Halk korku içinde
Kabil'de Taliban korkusu nedeniyle ne müzik yayını yapılıyor ne de televizyon kanalları dizi yayımlıyor. Taliban güçleri ev baskınlarıyla muhalif gazetecileri arıyor, kadın milletvekilleri endişeyle evlerde saklanıyor.
DIŞ HABERLER SERVİSİ
Afganistan’ın başkenti Kabil’e Taliban karanlığı çöktü. Kentte gece sokağa çıkma yasağı ilan edilirken Kabil’de henüz yasaklanmamasına rağmen müzik yayınları da tamamen kesildi, televizyon kanalları dizi yayınlarına son verdi. Kentteki kadınların büyük çoğunluğu evlerinde adeta hapis hayatı yaşarken sokağa çıkanlar ise neredeyse her yerde eli silahlı Taliban güçleriyle karşılaşıyor, kadın gazeteciler ve milletvekilleri de tehdit altında yaşıyor.
Kabil’den yayın yapan Khaama Press’ten gazeteci Necibullah Lalzoy, kaleme aldığı yazıda “Kabil’de erkeklerin kot pantolon giydiği çok nadir görülürken, kadınlar kot pantolon giymeyi tamamen bıraktı. Konu müzik dinlemeye gelince, ne halk arasında müzik dinleyen var ne de restoranlar yüksek sesli müzik çalıyor. Televizyon kanalları da değişti, müzik ve dizi yayını yapılmıyor” diyerek kentteki durumu aktardı.
DURUM KÖTÜLEŞİYOR
Ülkedeki haber kanallarından Tolo News’ın programında kadın sunucu Beheshta Arghand da Kabil’in tamamen değiştiğini ve artık yayında konuklarına özgürce sorular yöneltemediğini belirtti. Taliban’ın liderlerinden Mevlevi Abdulhak Hamid’le yaptığı röportajla gündeme gelen Arghand, BBC’ye yaptığı açıklamada, Taliban’dan korktuğunu söyleyerek “Bir ya da iki ay sonra bize yönelik kanunlar getirecekler. İstediğimizi yapmamıza izin vermeyeceklerini, bağımsız olmayı zorlaştıracaklarını düşünüyorum. Şu an bir tepki göstermiyorlar ama çok dikkatli olmalıyız” diye konuştu.
GAZETECİLER HEDEF
Almanya’nın yayın kuruluşu Deutsche Welle (DW) ise Kabil’de bir çalışanının evine giden Taliban militanlarının ailesinden bir kişiyi vurarak öldürdüğünü ve bir kişiyi de ağır şekilde yaraladığını açıkladı. DW’nin aktardığına göre, Taliban şimdiye kadar kurumda çalışan üç gazetecinin evini bastı. Televizyon kanalı Ghargasht TV’den Nematullah Hemat’ın Taliban tarafından kaçırıldığı, özel radyo istasyonu Paktia Ghag Radio’nun başkanı Tufan Omar’ın ve Die Zeit gazetesine çevirmen olarak çalışan Amdadullah Hamdard’ın ise öldürüldüğü belirtildi.
VEKİLLER DE ENDİŞELİ
Afganistan’da gazetecilerin yanı sıra kadın milletvekilleri de baskı altında. Afganistan Meclisi’ndeki 250 koltuktan 69’una sahip olan kadın vekiller yaşanacakları endişeyle bekliyor. Milletvekili Farzhana Kochai, “Gündemlerinde ne var bilmiyoruz. Kadınlar hakkında hiç konuşmuyor olmaları bizi endişelendiriyor” açıklaması yaptı. Kabil sokaklarında kadınların sayısının azalması gibi ani değişimler yaşandığımı belirten Kochai, “Çoğumuz saklanıyoruz. Sosyal medyada bile olamıyoruz, işimizi yapamıyor, evlerimizden çıkamıyoruz. Kabil’de çok sayıda kadın burka satın alıyor. Televizyon ekranlarının büyük bir bölümünde kadınları göremiyoruz” tepkisi verdi. Taliban’ın Afganistan’da 1996-2001 yılları arasındaki “İslam Emirliği” iktidarında kadınların okula gitmesi ve sağlık hizmetleri dışındaki işlerde çalışması yasaklanmış, erkek doktorların da kadın hastaları görmeleri suç sayılmıştı. Kadınlar kamuya açık alanlarda burka giymeye zorlanmış, yalnızca yanlarında bir erkekle dışarı çıkmalarına izin verilmişti. Birçok kadına “şeriat kuralları”na uymadığı gerekçesiyle kırbaç cezasından idama kadar vahşi cezalar uygulanmıştı. 15 Ağustos’ta Kabil’e giren ve yeniden “İslam Emirliği” ilan eden Taliban güçlerinin bugünlerde yaptığı açıklamalarda, kadınların “şeriat kurallarına uygun” bir şekilde toplumsal yaşama katılmalarına izin verileceğini söylemesi ise köktendinci rejimin yeniden hortladığını göstermiş, bunun üzerine birçok kentte kadınlar korkuyla evlerine kapanmıştı.
