Unutulan kent: Adıyaman

Ufuk BAYIR

TMMOB Adıyaman İKK Sekreteri

Adıyaman’da 6 Şubat depreminde; deprem anında 5 bin 826 yapı yıkıldı, 2 bin 316 yapı ağır hasarlı olarak tespit edildi. Yaklaşık 28 bin bağımsız bölüme denk gelen bir sayı bu. Deprem çok büyük bir felakete sebebiyet verdi. Kentin tüm yolları enkazlarla kapandı, ulaşım tamamen durma noktasına geldi. Resmi rakamlara göre 9 bin civarı vatandaşımız vefat etti. Eğer 3 gün boyunca unutulmamış olsaydık belki çok fazla canımızı kurtaracaktık. Kentte ilk zamanlar çadırlar kuruldu, çoğu çadır kentte altyapı çalışması yapılmadan yerleştirilen çadırlar bu sefer yağışlarda su altında kaldı. Düzensiz konteyner dağıtımlarından ötürü selde kaybolan konteynerler oldu ve vefat eden vatandaşlar oldu, ilerleyen zamanlarda konteyner kentler kurulmaya başlandı ve bir nebze de olsa düzenli bir yaşam alanları oluştu. Yıkılması gereken yapılar yıkılırken yeterli miktarda sulama yapılmamasından ötürü aşırı tozlanma meydana geliyor, insanlar nefes alamaz duruma geliyordu. Özellikle kış ayına kadar, toz bulutları oluşan kentte molozlar dere yatağına döküldü ve asbest tespiti yapıldı birçok moloz döküm sahasında. İnsan sağlığı dikkate alınmıyor. Şu zamanda halen yıkımlar devam etmektedir. Kentte yıkımlardan sonra geriye kalan enkazlar düzenli şekilde kapatılmıyor. Kentte şu an yapı stokunun yüzde 50’si yok olmuştur.

Deprem afet konutları olarak seçilen kentin kuzeyinde yer alan Örenli ve İndere mevkileri zemin olarak kayalık olsa da, deprem bilimcileri tarafından o bölgenin fay hattına yakınlığı ile doğru yapılaşma yeri olmadığı ve kentin güneye kayması gerektiği belirtilmektedir.

∗∗∗

İndere ve Örenli mahallelerinde yaklaşık olarak 16 bin konutun inşası devam etmekte, halen teslim edilen konut olmamakla birlikte şu an teslim edilmesi beklenen 2 bin civarı konutun olduğu belirtildi. Yerinde dönüşümler ile vatandaşlar kendi arsasında ev yapmaya başladı, bakanlık tarafından ilan edilen rezerv alanların inşasına bir an önce başlanmalıdır. Rezerv alanlar ile ilgili vatandaşlar yeteri kadar bilgi sahibi değiller. Rezerv alanlarda kime, ne verileceği halen net değildir.

∗∗∗

Kentin imar planlamasının deprem sonrası güncelleneceği belirtilse de, plan deprem öncesi aynı şekilde uygulanmaya devam etmektedir. Kentin imar planı en çok 9 kata müsaade etmekte. Deprem sonrası bakanlık tarafından hak sahipliği olan vatandaşlara imar planına esas, arsasında 6 kattan fazla yapma hakkı olsa da, hak sahipliğinden faydalanmak isterse maksimum 6 kata müsaade edileceği belirtilmektedir ama hak sahipliği istemezse imarda 6 kattan fazla hakkı varsa bunu kullanabilmektedir. Deprem kenti olarak zeminimiz uygunsa imar planına göre herkese kullanabileceği imar katsayısını kullanma izni verilmelidir, zemin uygun değilse hak sahipliğine bakmadan imar planında 6 kat tüm vatandaşlar için sınır olmalıdır.

Hükümet tarafından verilen 750 bin TL kredi ve 750 bin TL hibe inşaat yapımı için az kalmaktadır, bu bedellerin yükseltilmesi gerekmektedir aksi durumda çoğu inşaatın ilerleyen süreçte yarım kalmasına sebep verecektir.

Deprem sonrası açılan davalarda, adil ve şeffaf bir yargılanma talebimiz vardı! Çünkü depremin günah keçisi mimar mühendisler seçilmişti, oysaki bir yapının inşasında mimar mühendis dışında, o ruhsatı veren kamu kurumları, yönetmeliği hazırlayan bakanlık, inşaatta çalışan demir kalıp ustaları yani herkes yargılanmalıydı. Şu an ki süreçte tutuklu bulunanların çoğunluğu tutuksuz yargılanmaya başladı ve beraat eden birçok vatandaş oldu.

Şu an kentin yeniden inşasında yönetmelik güncellendi ve depremin etkisiyle plan projelerin hazırlanması ve kurumlarda onay sürecinde daha fazla titizlik gösterilmektedir. Tabii şu an kentte deprem sonrasında bile kaçak yapılaşma çok fazla olmaya başladı. Belediyelerin bu hususta izin vermemesi gerekmektedir, biz TMMOB olarak kaçak yapılaşma olmaması için gerekli tedbirlerin alınması için belediyeye bilgilendirmede bulunduk.

∗∗∗

İktidar depremde bu kenti unuttuğunu itiraf etti, bu da can kaybının çok daha fazla olmasına sebep oldu. Kentin yeniden inşasında yapılaşma ilerlemekte olup daha hızlı şekilde bir sonraki kış ayına herkesin sıcak bir yuvada girmesini sağlamaları gerekiyor. Depremden sonra 1 yıl geçti teslim edilen konut sayısı şu an itibarıyla sıfır. Kentin imar planı sürekli değiştirilmektedir. Bu kent etrafında 5 büyükşehir olmasına rağmen küçük bir şehir olarak kalmakta ve yeteri kadar yatırım almıyor. Kentin ağır sanayisi yok, tarımsal alanları talan edilmektedir.

Kent yeniden yaşanabilir bir yer olması ve gidenlerin geri gelmesi için çok hızlı bir dönüşüme ihtiyaç duymaktadır. Sosyal yaşam alanları, kültür merkezlerinin bir an önce inşasının bitmesi gerekmektedir.

İktidar bu kentten her dönem en çok desteği aldı ama her zaman geride tuttu, biraz öncelik vermesi lazım artık.