Savaş, isyan, umut

Umut Can FIRTINA

Geride bıraktığımız 2023, savaş, çatışma ve saldırıların yanında aynı zamanda umut ve başkaldırının da yılı oldu. Emperyalist güç merkezleri arasındaki paylaşım rekabetinin tırmandığı, pek çok yerde çatışmaların, darbelerin yaşandığı yıla İsrail’in Gazze saldırısı damga vururken sınıf hareketinin ve aşırı sağcı dalganın yükselişine de tanık olduk.

SAVAŞLAR VE ÇATIŞMALAR

7 Ekim’de Hamas’ın Aksa Tufanı saldırısıyla başlayan İsrail’in Gazze savaşı yeni yılın en trajik olayı oldu. Aylardır Gazze Şeridi’ne ölüm yağdıran İsrail, uluslararası toplumun tüm tepkisine rağmen saldırılarını sürdürüyor. Şu ana kadar en az 20 bin Filistinli öldürülürken, Tel Aviv yönetimi “modern tarihin en kanlı pogromu”na imza atıyor. Rusya’nın 24 Şubat 2022’de işgaliyle başlayan Ukrayna savaşı da tüm yoğunluğuyla devam ediyor. “Pat” aşamasına gelen savaşta Batı emperyalizminin kışkırtcılığı sürüyor. 24 Haziran’da Yevgeni Prigojin liderliğindeki Wagner savaşçıları, isyan ederek Moskova’ya doğru yürüyüşe geçti. Devlet Başkanı Vladimir Putin’in devreye girmesiyle isyan bastırılırken Prigojin, bundan iki ay sonra uçak kazasında öldü.

AYAKLANMALAR VE BAŞKALDIRI

İsrail’de Başbakan Binyamin Netanyahu liderliğinde kurulan ülke tarihinin en sağcı koalisyon hükümetinin Yüksek Mahkeme’nin yetkilerini elinden alma planına karşı düzenlenen protestolar yıla damga vurdu. Genç, yaşlı, kadın, erkek, asker, sivil demeden milyonlarca İsrailli, aşırı sağcı koalisyonun ülkede bir diktatörlük kurmasına engel olmak için 7 Ocak’tan 7 Ekim’deki Hamas saldırısına kadar her cumartesi sokaklara dökülerek demokrasilerine sahip çıktı.

HEGEMONYA KAVGASI: AFRİKA’DA DARBELER

Sahel Kuşağı ülkesi Nijer’de ordu, 26 Temmuz’da yönetime el koydu. Ülkenin devrik lideri Muhammed Bazoum o günden bu yana tecrit altında tutuluyor. Fransa, Orta Afrika Cumhuriyeti ve Mali’den sonra Burkina Faso ve Nijer’den askerlerini geri çekti. Gabon’da ise usulsüz olduğu iddia edilen cumhurbaşkanlığı seçimi sonrası Ali Bongo Ondimba yönetimi, 30 Ağustos’taki askeri darbeyle sona erdi.

Sudan’da Abdulfettah el-Burhan yönetimindeki ordu ile Muhammed Dagalo’nun Hızlı Destek Kuvvetleri arasındaki gerginlik, 15 Nisan’da iç savaşa dönüştü. 10 binden fazla sivilin öldüğü savaş,  6 milyon kişiyi de yerinden etti.

EMEK MÜCADELESİNİN DİRİLİŞİ, YÜKSELİŞİ

İngiltere’de, yüz binlerce kamu emekçisi, ülke çapında son 10 yılın en büyük grevlerini gerçekleştirdi. Fransa’da hükümetin emeklilik reformuna karşı çıkanlar, kitlselel protesto gösterileri başlattı. Kapitalizmin beşiği ABD’de Hollywood’da son 60 yıldır gördüğü en büyük grev nedeniyle film ve televizyon yapımları büyük ölçüde durdu. Birleşik Otomotiv İşçileri Sendikası’nın (UAW) ülkenin en büyük 3 otomobil üreticisinde başlattığı 150 bin kişilik grev, kazanımla sona erdi.

LATİNLER’DE ESEN SOL RÜZGÂR

Brezilya’da solcu Lula da Silva, 1 Ocak’ta başkanlık görevine başladı. Ekonomik kriz, göç ve şiddet olaylarının pençesindeki Guatemala’da Bernardo Arevalo, ülke tarihindeki ilk solcu devlet başkanı oldu. Kolombiya’da Gustavo Petro’nun hükümeti, gerilla örgütü ELN ile ateşkes imzaladı. Peru’da Pedro Castillo’nun Kongre darbesiyle görevden alınması sonrası aylarca protesto gösterileri düzenlendi.

KAFKASLAR’DA DEĞİŞEN DENGE

Azerbaycan, 19 Eylül’de Bakü ve Erivan’ın otuz yılı aşkın süredir tartıştığı, Ermeni çoğunluğun yaşadığı Dağlık Karabağ’a operasyon başlattı. 24 saat süren operasyonun ardından 120 bin kişi Ermenistan’a kaçarken, Ermeni yönetimi kendini feshetti. Ermenistan ve Azerbaycan, barış süreci başlattı.

AŞIRI SAĞIN YÜKSELİŞİ VE GÖÇ KARŞITLIĞI

Başta Avrupa olmak üzere tüm dünyada yükselen aşırı sağ, göçmen karşıtlığıyla birlikte 2023 yılında dünyanın en büyük sorunlarından biri haline geldi. Hollanda’da aşırı sağcı Geert Wilders, Arjantin’de ise Javier Milei, sandıklardan açık ara farkla birinci olarak çıktı. İspanya’da aşırı sağcı Vox partisi, meclise girmeyi başardı. Almanya’da göçmen karşıtlığı tüm siyasi çevreler için bir oy kapısı haline gelirken aşırı sağcı AfD partisi, şu anda anketlerde ikinci sırada. Göçmen karşıtlığının arttığı Avrupa’da İtalya’nın ardından İngiltere ve Fransa’da da göçe yönelik sert önlemler içeren yasalar kabul edilirken bu yıl da binlerce göçmen, daha iyi bir yaşam için çıktıkları yolculukta yaşamını yitirdi.