İNTİKAM OPERASYONLARI
Öte yandan, Taliban’ın iddia ettiği gibi “intikam” almadığı propagandasının ise gerçekten uzak olduğu ortaya çıktı. BM’ye sunulan rapora göre, Taliban birçok bölgede “insan avı”na başladı. BM’ye istihbarat sağlayan Norveç Küresel Analizler Merkezi adlı kuruluşun hazırladığı raporda, Taliban’ın “işbirlikçi” olarak gördüğü kişileri ev baskınlarıya aradığı aktarıldı. Buna göre, Taliban bulamadığı kişilerin de ailelerini tehdit ediyor. Raporu hazırlayan kuruluşun başkanı Christian Nellemann, “Şu anda Taliban tarafından hedef alınan çok kişi var ve tehdit çok net. Bu kişilerin teslim olmaması durumunda ailelerinin tutuklanacağı ve cezalandırılacağına dair yazılı Taliban belgeleri var” açıklaması yaptı. Uluslararası Af Örgütü (Amnesty International) de Taliban güçlerini ülkenin kuzeyindeki Hazara isimli azınlık gruptan dokuz kişiyi işkence ederek öldürmekle suçladı. Açıklamada, Taliban’ın Kabil’in güneyindeki Gazne ilinin Malistan ilçesinde de 43 sivili ve güvenlik görevlilerini katlettiğine ilişkin yerel kaynaklardan bilgi edindiği aktarıldı.
***
Putin-Merkel zirvesi: Afganistan anlaşmazlığı
Afganistan’daki gelişmeler ülkeler arası diplomasinin ana gündem maddesi olmaya devam ederken Almanya’da 26 Eylül’de iktidarı sona erecek olan Başbakan Angela Merkel ise liderlerle birebir görüşmeler yürütüyor. 19 Ağustos’ta ABD Başkanı Joe Biden’la telefon görüşmesi yapan ve ABD’yle Afganistan’daki tahliyelerle ilgili ortak hareket etme kararı alan Merkel, dün Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’le Moskova’da bir araya geldi. İki ismin Afganistan gibi konularla ilgili tartışmaları “Derin fikir ayrılıklarına rağmen verimli görüşme” şeklinde yorumlandı. Merkel, “Bugün derin fikir ayrılıklarımız olmasına rağmen birbirimizle konuşuyoruz ve bu olmaya devam etmeli. İleride de temasları sürdürmeye hazırız” açıklaması yaptı. Putin ise görüşmeye ilişkin “Almanya, Çin’den sonra ikinci ticari ve ekonomik ortağımız. Yüz yüze görüşmemizi gerektiren birçok konu var. Dolayısıyla bu, sadece bir veda görüşmesi değil ciddi ve iş içerikli bir ziyarettir” diye konuştu.
Putin, Merkel’le görüşme öncesi Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’la da telefon görüşmesi yaparak Afganistan’la ilgili G20 mekanizmalarının işletilmesi önerisini ele aldı. Macron’un ise ABD Başkanı Joe Biden ve İtalya Başbakanı Mario Draghi’yle yaptığı telefon görüşmelerinde G20’nin gelecek hafta Afganistan gündemiyle ilgili sanal ortamda toplanması için görüş birliğine vardığı açıklandı. G7 ülkeleri de önümüzdeki günlerde Afganistan’daki son gelişmeleri değerlendirmek için bir araya gelecek. İngiltere’de ise muhalefetin Afganistan’la ilgili Muhafazakar Parti hükümetine yönelik tepkileri sürüyor. İşçi Partisi ve İskoç Ulusal Partisi, Dışişleri Bakanı Dominic Raab’ı istifaya çağırdı. Raab’ın, Kabil’in işgali sırasında Yunanistan adalarında tatil yapmaya devam etmesi ve tahliyeler için Afganistan’daki yetkililere gerekli talimatlar vermemesi nedeniyle istifası istenirken Gölge Dışişleri Bakanı Lisa Nandy, “Eğer Raab istifa etmezse başbakan onu görevden almalı” diye konuştu. Dışişleri Bakanı Raab ise Başbakanlık binasına girişte gazetecilerin “İstifa edecek misiniz?” sorusunu “Hayır” şeklinde cevaplandırdı.
