Üreticiler sosyal güvencesiz kalıyor

Havva GÜMÜŞKAYA

Tarımda yaş ortalaması yükselirken emekli olmak daha da zorlaşıyor. Çiftçilerin 2023 yılında ödedikleri 4 bin 628 lira olan en düşük Tarım BAĞ-KUR primi, asgari ücretteki artışla birlikte 2024 yılı için 6 bin 900 TL’ye yükseldi. Bu tutar prim borcu olmayan çiftçiler için hazine teşviki ile 3 bin 957 lira 28 kuruştan, 5 bin 900 lira 74 kuruşa ulaştı.

Artan prim tutarları nedeniyle Sosyal Güvenlik Kurumu’na kayıtlı tarım BAĞ-KUR sayısı her geçen yıl azalıyor. Tarımda kayıt dışılık artıyor. Prim ödeyemediği için Bağ-Kur’dan ayrılmak zorunda kalan çiftçilerin sayısı yıllar içerisinde giderek arttı. Sosyal Güvenlik Kurumu verilerine göre 2009 yılında 1 milyonun üzerinde olan Tarım Bağ-Kur’lu sayısı Ekim 2023 itibarıyla 453 bine geriledi. Tarım Bağ-Kur’lu sayısı son 14 yılda yüzde 55’ten fazla azaldı.

Girdi maliyetleri artan, gelirleri düşen çiftçilerin tarım BAĞ-KUR primlerini ödemesi, emekli olması imkânsız hale geldi.

Uzun süreli prim gün sayısı da üreticilerin emekliliğinin önünü kapatıyor. Diğer sigortalılar 7 bin 200 gün prim ödemesi ile emekli olurken çiftçiler ancak 9 bin gün prim ödemesi ile emekli oluyor. Başka bir ifadeyle diğer sigortalılar 20 yıl, çiftçiler ise 25 yıl prim ödemesi yapmak durumunda kalıyor.

BORÇLANMA ARTTI

Primlerin yüksekliği ve uzun ödeme süreçleri, senede bir kere ürün hasat eden üreticilerin 12 ay prim ödemesini zorlaştırırken üretim maliyetlerindeki artışlar da  üreticileri borca bağımlı hale düşürdü.

Tarım sektörünün bankacılık sektörüne olan borçları 2023 yılının ilk 11 aylık döneminde yüzde 73 oranında artarak 569 milyar liraya kadar çıktı. Kamu bankalarının yüzde 82,4 oranında artan tarım kredileri 482,4 milyar liraya kadar çıkarken özel bankalar ise sektöre 86,6 milyar lira kredi kullandırdı. Özel bankaların kullandırdığı krediler geçen yılın sonuna göre yüzde 34 oranında arttı.

SOSYAL GÜVENLİKLERİ YOK EDİLİYOR

Küçük çiftçilerin her geçen gün daha zor koşullarda üreterek ayakta kalmaya çalıştıklarını kaydeden Çiftçiler Sendikası Genel Başkanı Ali Bülent Erdem, “Yüksek girdi fiyatlarının yanında baskılanmış ürün fiyatları, çiftçileri üretemez duruma düşürmektedir. Son olarak belirlenen asgari ücretle beraber Tarım BAĞ-KUR’u primleri 6 bin 900 lira 86 kuruşa yükseldi. Çiftçinin eğer prim borcu varsa Hazine teşvikinden yararlanamıyor. Ancak Hazine teşvikiyle birlikte bile 5 bin 900 lira 74 kuruş oluyor. Kazanamayan çiftçiler için bu artışın anlamı primlerini ödeyemeyecek olmalarıdır” ifadelerini kullandı.

Primin çiftçilerin sosyal güvenliklerini yok eden bir artış olduğunu belirten Erdem, “Çoğu çiftçi sistemden çıkacaktır. Çiftçiler emekli olabilmeleri için 25 yılda 9 bin gün prim ödemek zorundadır. İşçiler ise 20 yıl 7200 gün prim ödemek zorundadır. Çiftçiler eşit olmayan bir uygulama ile karşı karşıyadır. Çiftçilerin sosyal güvenliklerini sürdürebilmeleri devletin görevidir. Prim gün sayılarını düşürerek hazine teşviklerini tüm çiftçiler için yükselterek çiftçilerin mağduriyetleri giderilmelidir” dedi.

∗∗∗

TARIM BAĞ-KUR’LU SAYISI