Savaşçı hücrelerle kanserle mücadele
Hedefe yönlendirilen bağışıklık hücreleriyle oluşturulan CAR-T tedavisi, kanserde çığır açan gelişmelerden biri olarak değerlendiriliyor. Dünyada 30 bin kişiye uygulanan bu tedavi ile ilgili Türkiye’de de çalışmalar yürütülüyor.
Sibel BAHÇETEPE
Son 20 yılda yaşanan gelişmeler kanser tedavisinde vücudun bağışıklık sisteminin etkin şekilde kullanılabileceğini gösterdi. Bu tedavilerden biri de CAR-T hücre tedavisi. Akut lenfoblastik lösemi (ALL), kronik lenfoblastik lösemi (KLL), Multipl lenfoma (kemik iliği kanseri) lenf kanseri olmak üzere kan kanserlerinin tedavisinde kullanılmaya başlanan bu tedavinin cilt, meme ve bağ doku kanserlerinin tedavisinde de umut vadettiği belirtildi. Hekimler, bu tedavinin kök hücre nakli ya da hedefe yönelik tedaviler ile akıllı ilaçlara alternatif olmadığını, çoğu zaman birlikte de kullanıldığının unutulmaması gerektiğini vurguladı.
MALİYETLİ BİR YÖNTEM
Türk Hematoloji Derneği tarafından düzenlenen, 16. Ulusal Kemik İliği Transplantasyonu ve Hücresel Tedaviler Kongresi 7-9 Mart 2024 tarihleri arasında Antalya’da gerçekleşti. Kongrenin basın toplantısında konuşan Türk Hematoloji Derneği Başkanı Prof. Dr. Muhlis Cem Ar, hücresel tedavi uygulama örneklerinden CAR-T hücre tedavisi hakkında bilgi verdi. Kanserin vücutta oluşma ya da görülme nedeninin, bağışıklık sisteminin kanser hücrelerini tanımamasından kaynaklı olduğunu belirten Prof. Dr. Ar, "Bağışıklık sistemimiz içerisinde T hücreleri var. CAR-T hücre tedavisi, bağışıklık sistemimizi oluşturan T hücrelerinin vücuttan alınarak laboratuvar ortamında genetik mühendislik çalışmalarıyla işlenmesi, virüslerin T hücrelerine gönderilerek kanser hücrelerinin tanıtılması ile yapılıyor. Laboratuvar ortamında çoğaltılan bağışıklık sisteminin savaşçı hücreleri yeniden vücuda verilerek bu hücrelerin kanserle savaşması bekleniyor. Güdümlü füzeler gibi direkt olarak kanser hücresinin üzerine gönderiliyor" dedi.
Tedavinin kişiye özel hazırlandığını belirten Prof. Dr. Ar, bu tedavinin maliyetinin ABD’de 400-500 bin doları bulduğunu anlattı. Ar "Bazen ikinci bir uygulama da gerekebiliyor. Böyle maliyetlerin karşılanması henüz çok mümkün gözükmüyor. Bunlar ileri teknolojik ürünler, arkasında çok ciddi bir bilgi birikimi gerekiyor. Eğer geri kalırsak ve adım atmazsak, gelecekte bu çok pahalı tedavileri satın almak zorunda kalacağız" diye konuştu.
BİRLİKTE KULANILIYOR
CAR-T hücre tedavisinin kök hücre nakli ya da hedefe yönelik tedavilerin, akıllı ilaçlara alternatif olmadığını çoğu zaman birlikte de kullanıldığını söyleyen Prof. Dr. Ali İrfan Emre Tekgündüz de şöyle devam etti: “Hâlâ sonuçları çok iyi bilinen altın standart kök hücre nakli. Dünyada da akıllı moleküller ve hücresel tedavilere rağmen kök hücre nakli uygulama sayısı artıyor. Ancak gelişmeler, bağışıklık hücrelerinin genetik mühendislik yoluyla düzeltildiği hücresel tedavilerin geleceğin tedavisi olduğunu gösteriyor. Bugüne FDA ve Avrupa’nın onayladığı ve dünyada kullanılan 6 CAR-T tedavisi var."
Dernek Araştırma Sekreteri Prof. Dr. Selami Koçak Toprak ise "Türkiye’de de CAR-T tedavilerde yoğun bir çalışma var. Henüz bazı üniversitelerde deneysel olarak yapılıyor. Ülkemizde 21 hastada deneysel düzeyde yapıldı. Şu anda butik bir tedavi. Bu yüzden maliyeti yüksek" dedi.
∗∗∗
CAR-T TEDAVİ NEDİR?
CAR-T tedavisi olarak adlandırılan hücresel tedavi yönteminde hastanın kendi bağışıklık hücreleri (T lenfositler) aferez cihazı adı verilen bir cihaz ile toplanır. Daha sonra 6-8 haftalık bir süreçte bu hücrelerin genetik yapısı değiştirilerek kanser hücresini yok edecek şekilde yeniden programlanır ve hücreler yapay ortamda çoğaltılır. Son aşamada bu hücreler hastaya damar yoluyla verilir.
∗∗∗
5 BİNDEN FAZLA KÖK HÜCRE NAKLİ YAPILDI
Türk Hematoloji Derneği İkinci Başkanı Prof. Dr. Şule Ünal Cangül, Türkiye’de kök hücre naklinin son 25 yılda büyük bir ivme gösterdiğini söyledi. Cangül, "2000’li yılların başında 10 civarında kök hücde nakil merkezinde 100 kök hücre nakil işlemi gerçekleştirilmiştir. 2023’te yaklaşık 5 bini aşan kök hücre nakli uygulanmıştır. Kök hücre naklinde Türkiye hem sayısal hem de kalite olarak belirli bir noktaya geldi. Dünya standartlarında devam ediyor. Şu anda ülkemizde 2023 yılı Sağlık Bakanlığı verilerine göre 147 merkez var ve bunların 71’i pediatrik merkez" dedi.
