ABD kışkırttı, Rusya yanıtı Ukrayna üzerinden verdi

DIŞ HABERLER SERVİSİ

ABD öncülüğündeki Batı ittifakı ile Rusya’nın güç mücadelesine dönüşen Ukrayna’da uzun süredir devam eden kriz tehlikeli bir boyuta evrildi. Ukrayna’nın doğusunun tarihsel olarak kendilerine ait olduğunu ileri süren Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Donetsk ve Luhansk Halk Cumhuriyetleri’nin bağımsızlıklarını tanıdı. Batı’ya meydan okuyan Putin, Kiev yönetiminin "Donbass'ta askeri karar dışında hiçbir kararı tanımadığını" belirterek "Donetsk ve Lugansk’ın bağımsızlığını tanınmasını çok geç kalınmış bir karar” olarak değerlendirdi.

Kremlin Sarayı'nda önce bağımsızlık kararnamelerini imzalayan Putin ardından da 22.19’da Rus ordusunu 'barışı koruma' misyonuyla Donbass’a gitme emri verdi. Rusya ile bağımsızlıkları kabul edilen yönetimler arasında "dostluk" ve "iş birliği" anlaşmaları da imzalandı. Sözleşmenin 5'inci maddesinde her iki tarafına da “kendi topraklarında askeri altyapı, üsler ve diğer şeyler inşa etme, kullanma ve iyileştirme” hakkı verildi. Putin akşam saatlerinde de Minsk Anlaşması’nın artık geçerli olmadığını söyledi.

BATI’DAN YAPTIRIMLAR

Batı ittifakı da Putin’in bu tartışmalı adımı sonrası ayağa kalktı. Batılı liderler gerçekleştirdikleri yoğun görüşme trafiğinde ortak hareket etme kararı aldı. Yapılan açıklamalarda da ağır yaptırım kararları alındı, Moskova’nın bu adımının karşılıksız kalmayacağı kaydedildi. ABD, Almanya ve Fransa liderleri Ukrayna'nın toprak bütünlüğü ve egemenliği konusunda taviz verilmemesi gerektiği konusunda hemfikir olduklarını belirtti.

Hollanda’dan İspanya’ya, Kanada’dan Avustralya’ya, Polonya’dan Güney Kore ve Baltık cumhuriyetlerine bütün Batılı ülkeler kararın geri alınmasını istedi.
İngiltere Dışişleri Bakanı Liz Truss, “Rusya'nın uluslararası hukuku ihlaline ve Ukrayna'nın egemenliğini ve toprak bütünlüğüne saldırısına karşılık olarak yeni yaptırımları bugün açıklayacağız” dedi. Washington Lviv'deki personelini Polonya'ya kaydırdı. BM Güvenlik konseyi de krizi görüşmek üzere acil toplanma kararı aldı.

YENİ CESUR DÜNYA ÇIKIŞI

Almanya ise Rus gazını Avrupa'ya taşıyan Kuzey Akım 2 Doğalgaz Boru Hattı projesinin sertifikasyonunu askıya aldı. Rusya Güvenlik Konseyi Başkan Yardımcısı Dmitry Medvedev yaptırım uygulayan Batı’yı tehdit etti. Berlin’in boru hattını durdurma kararına tepki veren Medvedev, "Avrupalıların çok yakında 1000 metreküp doğalgaz için 2 bin euro ödeyecekleri yeni cesur dünyaya hoş geldiniz!" ifadesini kullandı.

ÇİN VE İRAN’DAN ÇAĞRI

Kendileri de ABD’nin hedefinde olan Rusya’nın geleneksel müttefikleri İran ve Çin ise taraflara itidal çağrısı yaptı, gerilimi artırabilecek eylemlerden kaçınmaya çağırdı. İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Said Hatibzade "NATO'nun ABD eksenli müdahaleleri ve provokatif eylemleri bölgedeki durumu karmaşıklaştırdı" diye konuştu. Çin Dışişleri Bakanı Vang Yi de Amerikalı mevkidaşı Antony Blinken ile yaptığı görüşmede, "Çin, bir kez daha tüm taraflara itidalle hareket etme, gerilimi düşürme ve güvenliğin bölünmezliği prensibini göz önüne alarak farklılıklarını diyalog ve müzakere yoluyla çözme çağrısı yapıyor" ifadelerini kullandı.

