Sağlık hâlâ enkaz altında
Depremin üzerinden bir yıl geçti ancak bölgede sağlık sorunları sürüyor. Sağlık kurumlarının yeniden yapılması, içme suyuna ulaşamamak, bulaşıcı hastalıklar, asbest tehlikesi bölgede yaşanan sorunlardan sadece birkaçı.
Sibel BAHÇETEPE
Maraş merkezli depreminin üzerinden geçen bir yılda şüphesiz en çok konuşulan konuların başında yıkılan ya da ağır hasar gören sağlık kurumları geldi. Depremde en az zarar görmesi gereken hastaneler, aile sağlığı merkezleri (ASM), ilçe sağlık kurumları en fazla zarar gören yerler oldu. Depremden kurtulan yurttaşlar ise nitelikli bir sağlık hizmetine ulaşamadı, sorunlar ise hâlâ devam ediyor. Depremin yıldönümünde uzmanlar "Sağlık enkaz altında kaldı ve sorunlar sürüyor. Sorunlar çözülmezse kriz derinleşecek" dedi.
6 Şubat'ta 7.7 ve 7.6 ardından 20 Şubat'ta Hatay Defne'de 6.4 büyüklüklerindeki depremlerin ardından 11 kentte hasar meydana geldi. Resmi rakamlarda 50 binin üzerinde can kaybı ve 100 binin üzerinde yaralı olduğu belirtildi. Depremlerde 100’ün üzerinde hekim ve 500’ün üzerinde sağlıkçı da yaşamını yitirdi.
ASM’LERDE CİDDİ HASAR
Depremin hemen ardından en çok hasarın hastaneler ve ASM’lerde olduğu ortaya çıktı. Türk Tabipleri Birliği’nin (TTB) ilk 6 ayda hazıladığı raporlara göre, bölgedeki 1., 2. ve 3. basamak sağlık hizmeti veren ASM binalarının çoğu hasar gördü ve kullanılamaz hale geldi. Raporlardan derlediğimiz verilerden öne çıkan bazı başlıklar şöyle:
• HATAY’da sağlık hizmetleri hâlâ enkaz altında. Özellikle ASM’lerde ciddi yıkım oldu. 196 ASM ve 484 aile hekiminin bulunduğu kentte 57 ASM yıkıldı ya da ağır hasar aldı. En büyük hasar Antakya’da oldu ve 43 ASM’nin 28’i yıkıldı ya da ağır hasar gördü.
- Hatay Eğitim ve Araştırma Hastanesi (şehir hastanesi) ek binası, Hatay Devlet Hastanesi ve Antakya 8 No’lu acil sağlık hizmetleri birimi yıkıldı.
- İskenderun Devlet Hastanesi’nin eski binasının bir bloğu tamamen yıkıldı, diğer bloka birkaç gün hizmet verildi. Eski devlet hastanesi 6 Şubat depremi, yeni devlet hastanesi de 20 Şubat depremi sonrası kulanılamaz hale geldi.
- Defne, Akademi, Samandağ Deniz, Samandağ Güneypark, Özel Yaşam Cerrahi Tıp Merkezi ve Özel Doğu Akdeniz hastaneleri yıkılan özel hastaneler arasında geldi.
- İskenderun Devlet Hastanesi yeni binası da hasar aldı.
- Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi de hasar aldı, üçüncü gün sadece acil servisin açıldığı hastane, 20 Şubat depreminin ardından boşaltıldı.
- Dörtyol, Reyhanlı, Arsuz, Yayladağı, Altınözü, Samandağ, Erzin, Kırıkhan ve Hassa hastaneleri aktif hizmet sunuyor. Yeni yapılan Defne Devlet Hastanesi de var. Bu hastanelerde kliniklerin kapalı olduğu belirtildi.
- Antakya-Defne’de bulunan ASM’lerin neredeyse tamamı kullanılamaz derecede hasar gördü. İl Sağlık Müdürlüğü binası da yıkıldı.
• MARAŞ’ta ise 126 ASM bulunmaktaydı. Merkez ve ilçelerde bir üniversite hastanesi, bir şehir hastanesi, dokuz devlet hastanesi, bir ağız ve diş sağlığı hastanesi ile yedi özel hastane hizmet veriyordu. Depremden sonra kentte ciddi anlamda yoğun bakım yatağı sorunu ortaya çıktı.
- Necip Fazıl Şehir Hastanesi hasar gördü ve sadece acil sağlık hizmet verdi.
- Sütçü İmam Üniversitesi Tıp Fakültesi, Necip Fazıl Şehir Hastanesi Kadın Doğum ve Çocuk Hastanesi ek hizmet binası, Necip Fazıl Şehir Hastanesi Yörük Selim ek hizmet binası, Özel Markasi hastaneleri az hasar aldı.
- Özel Maraş Life Hastanesi, Özel Sular Akademi hastaneleri ise az hasar aldı ve aktif hizmetine devam etti.
- Özel Vatan Hastanesi, Özel Mega Park Hastanesi ağır hasar aldı ve yıkıldı.
- Maraş şehir merkezindeki ASM’lerin bir kısmı az veya orta hasar aldı.
- Nurhak Entegre Devlet Hastanesi ve Ekinözü Devlet Hastanesi ağır hasar aldı. Afşin Devlet Hastanesi de ağır hasar alan hastaneler arasında geldi.
- Türkoğlu Devlet Hastanesi de ağır hasar aldı.
