Yeni dünyaya hazır mıyız?
Yeni dünyayı şöyle düşünebilirsiniz. Bu yıl doğan çocuklarımız, bir cihaza seslenip de cevap almadığı bir dönemi bilmeyecekler. Herhangi bir ekranın dokunmatik olmadığını gördüklerinde cihazın bozuk olduğunu düşünecekler.
Tolga Mırmırık - @mirmirik
1991’deki ilk web sitesinin oluşturulması sonrası başlayan büyük dijital keşifler zamanımız, 2007 yılındaki iPhone devrimi ile ikinci atağına geçti. O günlerden bugüne kadar geçen yaklaşık 30 yıldaki gelişmeler hepimizin hayatını kolaylaştırdı, yeni ve hiç akla gelmeyecek iş kolları oluşmasına sebep oldu, birçok mesleğin de temelden değişmesini sağladı.
Ancak, 2014 yılındaki bir çalışma insanlığın geleceğini tamamen değiştirecek nitelikteydi. Günümüzde her alanda görmeye başladığımız büyük dil modelinin (large language model/LLM) temeli olan dil çeviri çalışmaları başlamıştı.
2015’te Google'ın "Google Brain" ekibi tarafından geliştirilen Seq2Seq modeli ve Stanford Üniversitesi'nden Christopher Manning'in liderliğindeki çalışmalar, çok katmanlı dil modellerinin gelişimine katkı sağladı. 2017’de Dikkat Mekanizması (attention mechanism), daha önceki tüm gelişmeleri bir araya getiren önemli bir inovasyondu. Bu mekanizma, daha uzun metinler üzerinde çalışmayı ve bağlamsal ilişkileri daha iyi anlamayı sağladı. 2018’de OpenAI tarafından geliştirilen GPT (Generative Pre-trained Transformer) serisi, büyük dil modellerin çağını başlattı. İlk model olan GPT-1, büyük miktarda metin verisi üzerinde öğrenilen ve çeşitli görevlerde çok iyi sonuçlar üreten bir modeldi. 3. model olan GPT-3 2020 yılında 175 milyar parametreye sahip büyük bir dil modeliydi ve dil işleme konusunda olağanüstü çıktılar üretti. Dikkat edilirse bunların tamamı sadece son 10 yılda oldu ve her atılan adım bir sonraki adımı oldukça hızlandırdı.
Büyük Dil Modeli
İnsan ve makine etkileşimini kökten değiştiren büyük dil modeli (LLM) endüstri devrimi ya da buharlı makinelerin icadı kadar önemli bir adım insanlık için. LLM gibi yapay zekâ modelleri sadece bilişim sektörünü ilgilendiren teknolojik bir buluş ya da trend değil, tam olarak başka bir çağa geçişi temsil ediyor. Şimdiye kadar bizler makine dilini anlamaya çalışıyorduk oysa şimdi makineler bizim dilimizi anladı. Şimdiye kadar birer araç olarak kullandığımız makineler günden güne çalışma arkadaşımız haline geliyor. Şimdiye kadar bizler yapay zekâyı şekillendiriyorduk ancak bundan sonra yapay zekâ bizleri şekillendirmeye başlayacak. Bu yeni dünyaya ne kadar hazırız?
Yeni dünya için şunu da düşünebilirsiniz. Bu yıl doğan çocuklarımız, bir cihaza seslenip de cevap almadığı bir dönemi bilmeyecekler. Ya da herhangi bir ekranın dokunmatik olmadığını gördüklerinde o cihazın bozuk olduğunu düşünecekler. Büyük ihtimalle birçok hastalığın çaresi de bulunmuş olacak ancak bunlar yine sermaye sahibi zenginlerin elindeki güçler olacak. Çocuklarımızı bundan sadece 10 yıl sonrasının dünyasına hazırlamak için Türkiye olarak çok geride olduğumuz kesin. Bir de bugün doğan bir çocuğun tam gençlik dönemi olan 20 yıl sonrasını ya da verimli çalışma zamanları olan 30 yıl sonrasını düşünürseniz şimdi hemen bir şeyler yapma zamanı olduğu ortaya çıkıyor.
10 yılda etkileyebilir
Sık sık değindiğim yapay zekânın insanları işlerinden etmesi konusu ve korkusu hala en yoğun endişelerden birisi. Ben nasıl olsa teknik danışmanlık ve bilişim eğitimi konusundayım, bana bir şey olmayacaktır diye düşünürken OpenAI ChatGPT LLM’in yeni sürümü ile kendi işimin de tehlikede olduğunun farkına vardım. Şu anda hemen her çalışma ekibinde bulunan “her şeye cevabı olan sinir bozucu kişi” gibi olsa da bir süre çalışınca ChatGPT’nin arada bir -oldukça iyi bir gramer ile- hatalı bilgiler veren ve yalan söyleyebilen bir yardımcı olduğunun da farkına vardım. Bugünlerde iş hayatım tehlikede olmasa da önümüzdeki 10 yılda tüm sektörlerin büyük dil modellerinden çok ciddi etkileneceğini biliyorum.
Bu yazıyı yazdığım sırada bir arkadaşım bana bir iş görüşmesinin kısa video kaydını gönderdi. İş görüşmesi Lockheed Martin firmasına alınacak havacılık mühendisi için yapılmakta ve işe başvuran kişi çevrimiçi olarak işe alımcı ile görüşüyor. İşe başvuran kişi havacılık sektörü ile ilgili en fazla benim kadar bilgi sahibi. Kısacası hiçbir şey bilmiyor. Tüm gelen soruları anlık olarak bir LLM üzerinden verilen cevaplar ile karşılıyor ve iş görüşmesi yapan yetkili tüm cevaplardan tatmin olmuş durumda. Yeni dünya insan ve makine etkileşimini artık “benim için şunu yap” kısmından “benim için şunu ol” kısmına kaydırmış durumda.
Bu yeni dünyaya ne kadar hızlı uyum sağlayabilirsek geleceğimiz o kadar sağlıklı gidecek ve ayakta kalabileceğiz. Çocuklarımızı nasıl eğiteceğimiz, onlara gelecek için ne tür bir yol çizeceğimiz üzerinde düşünmemiz gereken birincil konu olmalı. Her mahalle başına düşen üç dört İmam Hatip okulu, üniversitesinden atılan profesörlerimiz ve gözaltındaki özgür basın yazarları ile yeni dünyaya ne kadar uygun olduğumuz da ayrı bir konu. İyi haftalar olsun, Tolga Şardan’a özgürlük olsun.