Suriye ise Rusya'ya desteğini açıkladı. Suriye Dışişleri Bakanı Faysal el-Mikdad, "Batı'nın bugün Rusya'ya karşı yaptığı, terör savaşı sırasında Suriye'ye yaptığına benziyor. ABD ve Batılı ülkeler Suriye'de Ortadoğu ve dünyayı tehdit eden terörü desteklemeye devam ediyor" dedi.

***

Taraflar ne istiyor?

Rusya’nın talebi ne?: NATO’nun sınırlarına doğru yayılmasına karşı çıkan Moskova, NATO’nun daha fazla genişlemeyeceğine dair yasal olarak bağlayıcı bir taahhüt istiyor. Ukrayna ve Gürcistan’ın NATO üyeliğini savaş sebebi sayıyor. ABD ve Batı’dan 1990’ların başında kendilerine verilen “NATO Doğu’ya doğru bir cm bile genişlemeyecek” sözünün yerine getirilmesini talep ediyor. Bunların yanında NATO’nun Rusya sınırlarına saldırı silahları yerleştirmemesi ve 1997’den itibaren ittifaka katılan üye devletlerin güçlerini ve askeri altyapısını kaldırmasını istiyor. NATO’nun 1997 öncesi sınırlarına dönmesini istiyor.

NATO ne diyor?: NATO, ‘açık kapı politikası’yla Rusya sınırlarına doğru yayılmaya devam ederken her ülkenin ittifaka katılma özgürlüğüne sahip olduğunu ileri sürüyor. Rusya’yı Baltıklar’dan Orta Avrupa ve Karadeniz’e uzanan hatta çevrelemek isteyen NATO, Ukrayna, Gürcistan ve Moldova gibi ülkeleri de bünyesine katma arayışında.

Eski Varşova Paktı üyeleri Polonya, Çekya ve Macaristan 1999’da NATO’ya üye olmuş, 2004 yılında ise yedi ülkeyi içeren en büyük genişleme dalgası hayata geçirilmişti. Bu dalgada Bulgaristan ve Romanya ile Baltık ülkeleri Estonya, Letonya, Litvanya, Slovakya ve Slovenya’nın NATO’ya dahil olması Rusya’da büyük rahatsızlık yaratmıştı. 2009’da Arnavutluk ve Hırvatistan, 2017’de Karadağ NATO’ya üye olurken en son 2020’de Kuzey Makedonya 30’uncu üye olarak İttifak’a kabul edildi.

ABD ne yapıyor?
Kendi küresel politikalarını savaş örgütü NATO üzerinden hayata geçiren ABD yönetimi Rusya’yı çevrelemek için Kuzey Atlantik İttifakı’nı cepheye sürüyor. Washington, “düşman” olarak ilan ettiği Moskova’yı bu şekilde sıkıştırma peşinde.

***

Liderler ne dedi?

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin: Donbass'taki durum kritik seviyeye ulaştı. Ukrayna bizim için sadece bir komşu değil, aynı zamanda tarihsel akrabamız, tarihimizin bir parçası. Ukrayna’nın doğusu eski Rus toprağıdır. Modern Ukrayna Sovyetler eliyle Rusya tarafından yaratıldı. Lenin ve yoldaşları tarihi Rusya’dan toprak kopartmak pahasına Ukrayna’yı meydana getirdi. Kruşçev Kırım’ı Ukrayna’ya bağladı. Bolşevikler Donbass'ı Ukrayna’ya eklemledi, Ukrayna’yı kurdu. Ukrayna, ABD kolonisidir. Hükümetinin başında kuklalar var. ABD ve NATO, Ukrayna’yı utanmadan bir savaş alanına çevirdi. Batı’ya ait silahlar Ukrayna’ya yığılıyor.

Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenski: Ukrayna'nın uluslararası sınırları, Rusya'nın açıklamalarını dikkate almadan olduğu şekilde kalacaktır. Barış istiyoruz, siyasi ve diplomatik çözüm yollarından yanayız. Sınırlarımız iyi korunuyor, biz kendi toprağımızdayız. Hiç kimseden, hiçbir şeyden korkmuyoruz, kimseye bir şey vermeyeceğiz. Ortaklarımızdan net ve etkili destek adımları bekliyoruz.

