İnsafsız abartma trajedisi
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın para bulmak için çıktığı Körfez gezisinin ikinci günü iktidar medyasında “Suudi Arabistan ile Cumhuriyet tarihinin en büyük havacılık ihracatı sözleşmesi”nin imzalandığı yazıyordu. Akşam, Sabah, Takvim, Türkiye ve Yeni Şafak manşet yapmış, Hürriyet bir sayfada tam dört kez tekrarlamıştı aynı ifadeyi.
Ama böyle bir anlaşmanın kapsamı, ayrıntıları açıklanmaz mı? Verilmemiş bu bilgi. Geziye katılanlar da merak etmemiş olacaklar ki, içeriğini bilmemelerine rağmen yine de “en büyük” diye yazmakta sakınca görmemişlerdi. Sadece Türkiye gazetesinde İsmail Kapan, “Ancak İHA ve SİHA satışlarıyla ilgili herhangi bir rakam verilmedi” diyerek altını çizme gereği duymuştu.
Hakkını yememek gerek. Çarpıklığı Yeni Şafak da fark etmişti ama soruşturup “bilgi” aktarmak yerine bu anlaşmanın Pakistan ile yapılan 1.5 milyar dolarlık 30 ATAK helikopteri anlaşmasından daha büyük olduğunun “tahmin edildiğini” yazmıştı. Halbuki Pakistan ile o anlaşma geçen yıl iptal edilmişti! Abartalım derken trajik bir duruma düşmüş oldular.
Ekrana “S. Arabistan’dan kaç milyar dolar gelecek” diye yazıp geziyi konuşan CNN Türk, oradan gelecek yatırımı 100 milyar dolara yükselten Türkiye gazetesi ile trilyon doları bulacak yatırımdan söz eden A Haber’in durumu Yeni Şafak’tan daha az trajik değildi doğrusu.
En kötüsü de “tarihin en büyük anlaşması” sıfatını harcadıkları için gezinin sonunda BAE ile “50.7 milyar dolar” olduğu açıklanan anlaşmalar imzalanınca bu kez “dev imza”, “çok önemli” gibi sıfatlarla yetinmek zorunda kaldılar. Tabii bu anlaşmaların da ayrıntısı yok ortada.
***
Gazetecinin umre ziyareti
CNN Türk’ün Özel Haberler şefi Fulya Öztürk’ün, umre ziyaretine yanlış açıdan tepki gösterildiğini düşünüyorum.
Bir kere, Öztürk’ün umre ziyaretinin İslami açıdan yerinde olup olmadığına karar vermek kimseye düşmez. Şahsen ben bu konuda konuşma hakkını kendimde göremem. Umrenin hakkıyla yapılıp yapılmadığı tamamen Fulya Öztürk ile tanrısı arasındaki bir konu.
Ayrıca Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı izlerken Kabe’yi ziyaret eden tek isim Fulya Öztürk de değil. Erdoğan’ın bu gezisinde ziyaret edenler oldu mu bilemiyoruz ama önceki gezilerde umreye giden gazeteciler olmuştu. Örneğin geçen yılki gezide gazeteciler Hacı Yakışıklı, Murat Özer, Yakup Köse ve Ünal Kaya da umre fotoğraflarını sosyal medyadan yayımlamıştı. Geçmişte Abdullah Gül ve Turgut Özal’ın gezilerinde de umreye giden oluyordu. Kaldı ki, başka ülkelerde de gazeteciler fırsat bulduklarında tarihi ve turistik yerleri geziyorlar.
Fulya Öztürk’ün yanlışı, -daha önce başka gazetecilerin de yaptığı gibi- dini ibadetini sosyal medyadan paylaşıp bunu bir gösteriye dönüştürmesi. Fakat bence Fulya Öztürk’ün umre gezisinden daha büyük gazetecilik problemleri var Erdoğan’ın gezilerinde.
Medya kuruluşlarının ulaşım masrafını ödememesinden başlayıp, katılacak gazetecilerin seçiminin ödüllendirme aracına dönüştürülmesi, geziyi izlerken sadece açıklamaların yazılması, soru sorarken çizilen sınırların dışına çıkılamaması, basın toplantısı metinlerinin denetlenmesine kadar hemen her yanıyla gazetecilik ilkelerine aykırı Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın gezileri… Sınırlı sorumlu propaganda elemanlığı işlevi yükleniyor seçilmiş gazetecilere…
***
“Hepinizden üstünüm hastalığı”
“Hepinizden üstünüm hastalığı”, 2 Temmuz günkü Sabah’ın Pazar ekinin manşetiydi. Hemen altında da şöyle yazıyordu:
“Toplumun, kendini ‘çağdaş ve modern’ diye kodlayan bir kesimi sürekli halkı koyun, sürü, cahil olmak üzere türlü tabirlerle aşağılıyordu. Yani toplumsal narsisizm filizlenmeye başlamıştı. Bugün ise artık her şeyin en’i olduğunu düşünen insanların sayısı çok arttı.”
