Yandaş şirketlere servet garantisi!
Garanti ödemeler için 2024 yılı bütçesinden 162,4 milyar lira çıkacak. Bütçe teklifine göre Avrasya Tüneli’ne 4,9 milyar lira, köprü ve otoyollara 73,8 milyar lira, şehir hastanelerine ise 83,6 milyar lira ödeme yapılacak.
Havva GÜMÜŞKAYA
İktidar tarafından ‘cebimizden tek kuruş çıkmayacak’ denilen yap-işlet-devret (YİD) modeli ile geçiş garantisi verilen köprü ve otoyolları inşa eden şirketlere gelecek yıl da servet akacak. TBMM’ye sunulan 2024 bütçe teklifinde Kamu Özel İşbirliği (KÖİ) projeleri için ödenecek tutarlar ortaya çıktı. 2024’de bütçeden, yap-işlet-devret (YİD) modeliyle inşa edilen köprüler, otoyollar ve Avrasya Tüneli ile yap-kirala-devret modeliyle yaptırılan şehir hastanelerine toplam 162 milyar 435 milyon lira ödenecek. Orta Vadeli Program’da (OVP) esas alınan ortalama dolar kuruna göre bu projeler için gelecek yıl 4,7 milyar dolar ödenecek.
KÖİ projeleri için 2017-2023 arasında bütçeden toplamda 221 milyar lira, yaklaşık 16 milyar 844 milyon dolar harcandı.
2026’DA ÖDEME YAPILMAYACAKTI
Bütçe teklifinde Avrasya Tüneli için 2024 yılında ödenecek tutarlar da yer aldı. Teklifte tünel için gelecek yıl için öngörülen ödemenin 4 milyar 907 milyon lira olduğu belirtildi. OVP’deki ortalama kur hesabına göre bu tutar 133 milyon dolara denk geliyor. 2018-2023 döneminde toplamda 5 milyar 147 milyon lira ödeme yapılan tünel için bu yıl 2 milyar 750 milyon lira ödeme yapılacak.
Eski Ulaştırma Bakanı Adil Karaismailoğlu’nun 2026 yılı itibarıyla para ödenmeyeceğini açıklamıştı. Karaismailoğlu, 2022’de yapmış olduğu bir açıklamada 2026'da minimum trafik garanti sayısına erişilmesinin öngörüldüğünü anlatarak, "Bu yıldan sonra kamu, gelir paylaşımı yöntemiyle gelir elde etmeye başlayacak. 2039'a gelindiğinde, kamu ödediği tüm garantileri geri almış olacak. 31 Ocak 2042 itibarıyla kamu, borçsuz, masrafsız, işler vaziyette yatırım varlığının sahibi olacak ve tüm gelir kendisine ait olacak. Avrasya Tüneli'nin işletme süresi bittiğinde devlet, vergi ve diğer kazançlar hariç, üste en az 140 milyon dolar para almış olacaktır” ifadelerini kullanmıştı. Ancak bütçede Avrasya Tüneli için 2026’da da ödeme yapılması öngörüldü. Teklifte bu ödemenin 7,7 milyar lira olacağı belirtildi. Türkiye’den Yapı Merkezi ve Güney Kore’den SK E&C şirketlerinin ortak olduğu Avrasya Tüneli İşletme İnşaat ve Yatırım A.Ş.’ye (ATAŞ) yapılan ödemelerin 2018-2026 döneminde toplamda 24 milyar 250 milyon lirayı bulması bekleniyor.
GELECEK İPOTEK ALTINDA
Ülkenin geleceğini ipotek altına alan geçiş garantili köprü ve otoyollara 2023’te yapılan ödeme 53 milyar 650 milyon lirayı buldu. Bu tutar ortalama dolar kuru hesabına göre 2 milyar 246 milyon dolar civarında.
Ülke ekonomisine ağır yükler getiren bu projeler için gelecek yılın bütçesinden ise 73 milyar 830 milyon lira ödeneceği belirtiliyor. 2017-2026 döneminde ise köprü ve otoyolların garantilerine yapılan ödemenin toplamda 17 milyar 302 milyon doları bulması bekleniyor.
ŞEHİR HASTANELERİNE 83,6 MİLYAR LİRA
Şehir hastanelerinin kiralarına 2024 yılında kamu bütçesinden 83 milyar 697 milyon lira ödenme yapılması planlanıyor. İktidarın ‘Beş yıldızlı otel konforunda hastane yapıldı’ diyerek propagandasını yaptığı şehir hastanelerine 2017-2023 döneminde 102 milyar 206 milyon lira ödeme yapıldı. Bütçe teklifinde bu hastaneler için yapılan ödemelerin 2025’te 97 milyar 905 milyon lira, 2026’da ise 99 milyar 386 milyon lirayı bulması bekleniyor.
