Yoksulluk sarmalı emekliyi yutuyor
Emekliye yapılacak zam bugün açıklanacak enflasyon verisiyle netleşecek. Asgari ücretin neredeyse yarısını alan emekliler için zam kurtuluş olamayacak. Durumun yüzde hesabıyla düzelmesi mümkün değil.
Havva GÜMÜŞKAYA
Memur ve memur emeklilerinin maaş zammı, aralık ayı enflasyonuyla birlikte netleşecek. Toplu sözleşme zammı ve 6 aylık enflasyon üzerinden hesaplanan fark, memur ve emeklilerinin maaşına yansıyacak.
Emekli aylıklarında dibe doğru yarış, milyonlarca emekliyi her geçen yıl daha büyük bir yoksulluğa sürüklüyor. Mart 2023’ten bu yana 7 bin 500 TL altında kalan emekli aylıkları Hazine katkısıyla 7 bin 500 TL’ye tamamlanıyor. Emeklilerin kök aylıkları aynı kaldığı için normal zam dönemlerinde emekli aylıklarına 7 bin 500 TL üzerinden değil kendi kök aylıkları üzerinden zam yapıldı. Bu nedenle milyonlarca emekli temmuz ayındaki yüzde 25’lik artışa rağmen sıfır zam aldı. Maaşları 7 bin 500 TL’de kaldı.
Cumhurbaşkanı Yardımcı Cevdet Yılmaz, kök aylığı 7 bin 500 liranın altında olanlar ile ilgili bir düzenleme üzerine çalışıldığını açıkladı. Ancak buna ilişkin yasal düzenleme hayata geçirilmedi.
Çalışma Ekonomisi Uzmanı Prof. Dr. Aziz Çelik’in mahkeme kararı sonucu eriştiği bilgiye göre, Temmuz 2023 itibarıyla Hazine desteği olmayan en düşük işçi emekli kök aylığı 4 bin 324 TL seviyesinde bulunuyor.
SGDP KAPSAMI 1,8 MİLYON
Emekli aylıklarının alım gücünün hızla düşmesi her gün daha çok emeklinin çalışmaya devam etmesine neden oluyor. Mart ayında yürürlüğe giren emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) düzenlemesi kapsamında emeklilik başvurusunda bulunanlardan 1 milyon 632 bin kişinin aylık bağlama işlemi tamamlandı. SGK’nin kasım verilerine göre, emekli olan EYT’lilerden 831 bin 895’i SGDP’li olarak çalışmaya devam ediyor. Bunların 827 bin 394’ü SSK, 3 bin 140’ı BAĞ-KUR, bin 361’i de Emekli Sandığı’ndan emekli olanlardan oluşuyor. EYT’liler ile birlikte SGDP’ye tabi toplam emekli sayısı ise 1 milyon 814 bin kişiye ulaştı. SSK, BAĞ-KUR veya Emekli Sandığı kapsamında emekli olduktan sonra BAĞ-KUR kapsamında çalışmaya devam edenlerin sayısı ise bilinmiyor.
DİBE DOĞRU YARIŞ
AKP, yıllardır izlediği emekli aylığı politikası ile milyonlarca emekliyi sefalet düzeyinde aylıkla açlığa mahkûm etti. 2008 yılında çıkarılan 5510 sayılı Yasa’dan önce asgari ücretten düşük emekli aylığı bulunmuyordu. Yasa sonrası emekli aylıklarında dibe doğru yarış başladı. 2002’de net asgari ücret 184 TL iken en düşük işçi emekli aylığı 257 TL’ydi. 2023 Ekim’de net asgari ücret 11 bin 402 TL, en düşük emekli aylığı ise Hazine’nin tamamlamasıyla 7 bin 500 TL oldu. 2002 Aralık’ta emekli aylıkları asgari ücretin yüzde 40 üzerindeyken 2023 Ekim’de emekli aylıkları asgari ücretin yüzde 66’sına geriledi.
AYLIK BAĞLAMA DÜŞTÜ
Emekli aylığı 2000-2008 arasında Tüketici Fiyatları Endeksi’nde (TÜFE) meydana gelen artış ve büyüme oranının yüzde 100’ü dikkate alınarak hesaplanıyordu. Ancak 2008'de yürürlüğe giren 5510 sayılı Yasa ile güncelleme katsayısı TÜFE ile büyümenin yüzde 30’unun toplamından oluşmaya başladı.
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile aylık bağlama oranları da düşürüldü. Böylece 25 yıl ve 9000 gün prim ödeyenlerin aylık bağlama oranı yüzde 50, 7200 gün prim ödeyenlerin aylık bağlama oranı ise yüzde 40’a geriledi. Yasa ile ayrıca aylık bağlama oranlarına tavan sınırlaması getirildi. Aylık bağlama oranlarının yüzde 90’ı geçemeyeceği hükme bağlandı. Yasa öncesi mevzuatta işçi ve esnaf için bir üst sınır öngörülmemişken Emekli Sandığı’na tabi çalışanlar için aylık bağlama oranı yüzde 100’dü.
SSK’lilerin alt sınır aylığı 1999 öncesinde yüzde 70 iken yapılan düzenleme ile emekli aylıklarının sınırları yüzde 35-40 oranına geriledi. Bu yüzden 1999 ve 2008 reformu sonrasında işe girenlerin emekli aylıklarında ciddi bir düşüşün yolu açıldı.
Emekli aylıklarının bağlanmasında 2000 öncesi, 2000-2008 arası ve 2008 sonrası olmak üzere var olan üç ayrı sistemden doğan farklar ve dengesizlikler ortaya çıktı. Aynı sürelerle çalışan ve eşit prim ödeyen emeklilerin aylıkları arasındaki farklar emekliler arasında adaletsizliği doğurdu.
∗∗∗
Kaynak: DİSK-AR tarafından hesaplanmıştır.
∗∗∗
ASGARİ SEVİYESİNE GELMELİ
CHP Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’ndan Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Gamze Taşcıer, emekli aylıklarına ilişkin yazılı açıklama yaptı. En düşük emekli aylığının asgari ücret seviyesine çekilmesini talep eden Taşcıer, “Bunu söylerken 2024 yılı için belirlenen asgari ücretin de kesinlikle yetersiz olduğunu, en geç 3 ay içerisinde güncellenmesi talebimizi de tekrar ifade ediyoruz. En düşük aylık, asgari ücret seviyesine çıkarılırken farkların kapanmasına yol açmayacak bir düzenlemeyle bunun hayata geçirilmesini, aylık bağlama oranlarının yeniden yükseltilmesini, 2000 sonrasına intibak yasasının bir an önce çıkarılmasını ve bayram ikramiyelerinin 15 bin liraya yükseltilmesini öneriyoruz. Bunlar gerçekleştiği takdirde emeklilerimiz bir nebze de olsun nefes alabilir. Aksi durum, milyonlarca emeklimizi açlığa, ölüme terk etmek anlamına gelecek” dedi.