ABD Başkanı Joe Biden: Rusya'nın kararını kınıyoruz. Kiev yönetiminin sonuna kadar yanındayız. Donetsk ve Luhansk Halk Cumhuriyetleri ile kişi ve kurumların tüm ticari finansal ilişkilerini yasaklıyoruz.

Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron: Rusya'nın adımı Ukrayna'nın toprak bütünlüğüne bir saldırı. Kabul edilmez ve en sert yaptırımlar uygulanacaktır.

Almanya BaşBakanı Olaf Scholz: Putin'in tek taraflı bu hamlesi Minsk anlaşmalarının açık bir ihlali. Bağımsızlık kararı devletler hukukunun açık bir ihlali. Karar tüm ihtilafların barışçıl bir şekilde çözülmesi yolundaki çabalara büyük darbe vurdu. Almanya uluslararası tanınan sınırlarının korunması konusunda Ukrayna'nın yanındadır.

***

Krizin etkileri Saray rejiminin çıkmazı

ABD ile Rusya arasındaki krizin en çok etkileyeceği ülkelerin başında Türkiye geliyor. İki küresel güçle de ilişkileri iyi tutmaya çalışan Saray rejimi, Putin’in son hamleleriyle birlikte çıkmaza girdi. Batı-Rusya krizi Türkiye üzerinde ekonomik, siyasi, askeri her alanda etkisini gösterecektir.

İç politikada olduğu gibi dış politikada da dağılan, günü kurtarma peşine düşen AKP iktidarı bir tarafta Ukrayna’ya SİHA satarken diğer taraftan da Rusya’dan S-400 gibi stratejik füze sistemleri alıyor. Aynı zamanda ABD’den de silah alımını sürdürüyor. Bu kaotik, dengesiz dış politikanın sonuna gelinmek üzere.
Rusya ile Batı ülkeleri arasındaki Ukrayna merkezli gerginlik Ankara’yı yeni bir pozisyon almaya zorluyor. NATO üyesi Türkiye ABD’nin safında yer alsa da, tansiyonun iyice tırmandığı gerilimde daha aktif tavır almaya doğru sürükleniyor. Şimdiye kadar iki ülke arasında hassas bir denge politikası takip eden Türkiye tercihindenetleşek zorunda. ABD ve Batı ülkelerinin Rusya’ya yönelit daha da sertleşecek yaptırımlarına Ankara'nın mevcut bağımlılık ilişkileri nedneiyle uymak zorunda.

Uluslararası ajanslar da Türkiye'nin "benzersiz bir çıkmazda" olduğu yazdı. Reuters, "Hem Ukrayna hem de Rusya ile iyi ilişkilere sahip, ancak aynı zamanda prensipte yaptırımlara da karşı çıkıyor, tıpkı Batı'nın Moskova'yı tokatlamayı hazır olduğuna uzun zamandır söz verdiği gibi" değerlendirmesi yaptı.
Batı Afrika gezisinin erken bitiren AKP’li Cumhurbaşkanı Erdoğan bugün çevrim içi gerçekleştirilecek NATO Liderler Zirvesi'ne katılacak. Dışişleri Bakanlığı da Ukrayna'nın toprak bütünlüğünün korunmasına bağlılığını vurgulayarak Rusya’nın kararını kabul edilmez bularak reddetti.

***

Piyasalar ateş aldı

Kriz nedeniyle jeopolitik risklerin artması ekonomide taşları yerinden oynattı. Gelişmekte olan ülke para birimleri değer kaybederken Rus Rublesi dolara karşı en çok değer kaybeden para birimi oldu. Türk Lirası da dolar karşısında değer kaybetti. Dolar/TL kuru 13,92 seviyelerinde, euro/TL ise 15,79 düzeyinde seyretti. Borsa İstanbul'da da yüzde 2,1 civarında düşüşe neden oldu. Petrol fiyatları ise neredeyse yüzde 5 değer kazanarak 2014 yılından bu yana en yüksek seviyeye çıktı. Altının ons fiyatı bin 900 doları aşarak dokuz ayın zirvesine çıktı.

***

Ukrayna krizinin güncesi

Donbass krizi nasıl başladı, tarih tarih yaşananlar?

21 Kasım 2013

Kiev’de iktidarda olan Rusya yanlısı Viktor Yanukoviç, AB Ortaklık Anlaşması'nı askıya aldığını açıkladı. Bu karar krizin fitilini ateşledi. Karara tepki gösteren Batı yanlılarının aylar süren eylemleri başladı.

