Üretici zarar etti, tüketici ete hasret

Havva GÜMÜŞKAYA

Rekabet Kurulu tarafından kırmızı et sektörüne yönelik başlatılan inceleme ile kırmızı et fiyat artışları mercek altına alındı. Et fiyatlarının artmasına neden olan hayvancılık sektöründe yaşanan yapısal sorunların tespiti için harekete geçilirken Ulusal Et Konseyi de 2023 yılı kırmızı et sektörü değerlendirme raporunu yayımladı. Raporda kırımızı et sektörüne ilişkin çarpıcı tespitlere yer verildi. Üreticilerin ciddi zarar ettiği vurgulanan raporda tüketicinin pahalı et tüketmesinin nedenleri de sıralandı.

Ulusal Kırmızı Et Konseyi (UKON), raporunda 2023 yılında sığır eti fiyatlarında son beş yıl içerisinde görülmemiş bir artışın yaşandığına dikkat çekildi. Küçükbaş ve büyükbaş hayvancılıkta üreticiler açısından kazanç maliyet dengesinin bozulduğu ve bu durumun büyük bir risk oluşturduğu vurgulandı. Türkiye’nin kendi kendine yetebilir bir et üretimi için üretimde ciddi bir eylem planına ihtiyaç duyulduğunun altı çizildi. Raporda bu yıl kırmızı et sektörünün gündeminde fiyat dalgalanmalarının, kuzu etinin sığır eti yanında büyük oranda değer kaybının ve besi materyali fiyatlarındaki artışın olduğu belirtildi. Büyükbaş hayvancılıkta da üreticinin son iki yıldır sadece 4 ayda kazançlı bir üretim yaptığını diğer 18 ayda kesim fiyatlarının hep maliyetin altında kaldığı ortaya konulurken, üreticiler açısından maliyet-kazanç dengesinin bir türlü sağlanamadığı vurgulandı. Raporda, karkas kesim fiyatları açısından sadece Nisan, Mayıs, Haziran ve Temmuz aylarında üreticinin kazançlı bir üretim yaptığını onun dışında son iki yıldır kesim fiyatlarının besi maliyetinin altında kalarak üreticinin zarar ettiği, rakamlarla ortaya çıktı.

Maliyetlerin artışında her zaman en büyük paya sahip olan yemin, yerini besi materyaline bıraktığı vurgulandı. Ayrıca Ziraat Bankası tarafından besicilere sağlanan kredi faiz oranlarının yükselmesi ve işletme başına verilen kredi limitinin düşük tutulması da üretim maliyetlerini artıran nedenler arasında yer aldı.

Yem fiyatlarındaki yüksekliğin nedenleri arasında yem sanayicilerinin haksız fiyat belirlemesi yer alsa da sorunun temelinde yeterince kaliteli kaba yeme ulaşılamaması, hammadde fiyatlarının ve enerji fiyatlarının sürekli yükselmesinin de ciddi bir etken olduğu gerçeğinin göz ardı edilmemesi gerektiğine vurgu yapıldı.

Raporda üretim maliyetlerinin düşürülmesi noktasında Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO) tarafından hayvan sahiplerine düşük fiyatlı arpa tahsisi uygulamasının faydalı olduğu, aynı desteklemenin mısırda da uygulanmasının gerektiği vurgulandı. Bunun yanında kaliteli kaba yem tedarikinde sağlanacak ilerlemeler kesif yeme olan ihtiyacı azaltacağı tespit edildi. Ancak, meraların yeterince korunamadığının altı çizilerek yem bitkisi üretiminin artırılması stratejik öneme sahip olduğu vurgulandı.

YÜZDE 45 İTHAL HAMMADDE

Rekabet Kurumu Başkanı Birol Küle de başlatılan incelemeyle ilgili yaptığı açıklamada yem sanayiinde yüzde 45 oranında ithal hammadde kullanıldığını belirtti. Küle, kırmızı et piyasasının ham madde fiyatlarından doğrudan etkilendiğini bu durumun Covid-19 salgınıyla başladığını ve sonrasında Ukrayna-Rusya Savaşı ile devam ettiğini, bu süreçte ham madde ve enerji fiyatlarında ciddi artışlar ve arz sorunlarıyla karşılaşıldığına dikkat çekti. Küle, sorunların pek çok alanda olduğu gibi kırmızı et sektöründe de fiyat artışlarını beraberinde getirdiğini kaydetti.

ÜRETİCİ ÖRGÜTLERİ ETKİN DEĞİL

Küle, üretici örgütlerinin pazarda yeteri kadar etkin olmadığını gözlemlediklerini bildirerek, "Üreticilerin kooperatifler aracılığıyla daha avantajlı fiyatlarla girdiye ulaşabilmesinin tüketicilerin daha uygun fiyatlarla ürünlere ulaşmasına doğrudan katkı sağlayacağına inanıyoruz. Diğer taraftan küçük ölçekli işletmelerin teşvikler yoluyla desteklenmesi, yalnızca nihai fiyatlar için değil, sektördeki istihdamın korunması için de önem arz etmektedir”  dedi.

∗∗∗

KÜÇÜKBAŞTA ÜRETİM ALARM VERİYOR

Raporda, küçükbaş hayvan üretim kolunda yaşanan olumsuzluğa mutlaka dikkatlerin yoğunlaştırılması gerektiği belirtildi. Küçükbaş hayvancılıkta üretim şartlarının büyükbaşa göre çok daha zor olduğu, üretimden çekilen işletmelerin sayısının arttığı ifade edildi. Kuzu etinin, sığır eti fiyatlarının altında kalmasının ülke hayvancılığı için büyük bir tehlike oluşturduğuna işaret edilen raporda, her zaman sığır etinden daha yüksek kesim fiyatına sahip olan kuzu etinin 2022 yılı başından itibaren sığır eti fiyatlarının gerisinde kaldığı ve bu gerilemenin 2023 yılının Haziran-Ağustos aylarında en üst seviyelere ulaştığı kaydedildi. Halen de kuzu eti fiyatları sığır eti fiyatlarının gerisinde kalmaya devam ettiğine vurgu yapılan raporda, değer kaybeden bir ürünün üretiminin artmasını beklemenin doğru olmayacağı, kuzu etini değerli kılacak tedbirlerin mutlaka hayata geçirilmesi gerektiği belirtildi.

∗∗∗

DANA ETİ FİYATLARINDA SON BEŞ YIL İÇERİSİNDE BÜYÜK ARTIŞ YAŞANDI (TL)

ÜRETİCİ BU YIL SADECE 4 AY KÂR ETTİ

Üreticiler 2023’te 4 ay maliyet üzerinde satış yaptı.