Belediyelerde sendika seçme özgürlüğü

Yerel seçimlerin ardından belediyelerde sendika seçme özgürlüğüne müdahale iddiaları gündemde. Memur-Sen ve Hak-İş yöneticileri muhalefetin kazandığı bazı belediyelerde üyelerine istifa baskısı yapıldığını iddia ederken, DİSK Genel-İş Sendikası ise yerel seçimlerin ardından bazı belediyelerde işçilerin alelacele Hizmet-İş Sendikası’na (Hak-İş) üye olmaya zorlanarak oldubitti yapıldığını ileri sürdü. Dahası düne kadar sendikal hakları ağzına almayan devlet yetkilileri, işçi hakları ile ilgili tek haber yapmayan tek sesli ve tekelci medya da sendikal baskı haberleri yapmaya başladı. Ne mutlu ki sendika seçme özgürlüğünü herkes savunur hale geldi! Bugünleri de gördük!

Çifte standarda mahal yok. Kamuda sendikal baskı nasıl suçsa özel sektörde de suçtur. Hak-İş üyesi işçilere sendikal baskı (eğer varsa) nasıl suçsa, Türk-İş ve DİSK üyelerine yönelik baskı da suçtur. KESK, Türkiye Kamu-Sen ve Birleşik Kamu-İş üyeleri yıllardır sendikal baskı ve ayrımcılık yaşarken, kamu işvereni bizzat memurları makbul saydıkları sendikaya üye olmaya zorlarken, “terfi ve yükselme” tehdidi ile memurların sendikal tercihlerine müdahale edilirken susanlar şimdi sendikal hakları keşfediyor.

Sendika seçme özgürlüğüne müdahale suçtur

Dün çalışanlara sendikal baskı yapan kamu idarecileri (işverenleri) suç işliyordu. Bugün de kamu işvereni baskı yaparsa suç işlemiş olur. Çalışanın hangi sendikayı seçeceğine karışmak işverenin haddi değildir. Bu anayasa ihlalidir. Dahası TCK 118’e göre hapis cezası gerektiren bir suçtur.

Geçmişte açık ve örtülü o kadar örnek var ki hangi birini verelim. Çay-Kur’da on yıllardır örgütlü olan Tek Gıda-İş Sendikası’na üye işçiler Öz Gıda-İş’e nasıl geçirildi? Orman Bakanlığı’nda işçiler Türk-İş üyesi sendikadan nasıl istifa ettirildi? Anadolu Ajansı’nda on yıllardır örgütlü olan Türkiye Gazeteciler Sendikası nasıl tasfiye edildi? Örgütlendiği çok sayıda işyerinde üyeleri işten atılan Birleşik Metal-İş Sendikası’nın sesi neden duyulmadı? Say say bitmez…

Bugün sızlananların dün sesi çıkmıyordu. Çünkü sırtlarını işverene dayamışlardı. Yerel yönetimler işkolunda sendikal tabloya bakınca hayatın olağan akışına uymayan görünüm hemen dikkat çekiyor. Yerel yönetimlerde altı büyük işçi ve memur sendikası var: Belediye-İş (Türk-İş), Genel-İş (DİSK), Hizmet-İş (Hak-İş, Tüm Bel Sen (KESK), Yerel Hizmet Sen (T. Kamu-Sen) ve Bem Bir Sen (Memur-Sen).

Sendikal mucize neyin ürünü?