1 Aralık 2013

Anlaşmanın imzalanmasını isteyen Batı yanlılarının haftalar süren protestolarına polisin sert müdahalesi krizin patlamasına neden oldu. Olaylar ülke geneline yayılarak kontrolden çıkmaya başladı.

20 Şubat 2014

Kiev’deki Maydan Meydanı’nda çadır kuran Batı yanlılarının eylemine müdahale edildi. 50’den fazla gösterici yaşamını yitirdi. Çatışmaların ardından muhalefet liderleriyle Cumhurbaşkanı Viktor Yanukoviç arasında anlaşmaya varıldı. Göstericiler için genel af çıkarıldı.

23 Şubat 2014

Genel affa rağmen eylemler büyürken koltuğu bırakmak zorunda kalan Yanukoviç Rusya'ya kaçtı. Batı yanlıları yönetimi devraldı.

27 Şubat 2014

Rusya yanlısı silahlı gruplar Kırım Parlamentosu’nu bastı, Rus bayrağı astı. Bir gün sonra ise Kırım'daki iki havaalanının kontrolü ele geçirildi. Kiev, olayı Rus güçlerin işgali olarak tanımladı.

18 Mart 2014

Kırım Parlamentosu’nun 11 Mart’ta "bağımsızlık deklarasyonunu" kabul etmesinin ardından Kırım, Rusya tarafından ilhak edildi.

19 Mart 2014

Ukrayna'nın tüm Silahlı Kuvvetleri Kırım'dan çekildi.

6 Nisan 2014

Ukrayna’nın doğusundaki Donbass bölgesinde çatışmalar başladı.

11 Mayıs 2014

Donetsk Halk Cumhuriyeti ve Lugansk Halk Cumhuriyeti isminde iki ayrı yönetim oluşturdu.

24 Mayıs 2014

Lugansk Halk Cumhuriyeti ve Donetsk Halk Cumhuriyeti konfederasyon imzaladı.

6 Nisan 2014

Ukrayna’nın doğusundaki Donbass bölgesinde çatışmalar başladı.

3-5 Eylül 2014

Ukrayna Devlet Başkanı Petro Poroşenko ile Rusya lideri Putin, Ukrayna'nın doğu bölgesinde kalıcı ateşkesin sağlanması konusunda anlaşmaya vardı. 5 Eylül’de Minsk anlaşması imzalandı.

12 Şubat 2015

Krize çözüm bulmak amacıyla Normandiya Dörtlüsü devreye girdi. Grup Belarus'un başkenti Minsk'te imzalanan ateşkese uyulması için mutabakata vardı.

10 Aralık 2019

Anlaşma ve mutabakata rağmen silahlar ateş almaya devam etti, Normandiya Dörtlüsü bir kez daha ateşkes için devreye girdi.

23 Temmuz 2020

Minsk Anlaşması gereği çatışmaların durdurulması konusunda mutabakata varıldı. Ateşkes sağlanması için ek tedbirler üstünde anlaşıldı.

21 Kasım 2021

ABD ve NATO’nun Doğu Avrupa’ya yönelik yığınağı devam ederken eş zamanlı olarak Donbass’ta da çatışmalar yeniden başladı.

11 Ocak 2022

Luhanks ve Donetsk’te sınır ihlali ve çatışmalar şiddetlendi. Taraflar karşılıklı olarak birbirlerini suçladı.

24 Ocak 2022

ABD ve müttefikleri Ukrayna’ya asker yığarken Pentagon, NATO Mukabele Gücü'nün aktif hale getirilmesi durumunda 8 bin 500 askeri teyakkuza geçirdiklerini açıkladı.

27 Ocak 2022

Lugansk ve Donetsk liderleri Ukraynalı askerlerin sivilleri kovarak onların evlerine yerleştiği açıkladı.

16 Şubat 2022

ABD yönetimi, CIA, istihbarat servisleri ve Batılı medya kuruluşları “16 Şubat’ta Rusya Ukrayna’yı işgal edecek” iddialarını ortaya attı. Daha sonra işgalin Pekin Kış Olimpiyatları bitiminde yapılacağı ileri sürüldü.

23 Şubat 2022

Putin, Donbass Cumhuriyetleri’nin bağımsızlığını tanıdı, Rus birlikleri bölgeye girdi.