İki tam sayfayı kaplayan yazı, biri sosyolog, biri psikolog, biri de yazar olmak üzere üç kişinin gözlemlerini içeriyordu. “Halkı aşağılama” yaklaşımının kaynağı genelleştiriliyor; “Her şeyin en’i olduğunu” düşünenlerin sayısının arttığı da seçim sonrasında bazı kişilerin AKP’ye oy veren depremzedelerle ilgili hakaretamiz söylemlerde bulunmuş olmasına dayandırılıyordu.
Bu tam da toplumdaki kutuplaşmayı, hatta düşmanlaşmayı önlemek yerine daha da artıracak bir yaklaşım. Zira tek taraflı, genelleştirici, iki tarafla birlikte empati kurmayan bir üslupla çatışmacı gazetecilik örneği ortaya konulmuş.
Halbuki aradaki uçurumun tehlikeli biçimde derinleşmemesi için “barış gazeteciliği” ilkelerinin devreye sokulması şart. İki tarafın birbirine karşıtlığını artıracak değil, birbirini anlamasını ve barış içinde yaşamasını sağlayacak haber ve yazılar, toplumsal huzura katkı sağlar.
Sabah’taki yazıda belirtildiği gibi, seçimlerde AKP’ye oy veren depremzedelere karşı aşağılayıcı, hakaret dolu ifadeler kullanıldı. Ama özellikle sosyal medyada rastlanan bu söylemi, muhalif medya desteklemedi; karşı çıktı ve eleştirdi. Doğrusu da buydu.
İktidar medyası ise az sayıdaki insanın aşağılayıcı ifadelerini sanki iktidara karşı olanların tamamı söylemişçesine genelleştirdi, yaygınlaştırdı. Sabah’taki gibi yazılarla da hâlâ hafızalarda canlı tutmaya gayret ediyorlar.
En üzücü olan da “öteki” tarafa yönelik hakaretler, aşağılamalar söz konusu olunca sessiz kalmaları. Son örnek de Yeni Akit’in, kadın voleybol takımının as oyuncusu Ebrar Karakurt için “Milli utancımız” yazması. İktidar medyası ve yazarları, o gazeteye itiraz etmedi. Ebrar Karakurt’a sahip çıkan başörtülü tekvandocu Kübra Dağlı’nın linç edilmesine bile göz yumdular.
***
Batı’da yasak, Doğu’da serbest mi?
Doğrusu, Ertuğrul Özkök’ün geçen hafta Doğubayazıt’taki konser hakkındaki yazısını okumamıştım. Bir okurun gecikmeli gönderdiği “Sanki Batı’da yasak olan Doğu’da serbestMİŞ” eleştirisi üzerine okudum.
Özkök, tam da Doğubayazıt’ta konser alanına girerken öğrenmiş Hande Yener’in Balıkesir’deki konserinin yasaklandığını. O nedenle yazısını da kendisini davet eden, ağırlayan holding yöneticilerine övgülerin yanısıra “Batı’daki konser yasakları” üzerine kurmuş:
“Anadolu’nun batısındaki vali ve kaymakamlar müzik festivallerini bir bir yasaklarken; birtakım sivil toplum kuruluşları durumdan vazife çıkarıp, bütün festivallerin yasaklanması için ortak bildiri yayımlarken Türkiye’nin en doğusundaki bir ilçemizde dün akşam beni şaşkınlıklar içinde bırakan bir festival yapılıyordu. Doğubayazıt Müzik Festivali…
Özkök, konserden ayrılırken “Niye Doğu’da böyle Coachella gibi sahneler kurulup eğlenilirken, Batı’da bazı kaymakam ve valiler, çocuklara bir eğlence gecesini bile çok gören bir haleti ruhiyede…Neden” diye soruyormuş kendisine.
Bilmeyen biri Özkök’ün yazısını okusa, Türkiye’nin doğusunun konser yasaklarından hiç etkilenmediğini, sadece Batı’da yasaklar olduğunu sanabilir. Oysa bu ülkenin batısında ne yasaksa, doğusunda da o yasak, hatta daha da fazlası.
