Postliberal gurbetteki hemşerimiz John Berger

John Berger 83 yaşında. Yazar, düşünür, edebiyatçı. İngiliz doğup Fransız yaşayan bir insan.
Kendisine sorulan “Hâlâ Marksist misin?” Sorusuna yanıt verdiğinde ise 79 yaşında.
Sorunun yanıtını yazmadan önce, dünyanın “acılı” coğrafyasında bize hızlandırılmış bir gezi yaptırıyor. Bu coğrafyanın içinde Selimiye de var. Nazım ve şiirleri de var.  Hapisteki Nazım’ı ve Nazım’ın sevdasını anlatıyor. Başka sevdaların yanı sıra.
“Evet ben, başka şeylerin yanı sıra, hala Marksistim” diyor. Yanıtın yer aldığı metnin başlığı “Mekanla İlgili On Not.” Haziran  2005’de yazılmış. Yani postliberal dünyanın büyük krizi öncesinde yazılmış. Henüz Kapital ve Karl Marks bu denli yüksek reytinge ulaşmadan önce. Kriz döneminde bu iki  isme tüm dünyada tam bir iadei itibar yapılmış olması bir yana, John Berger’ in yanıtıyla biz, gurbetteki bir hemşerimizi görmüş gibi oluyoruz. “Evet, evet, biz de, biz de...” Demek geliyor içimizden.
“Dokuzuncu Not” başlıklı metne, kendisine sorulan soruyla başlıyor ama oraya gelinceye değin dünyamızı önümüze seriveriyor. Bildik, tanıdık dünyayı, bildik, tanıdık tablolarla; Irak, Filistin, Mahmut Derviş…
Yanıtı yazarken, bulunduğu yerin karşısındaki çayırda otlayan dört eşek de giriyor yazıya: “Yıl 2005, aylardan haziran, bir çayırda dört eşek…” Onuncu Not’da bitiyor yazı. “…Hala Marksistim”
Ona bu sonucu, ya da bu duyguyu elbette çayırda otlayan dört eşek vermiyor. “Marksist” olma sonucu, eşeklerden bağımsız bir sonuç… Filistinlileri mekansal olarak parçalarken, zamansal ve düşünsel olarak da parçalayan İsrail duvarını yazarken Marksist. Şiire yeniden bir şans verirken de Marksist. Kitabın başlığı da Gareth Evans’ın bir dizisi zaten; “Kıymetini Bil Her Şeyin.” Nazım’ın sevdasını yazarken yine Marksist. Yoksa, sorun sadece eşekler olsaydı. En çok Marksist bizim memleketten çıkardı. Ortalıkta öyle çok eşek dolaşıyor ki! Üstelik hepsi de semer kaçkını, tufeyli.
Dört sene önce sorulan bu sorunun şimdiki zamandaki simetrisini kuralım: Bu durumda soru “Hâlâ Liberal misin?” olmalı.
Krize ve kriz sonrasının toz dumanı arasında seçilen resimden bu soru çıkabilir. Soruyu sorarken, yanıt verecek olanın çayırlarda eşek aramasını beklemeye gerek yok. Televizyon kanallarına bakmak yeterli.
John Berger, eşeklere bakarak Marksist olduğunu bir daha söylüyor ya, bizdeki eşek sayısına bakarsak, ortalığı sert komünistlerin doldurması gerekiyor.
Postmodernitenin, postkapitalizmin bir dolu ikon kavramları yanında, Berger de gördüğümüz gibi, adıyla anılabiliyor her şey. Ritsos’un bir dizesi gibi; diyor ya büyük şair   “Adıyla anılacak her şey”
Adıyla anıyor John Berger. Postliberal gurbetteki yakın hemşerimiz. Dünyanın dertli öykülerini yalın bir dille, adıyla anarak aktarıyor. Bunu yaparken bir saptaması çok önemli; “Muktedirler hikaye anlatamaz. Böbürlenme hikayenin zıddıdır ve anlatı ne denli yumuşak olursa olsun, pervasız olmalıdır; Günümüzde muktedirler tedirginlik içinde yaşar.” Muktedirleri tedirgin eden biridir hemşerimiz John Berger. Bu da bize umut veriyor. Ülkemizde hikaye anlatamayan muktedirlerin sayısız hikaye anlatıcısı var. Bir paralı asker sadakati ile görevlerini yapıyorlar. Yalın bir yanıtın umut vermesi bu nedenle değerli.
Haftanın dizesi:
…sen aşkı ne zannederdin kim bilir
boğulurken bir çocuk su kuyusunda…
(Derya Önder, Akasya Telaşı, ŞİİRDEN Y.)