‘Rasyonel zemin’ kaygan
Faiz artışları ekonomiyi hızla yavaşlatıyor. Artan faiz yükü borç ödeyememe sorunu ortaya çıkarıyor. Günlük faaliyetlerini düşük faizli krediler ve kamu teşvikleriyle sürdürebilen işletmeleri zor günler bekliyor.
Havva GÜMÜŞKAYA
Ekonomi yönetiminin "rasyonel zemine dönüş" söylemleriyle başlattığı faiz artışları ekonomiyi hızla durgunluğa sürüklüyor. Ekonomide yavaşlamaya dair ilk veriler gelmeye başladı.
Sanayi üretimi yıllık bazda yüzde 1,1’lik çok sınırlı artış gösterirken bir önceki aya göre yüzde 0,4 azaldı. Sanayinin motor gücü imalat sanayi ise yıllık yüzde 1,3 artış, aylık yüzde 0,3 gerileme sergiledi. Sanayinin zayıf performansının gelecek aylarda büyüme ve istihdam verilerini olumsuz etkilemesi bekleniyor.
Yaşanan yavaşlama borcu ödeyememe sorununu ortaya çıkaracak. Sıkılaştırıcı ekonomi politikalarıyla bankalar geçmiş dönemlerde verdiği milyarlarca liralık krediyi toplayamama riskiyle karşı karşıya. Bankaların vadesinde tahsil edemediği için icra takibine aldığı krediler 1 Aralık haftasında 814 milyon lira daha artarak 175,8 milyar lira oldu. Bu arada kredi stokuna oranı düşük olmasına karşın son haftalarda batık kredilerde hızlı bir yükseliş dikkat çekiyor. Batık krediler son beş haftada 5,5 milyar lira arttı.
KOBİ’LER RİSKTE
Özellikle KOBİ niteliğindeki şirketleri seçim öncesi zorlu bir sınav bekliyor. Bankacılık Düzenleme Denetleme Kurumu’nun verilerine göre KOBİ niteliğindeki işletmelerin bankalara olan borcu faiz artışlarının başladığı Haziran 2023’de 2,8 trilyon lirayken ekim itibarıyla 3 trilyon lirayı aştı. Şirketler, bir yandan artan faiz yükü diğer yandan da daralan ekonomide düşen talep nedeniyle ciddi sıkıntı yaşayacak. Bu durum ise zombi şirketlerin sayısını artıracak. Zombi şirketler, günlük faaliyetlerini düşük faizli krediler, kamu teşvikleriyle sürdürebilen ancak borçlarının anaparalarını ödeyemeyecek kadar ciro elde edemeyen reel sektör temsilcileri olarak biliniyor.
IMF ekonomistleri, faiz artışlarının başladığı Haziran’da bu zombi şirketlere dair kapsamlı bir çalışma yayımladı. Yazıda 2000 yılından bu yana dünya çapında halka açık olmayan zombi şirketler hakkında yeni bir veri seti hesaplandığı belirtilirken Türkiye’nin 43 ülke arasında en yüksek zombi şirket oranına sahip ülke olduğu belirtildi. Zombi kategorisine giren şirketlerin oranı Türkiye’de yüzde 13. Türkiye’yi sırasıyla Endonezya, Romanya ve Rusya takip ediyor.
Bu nedenle faiz artışları önümüzdeki dönemde bu şirketler açısından daha sıkıntılı bir döneme işaret ediyor. Türkiye durgunluk ve yüksek enflasyonun aynı anda yaşandığı borç ödeme güçlüklerinin ortaya çıkacağı bir döneme giriyor. Bunun da bu şirketler açısından iflasla sonuçlanabilecek zorlu bir sürece işaret ettiği değerlendirmeleri yapılıyor.
∗∗∗
PARASAL SIKILAŞMA KÜRESEL TİCARİ İFLASLARI ARTIRDI
Pandemi sonrası dünya genelinde artan enflasyonla mücadele kapsamında merkez bankalarının faiz artırması şirketleri zora soktu. Faiz oranlarını artırması borçlanmayı daha maliyetli hale getirirken iflas eden şirketlerin sayısı da arttı. Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu S&P Global’in verilerine göre ise ABD’de bu yıl kasım sonu itibarıyla 591 büyük şirket iflas koruma talebinde bulunurken, 2023’ün 2010’dan bu yana en fazla iflas başvurusunda bulunulan üçüncü yıl olduğu dikkati çekti. Avrupa’da da iflaslarda artış görüldü. Eurostat verilerine göre, bu yılın nisan-haziran döneminde Avrupa’da iflas eden şirketlerin sayısı bir önceki çeyreğe göre yüzde 8,4 arttı.