Tunceli’deki Munzur Kültür ve Doğa Festivali, İranlı sanatçı Mohsen Namjoo’nun Van konseri, Metin & Kemal Kahraman’ın Muş konseri geçen yıl yasaklanan etkinliklerden birkaçıydı. Hakkâri Valiliği, geçen ay 15 gün süreyle tüm etkinlikleri yasakladı. Daha dün konserler de düzenlenecek Bingöl Kiğı Doğa ve Kültür Festivali engellendi.
Özkök de bu yasakların farkındadır mutlaka…
***
Tek cümleyle:
· CNN Türk, Haber 3, Aykırı, Yeni Akit ve Yeni Şafak siteleri, “Hababam sınıfı’nın Semra öğretmeni görenleri üzdü” başlıklı galeri haberinde, sinema sanatçısı Semra Özdamar ile Almanya’da yaşayan yazar ve tiyatro oyuncusu Emine Sevgi Özdamar’ı birbirine karıştırdı.
· ABD’nin Suriye’ye 2500 asker göndermesini Türkiye gazetesi manşetten “Geri dönüşte ABD işbirliği” diye yorumlarken, aynı gün Yeni Şafak ise bu gelişmeyi tam tersine “ABD terörle mücadele sözü verdi ama PKK ile içiçe” manşetleriyle duyurdu.
· Polisin, zamları protesto için benzin bidonlarını AKP Bursa İl binası önüne bırakmak isteyen İyi Partilileri tartaklamasını, Akşam gazetesi “İP’li vekiller polise saldırdı” diye haber yaptı.
· Milliyet’in, Küba asıllı milli voleybolcu Vargas’ın vatandaşlığa geçmesine ilişkin haberine “Türk vatandaşı oldu” yerine “Melissa Vargas böyle Türk oldu” başlığı attı.
· Akşam, Milat, Yeni Şafak ve Yeni Akit, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın, Körfez gezisi öncesinde düzenlediği basın toplantısında hem Esad hem de Esed olarak telaffuz etmesine değinmeden haberde “Esed” yazmayı sürdürdüler.
· Bu hafta siyaset gündemini Cansu Çamlıbel’in, Ümit Özdağ ile T24’deki söyleşisi ve bu söyleşinin yankılarının konuşulduğu M. Akif Ersoy’un Kemal Kılıçdaroğlu ile Habertürk’te yaptığı program belirledi.
· CHP Sözcüsü Faik Öztrak’ın, İBB Başkanı İmamoğlu ve CHP’li bazı isimlerin görüntüsü sızdırılan online toplantısıyla ilgili açıklama yaptığı basın toplantısını KRT, Tele1 ve Sözcü TV canlı yayımlarken, Halk TV canlı yayımlamadı.
· CHP Genel Başkan Yardımcısı Eren Erdem, CHP ile Halk TV arasında yapılan anlaşmanın iptal edildiğini duyurdu ama anlaşmanın içeriğini ve iptal nedenini açıklamadı.
· Akşam gazetesi, Sincan Belediyesi’nin yarım sayfalık tanıtım metnini haber görünümü altında reklam uyarısı koymadan yayımladı.
· Karar, Prof. Dr. Celal Şengör’ün Karadeniz hakkındaki uyarısına ilişkin “Karadeniz’in soluk borusu tıkanıyor” haberinde deniz yerine dağların fotoğrafını kullandı.
· Milliyet, Güney Kıbrıs’ta görülen ve Türkiye’deki kedilerde de rastlanan bulaşıcı bir hastalıkla ilgili “Ada’da 300 bin kedi FIP kurbanı” haberinde isimleri belli olmayan “uzmanlar”a dayanarak “ruhsatlanmamış” ilaçları önerdi.
· Yeni Akit, “YKS’nin İmam Hatip Liseli şampiyonları” haberi yaptı ama İHL mezunları 10 daldan sadece Arapça (Yabancı dil) sınavında birinci olabilmişti.
· Milliyet, Selçuklu Belediyesi’nin tam sayfa tanıtım metnini, reklam uyarısı da koymadan haber gibi yayımladı.
· Sabah, bir e-ticaret şirketinin tam sayfa reklam sayfasında gazetecilik ilkelerine aykırı olarak kendi muhabiri Metin Can’ın yazdığı şirket övgüsü metnine de imzalı olarak yer verdi.
· Hürriyet ve Sözcü, Kuzey Kore’ye kaçan ABD’li asker haberine “kriz” başlığı atsa da asker kendi isteğiyle geçmişti ve ABD ile bu ülke arasında kriz çıktığına ilişkin hiçbir bilgi yoktu.
ELEŞTİRİ, ŞİKÂYET VE ÖNERİLERİNİZ İÇİN: medyaombudsman@gmail.com