Yerel yönetimlerde son dönemlerde adeta bir sendikalaşma mucizesi yaşanmış: 2013’te 41 bin üyesi olan Hizmet-İş 2019’da 316 bin üyeye sahip, 2002’de 7 bin üyesi olan Bem Bir Sen’in üye sayısı 2018’de 70 bine yaklaşmış. Hizmet-İş 6 yılda 274 bin yeni üye yaparken, Belediye-İş 38 bin, Genel-İş ise 36 bin yeni üye yapabilmiş. Memur-Sen’e bağlı Bem Bir Sen 62 bin yeni üye yaparken, KESK üyesi Tüm Bel Sen 3 bin, Türkiye Kamu-Sen’e bağlı Türk Yerel Hizmet Sen ise 9 bin civarında yeni üye yapabilmiş. Belediye-İş yüzde 93, Genel-İş yüzde 71 büyürken Hizmet-İş yüzde 660 büyümüş. Tüm Bel Sen yüzde 24, Yerel Hizmet Sen yüzde 170 büyürken Bem Bir Sen yüzde 867 büyümüş (Tablo).

Türk-İş, DİSK, T. Kamu-Sen ve KESK üyesi sendikalar yerinde sayarken Hak-İş ve Memur-Sen üyesi sendikalar astronomik üye artışı sağlamış. Hayatın olağan akışına aykırı bu artış izaha muhtaçtır. Bunun yerel yönetim işverenlerinin desteği ve sendikal baskı ile yapıldığı sır değil. Endüstri ilişkileri literatüründe bu denli hızlı artışın tek bir izahı vardır: Güdümlü sendikacılık ve işverenin koruyup kollaması. Anlaşılan o ki bugün sendikal baskı diye feveran eden sendikalar, dün işverenleri olan belediye yönetimleri ile işbirliği halinde büyümüşler. Kamuda sendikal örgütlenmeden aslan payını alan sendikaların kamu işvereni ile sembiyotik (karşılıklı çıkar ilişkisi) ilişkiler içinde olduğu görülüyor.

Memurlar arasında sendikalaşmanın bu denli hızla artmasının bir sebebi işverenin müdahalesi ise bir diğer sebebi de “devlet kesesinden sendikacılık” uygulamasıdır. Sendika üyesi memurlara her ay aidatları karşılamak üzere “toplu sözleşme primi” adı altında bütçeden ödeme yapılıyor. Memur sendikalarına üye olan memurların cebinden tek kuruş aidat çıkmıyor. İşçiler sendika aidatını cebinden öderken memurların aidatını devlet ödüyor. Bu durum kamuda hormonlu sendikalaşmaya yol açıyor.

Çözüm referandum

Tüm bunlar bir yana, sendika seçme hakkı temel bir insan hakkıdır. Ne özel ne kamu işvereni bu hakka müdahale edebilir. Ancak işverene dayalı sendikacılık da dünyanın her yerinde güdümlü ve sarı sendikacılıktır. İşverenin bir sendikaya lehte ve aleyhte müdahale etmesi ILO tarafından benimsenen sendikaların saflığı (özerkliği) ilkesinin ihlalidir. Belediye yönetimleri işverendir ve bu yüzden sendikal tercihlere karışamaz. İşverenin desteği ve güdümüyle örgütlenen sendika bağımsız olamaz ve toplu pazarlıkta özerk ve özgür davranamaz.

İşçilerin ve kamu görevlilerinin sendikalarını özgürce seçmeleri sağlanmalıdır. El değiştiren belediyelerde, daha önce sıkça rastlandığı gibi idare çalışanların sendikal tercihlerine müdahale etmemeli. Hem merkezi idarede hem de yerel yönetimlerde sendikal baskılara son verilmeli. Kamuda “ayrıcalıklı-makbul” sendika devri bitmeli.

Sendika seçme hakkını güvence altına almak için basit bir çözüm var: Gizli oy açık sayım yöntemine dayalı referandum. Referandum sendika seçme özgürlüğünün korunmasının en kestirme ve en güvenli yoludur. Bugünlerde sendikal baskıdan yakınanlar, eğer samimi ise referanduma evet der. Böylece sendikal rekabetin yıkıcı etkisinin ve yıllar süren yetki uyuşmazlıklarının önüne geçilmiş olur. Sendika seçme özgürlüğü tartışmalarının çözümü referandumdur.