Türkiye yüzyılın en yüksek işsizliğini yaşıyor

İşsizlik, zincirlerinden boşalmış durumda ve Türkiye, tarihinin en yüksek işsizliğini yaşıyor. 15 Nisan 2019’da Ocak 2019 işsizlik verileri açıklandı ve dar tanımlı işsizlik yüzde 14,7 olarak gerçekleşti. Dar tanımlı işsiz sayısı Türkiye tarihinde ilk kez 4 milyon 668 bine yükseldi. Son bir yılda 1 milyon 259 bin kişi işsiz kalırken, geniş tanımlı işsiz sayısı 7 milyon 552 bine, geniş tanımlı işsizlik oranı ise yüzde 22,1’e yükseldi. Bu veriler işsizliğin geldiği vahim boyutu gösteriyor. Ne yazık ki önümüzdeki aylarda da işsizlik artmaya devam edecek.

Türkiye işsizlikte bütün zamanların rekorunu kırıyor. Türkiye tarihinde aylık bazda en yüksek işsizlik oranı yüzde 14,8 ile Şubat 2019’da gerçekleşmişti. Ocak 2019’da gerçekleşen yüzde 14,7’lik işsizlik oranı Şubat 2019’da aylık bazda Türkiye rekorunun kırılacağını gösteriyor.  İşsizlik sigortası başvurularındaki artış eğilimi ve İŞKUR kayıtlı işsiz sayısındaki artışlar önümüzdeki aylarda TÜİK işsizlik oranlarının da yükselmeye devam edeceğini gösteriyor. 2019’da yıllık işsizlik oranları açısından da Türkiye rekoru kırılabilir.

Türkiye yüzyılın en yüksek işsizliğini yaşıyor. İşsizlik verilerinde çok uzun dönemli karşılaştırmalar metodolojik farklılıklar nedeniyle zor olsa da uzun dönemli eğilimin ortaya konması mümkündür.  TÜİK’in düzenli Hanehalkı Araştırması Sonuçları 1988’e kadar gidiyor. Daha erken yıllara ilişkin verilere Tuncer Bulutay’ın çalışmalarından ulaşabiliyoruz. Böylece 1923-2018 dönemine ilişkin bir işsizlik serisi elde etme mümkün olabiliyor.

En düşük işsizlik erken Cumhuriyet döneminde

Bu seri bize içinde yaşadığımız dönemin Cumhuriyet tarihinin en yüksek işsizlik oranlarını yaşadığımız gösteriyor. 1923-2018 döneminde en yüksek yıllık işsizlik yüzde 14 ile 2009 yılında gerçekleşmişti. 2002 krizinde ise işsizlik yüzde 10,3 olarak gerçekleşmişti. 2018 yıllık işsizlik oranı ise yüzde 10,3 olarak açıklandı. 2019 yılının ilk verileri 2009’daki yıllık düzeyin üzerine çıkılabileceğinin işaretini veriyor.

1923’ten bu yana işsizliği dönemsel olarak ele aldığımızda ise en yüksek işsizliğin 2003-2018 döneminde (Adalet ve Kalkınma Partisi hükümetleri döneminde) yaşandığı ortaya çıkıyor. Dönemsel karşılaştırma izlenen ekonomik politikaların karşılaştırılması açısından ve hükümetlerin performansı açısından önemlidir.

Ayrıntıları grafikte yer alan dönemlere göre, Türkiye’de ortalama yıllık işsizlik oranları şöyle gerçekleşti: Tek parti ve CHP dönemi olarak adlandırılabilecek 1923-1950 döneminde yıllık ortalama işsizlik yüzde 3,6 olarak gerçekleşti. Bu dönemde 1929 ekonomik krizinin ve İkinci Dünya Savaşı’nın yaşandığını dikkate almak gerekir. Bulutay’ın hesaplamalarına göre Cumhuriyet’in kuruluşunun ardından düşmeye başlayan işsizlik oranları, 1926 krizi ve İkinci Dünya Savaşı döneminde artış göstermiştir. Dönemin özelliği işsizlik oranının aşağı yönlü olmasıdır (Grafik).

Türkiye tarihinin en düşük işsizlik oranları yüzde 1,8 ve 1,5 ile 1949-1950 yıllarında yaşanmıştır. Dönemsel olarak Türkiye’nin en düşük işsizlik oranı ise yüzde 2,6 ile Demokrat Parti hükümetleri döneminde yaşandı. DP döneminde işsizlik yükselme trendine girmiş olsa da dönem ortalaması düşük kalmıştır.

İthal ikameci sanayileşme modeli olarak nitelenebilecek ve ağırlıkla Adalet Partisi ve ortaklarının hükümet olduğu 1960-1980 döneminde ise işsizlik oranı yıllık ortalama 6,9 olarak gerçekleşti. Bu dönemde 1978 yılına kadar düzenli olarak yükselen işsizlik bu tarihten itibaren düşüş trendine girmiştir.

2003-2018 en yüksek işsizlik dönemi

Neoliberal iktisat politikalarının uygulandığı 1980 sonrasından 2002’ye kadar olan dönemde ise işsizlik yıllık ortalama yüzde 7,9 olarak gerçekleşmiştir. Bu dönemde dalgalı bir seyir izleyen işsizlik oranları yüzde 6,5 ile yüzde 9,2 arasında dalgalanmıştır. 2002 krizi sonrasında işsizlik yüzde 10,3’e fırlamıştır. İşsizlik AKP hükümetleri döneminde artmaya devam etmiş, en düşük seviyesi yüzde 9,2 ve en yüksek seviyesi yüzde 14 olmuştur. 2003-2018 döneminde ortalama yıllık işsizlik oranı yüzde 10,7 olarak gerçekleşmiştir.  Henüz 2019 verilerinin dahil olmadığı bu dönemsel ortalama Türkiye tarihinin en yüksek işsizliğine karşılık gelmektedir.

Üstelik bu en yüksek oran, işsizlik hesaplanmasında yapılan metodoloji değişikliğe rağmen söz konusudur. 2014 yılında TÜİK işsizlik hesaplama yöntemini değiştirerek son üç ay yerine son dört haftayı esas almaya başlamıştır. Eski metodoloji söz konusu olsaydı 2014 sonrası işsizlik oranları daha yüksek olabilirdi.

Türkiye, tarihinin en yüksek işsizlik oranları ve işsiz sayıları ile yüz yüzedir. Bütün istihdam seferberliği iddialarına rağmen istihdam yaratma ve işsizlikle mücadele konusunda başarısız bir sonuç söz konusudur. Hükümetin acilen yüzleşmesi gereken gerçek budur. Kıdem tazminatının fona devri ve BES’in zorunlu hale getirilmesi gibi çalışanların canını daha da yakacak girişimler yerine işsizliğe odaklanmanın zamanı değil mi?