Ücretler yoksulluk sınırının yarısı

BirGün / ANKARA

Milyonlarca çalışan yeni asgari ücret zammını beklerken TÜİK tarafından yayımlanan veriler, Türkiye’de artan gelir adaletsizliğini bir kez daha ortaya koydu. Geçen yıl kişi başı aylık ortalama brüt kazanç 12 bin 450 TL olarak gerçekleşti. Ortalama net ücretler ise 7 bin 30 TL oldu.

Kazanç Yapısı İstatistikleri sonuçlarına göre 2022 yılında yıllık ortalama brüt kazanç 144 bin 390 TL oldu. Bu değer, erkeklerde 147 bin 446 TL ve kadınlarda 138 bin 366 TL oldu. Kazanç düzeylerinin hem erkeklerde hem de kadınlarda eğitim durumu ile doğru orantılı olarak yükseldiği görüldü. Eğitim durumuna göre en yüksek yıllık ortalama brüt kazancı yükseköğretim eğitim düzeyine sahip olanlar elde etti. Bu eğitim düzeyinde yıllık ortalama brüt kazanç erkeklerde 207 bin 112 TL, kadınlarda ise 171 bin 568 TL oldu. En yüksek yıllık ortalama brüt kazanç 293 bin 511 TL ile finans ve sigorta faaliyetlerinde oldu. En düşük yıllık ortalama brüt kazanç ise 94 bin 849 TL ile nitelikli tarım, ormancılık ve su ürünleri çalışanları grubunda gerçekleşti. TÜİK verileri işgücü piyasasındaki cinsiyet eşitsizliğini de ortaya koydu. Cinsiyetler arası ücret veya kazanç farkı tüm eğitim düzeylerinde erkek lehine gerçekleşti. Yıllık ortalama brüt kazanç ile hesaplanan gösterge için en yüksek fark yüzde 19,6 ile lise mezunlarında, en düşük fark ise yüzde 14,5 ile ilkokul ve altı mezunlarda gerçekleşti. Yıllık ortalama brüt kazanç dikkate alındığında en yüksek cinsiyetler arası fark yüzde 22,8 ile sanatkârlar ve ilgili işlerde çalışanlar ve yüzde 21,4 ile teknisyenler, teknikerler ve yardımcı profesyonel meslek mensuplarında gerçekleşti.

%2,3 TİS KAPSAMINDA

TÜİK verilerine göre toplu iş sözleşmesi (TİS) kapsamında olan işçiler, toplam işçilerin yalnızca yüzde 2,3’ünü kapsıyor. Toplu iş sözleşmesinin olduğu işletmelerde ortalama saat ücreti 72 lira olurken, sözleşmenin var olmadığı işletmelerde ortalama saat ücret sadece 55 lira oldu. toplu sözleşmenin imzalandığı işyerlerinde brüt ortalama ücret 18 bin 266 lira oldu. Buna göre brüt ücret ortalaması dahi 25 bin 365 lira olan yoksulluk sınırını aşmadı. Kadın işçilerin yalnızca yüzde 1,2’si TİS kapsamında çalışırken, erkek işçilerin yüzde 2,9’u TİS’e bağlı çalışıyor.

∗∗∗

METAL SEKTÖRÜNDE GERİLİM

Metal işkolunda 140 bin işçiyi ilgilendiren toplu sözleşme görüşmeleri ve milyonlarca özel sektör çalışanını kapsayan asgari ücret müzakereleri ücretteki büyük sıkışmanın getirdiği yüksek tansiyona sahne oluyor. 2023-2025 dönemi için Türkiye’nin önde gelen sanayi işletmelerini kapsayan toplu sözleşme görüşmelerinde uyuşmazlık zaptı tutulurken sendikalar grev hazırlığı yapıyor. Türk Metal ilk 6 ay için yüzde 119 zam talep ederken, Metal Eşya Sanayicileri Sendikası (MESS) yüzde 35 zam teklifinde bulundu.

BloombergHT pandemi öncesi 2018’deki asgari ücrete göre ücret yoğunlaşması ile bu konuda eldeki son veri olan 2022’ye ilişkin yoğunlaşmayı karşılaştırdı. Tabloya göre, yoğunlaşma asgari ücretin yüzde 20 ve yüzde 50 fazlası aralıklarında gerçekleşti. Örneğin 2018 yılında asgari ücretin yüzde 20 fazlası ve altı ücret alanların sayısı 9,6 milyon kişiyle toplam çalışanların yüzde 49,5’ini oluştururken, 2022 sonunda bu rakam 11,8 milyona toplamdaki payı ise yüzde 55’e yaklaştı.

Asgari ücretin yüzde 50 fazlası ve altı ücret alanların sayısı ise aynı dönemde 12,5 milyondan 15 milyona ulaşırken payı ise yüzde 64’ten 69’a çıktı. Asgari ücretin 2 katından fazla ücret alanların sayısı ise 4,2 milyondan 3,9 milyona gerilerken payı ise yüzde 21,8’den 18,1’e düştü.