Evrenin 10-43 saniyelik kısmında fizik kanunları işlemediği için burası hakkında konuşulamaz ve bu dilim Planck Zamanı olarak adlandırılır. Planck zamanının sıcaklığı 1032 Kelvin’dir. Bundan sonraki süreçte evreni oluşturan parçalar ortaya çıkmıştır. Büyük Patlama’nın doğrulanması hakkında birden fazla kanıt bulunmaktadır.