• ADIYAMAN ilinin en çok etkilenen bölgesi şehrin merkezi, Gölbaşı ve Besni ilçeleri. İl merkezinde Eğitim Araştırma Hastanesi ve Besni Devlet Hastanesi depremin ilk gününden beri aktif çalıştı, Gölbaşı ve Çelikhan hastaneleri ağır hasarlı ve kullanılamaz durumda oldu.
- Adıyaman Üniversitesi Kadın Doğum ve Çocuk Hastanesi ağır hasarlı ve hizmet dışı iken kentteki ASM’lerin çoğu hasar aldı. 11 merkez, 9 merkeze bağlı köy ASM’si aktif olduğu kaydedildi.
- Adıyaman Özel Gözde Hastanesi ağır hasar aldı.
- Besni Devlet Hastanesi başhekimlik binası hasar alırken Gölbaşı Devlet Hastanesi hasarlı ancak kısmen kullanıldı.
• ANTEP’in Nurdağı ve İslahiye ilçeleri depremden en çok etkilenen ilçeler oldu.
- Nurdağı’nda ASM’ler hasarlı ve İslahiye ilçesinde biri hariç ASM’ler hasar aldı. Çadır ASM’lerde hizmet verildi.
- Nurdağı ve Islahiye Devlet Hastaneleri ile kullanım dışında kaldı.
İZOLATÖR KORUDU
• MALATYA'da ise
- Ağız ve Diş Sağlığı Merkezi ile Malatya Turgut Özal Üniversitesi Eğitim ve Araştırma Hastanesi de hafif hasar aldı.
- 400 yataklı Malatya Battalgazi Devlet Hastanesi ile Malatya Eğitim ve Araştırma Hastanesi-Kadın Doğum ve Çocuk Hastanesi sismik izolatör nedeniyle hasar görmeyen hastaneler oldu.
- 175 yataklı Yeşilyurt Hasan Çalık Devlet Hastanesi hasar gördü, hizmet veremedi.
- Akçadağ Şehit Gökan Aslan Devlet ve Doğanşehir Şehit esra Köse Başaran Devlet Hastanesi de hafif hasar aldı ve hizmet verdi.
• OSMANİYE'de deprem sonrası iki günden sonra yıkılan dört ASM dışındaki ASM’ler ve kamu hastanelerinde sağlık hizmeti verilmeye çalışıldı. Şehirde dört ASM yıkıldı ve diğerleri ilk günden hizmet verdi. İldeki dört özel hastaneden ise biri yıkıldı ve ilk bir hafta hizmet veremedi, biri de çalışanları depremzede olduğu için yine bir hafta hizmet sunamadı.
• URFA'da üniversite hastanesi hasar görmedi ve hizmetine devam etti.
- Harran Devlet Hastanesi ağır hasar gördü ve boşaltılıp Gençlik ve Kültür Merkezi'ne taşınma kararı alındı. 3 ASM'de ağır hasar gördü.
• ADANA'da 197 ASM binası ve 733 aile hekimliği birimi bulunuyordu. Hasar alan 3 ASM kullanılamayacak duruma geldi.
- Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Balcalı Hastanesi 20 şubat depremin ardından boşaltıldı.
- Adana Meydan Kadın Doğum Çocuk Hastanesi hasar aldı.
• DİYARBAKIR'da 180 ASM' den üçü ağır hasarlı, sekizi orta hasarlı, 25 tanesi az hasarlı olarak tespit edildi. İkinci ve üçüncü basamak sağlık kurumlarında hasar olmadığı ve sağlık hizmetinde aksama olmadığı bildirildi. İldeki tüm hastaneler aktif.
• ELAZIĞ'da ise Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Hastanesi Lepra servisi hasar aldı ve deprem sonrası hızlıca boşaltıldı. Birinci basamak ve koruyucu sağlık hizmeti veren binalarda hasar olmadığı belirtildi.
HASTALIKLAR GÖRÜLÜYOR
- Deprem bölgelerinde günlerce yeterli, temiz ve sağlıklı banyo gereksinimi sıkıntısı sürdü. Hâlâ temiz su, barınma, beslenme, temizlik sorunu çözülmüş değil. Bölgede dönemsel olarak uyuz ve bit vakaları görüldü, görülmeye devam ediyor. İshal vakaları da en sık rastlanan hastalıklar arasındaydı.
- Geçici yerleşim alanlarının bir kısmında hâlâ yeterli sağlık ekibi ve hizmeti yok. Bölgedeki hekim ve diğer sağlık çalışanlarının depremzede olmalarına rağmen deprem sonrası çalışmaya zorlanmaları da bir diğer sorun haline geldi.
- Görevlendirme veya gönüllü olarak bölgeye giden hekimler ve sağlık çalışanlarına görev yeri ve barınma alanı gösterilmedi. Görevlendirmeler ile ilgili plansızlık, koordinasyonsuzluk uzun süre devam etti.
- Deprem bölgesinden birçok hekim ayrıldı, yeterince hekim ataması yapılmadı.
- Ağır ve orta hasar gören ASM’ler konteynerlerde çalışmaya devam ediyor. Koruyucu sağlık hizmetlerine yeterince önem verilmiyor.
- Önlem alınmadan yapılan yıkımlarla salınımına izin verilen asbest ve diğer partiküllerin akut etkilerin yanı sıra, mezotelyoma dahil kanser riski depremzedelerin ve bu alanda istihdam edilenlerin sağlığına ve çevre sağlığına gelecekte büyük bir tehdit oluşturuyor.
