Bütçede 'yaz tahtaya al haftaya' dönemi

Yanlış duymadınız. Bütçemiz son birkaç yıldan bu yana bakkal hesabı gibi çalışıyor. İşleyiş şöyle oluyor: Sağlık tedavi giderleri vb harcamalar, harcama yetkililerinin harcama talimatı aranmadan otomatik olarak yaptıkları bir harcama türü.

Uygulamada ister istemez, harcamaların bu niteliğinden ötürü, bu kalemlerde öngörülen ödenekler harcamaların gerisinde kalıyor. Sorunun çözümü için, bu harcamaların tutulduğu hesabın yılın bitiminde mutlaka sıfırlanması, yani ödenek üstü yapılmış harcamaların ödeneğinin o yıl içinde temin edilmesi gerekiyor. Ancak ne yazık ki, uygulamada böyle bir yola başvurmak yerine bu tür giderlerin bütçeye gider yazılmadan bir sonraki yıla devrine olanak tanınıyor. Böylece, bütçenin o yıl en az bütçeye yazılmayan bu miktar kadar (çünkü bu miktar alacaklının defterine -tahtasına- yazılıyor) daha az açıkla kapatılması sağlanıyor.

Harcama ertelemesi, sadece bununla sınırlı değil. Ayrıca, bütçe yılı içinde mal ve hizmetin teslim alındığı ancak ödenek yokluğu nedeniyle ödemelerin ertelendiği durumlar da söz konusu. Diğer bir deyişle, taahhüdü yapılmış, hizmetin gereği yükümlenici tarafından yerine getirilmiş ve teknik olarak harcamanın tahakkuk etme aşamasına gelmiş olduğu birçok harcama kaleminde de bütçede yeterli ödenek olmadığı gerekçesi ile işlemler tahakkuk kayıtlarına alınmadan bekletilmektedir. Bu tür borçların biriktiği alanlar ağırlıklı olarak müteahhitlik ve sağlık kesimleri ile bu sonuncu kesim ile bağlantılı olarak Sağlık Bakanlığı ve döner sermayelerdir.

Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vak-fı'nın (TEPAV) yaptığı bir araştırmaya göre, 2007 yılında ertelenmiş bu tür harcamalar kalemler itibariyle şu şekilde dağılıyor:
• 2007 yılı için de ödenek karşılığı gider yazılarak kapatılması gerektiği halde gider ya-zılamayıp 2008 yılına devredilen, yeşil kart, akaryakıt, ısınma vb kalemlere ilişkin tutar 1.2-1.5 milyar YTL,
• Eczane ve medikal firmalara olan birikmiş borçlar: 1.2-1.5 milyar YTL,
• Sağlık Bakanlığı ve üniversite hastanelerine birikmiş borçlar: 4.3-4.5 milyar YTL,
• Müteahhitlere birikmiş borçlar: 1.0-2.0 milyar YTL.
Ertelenmiş bu harcama kalemlerinin toplam değeri 7,7-9,5 milyar YTL civarındadır. Görülüyor ki, ertelenmiş harcamalar nedeniyle 2007 yılı için 13,9 milyar YTL olarak açıklanmış olan bütçe açığı gerçeği yansıtmıyor. Gerçek açık, açıklananı verilen bu tutar kadar aşmış oluyor. Yani, gerçek açık 21.6-23.4 milyar YTL arasındaki bir değere ulaşıyor.

Böylece, ertelenmiş harcamalar uygulamasıyla, bir yandan saydamlıktan uzak bir şekilde bütçe açığı gizlenirken diğer yandan devletten alacaklı olanlar "yaz tahtaya al haftaya" denilerek mağdur edilmiş oluyor.

Oysa doğru ve saydam yaklaşım, harcamaları ertelemeyip bunları yılı içinde bütçeye gider olarak kaydetmektir. Bunun yöntemiyse ek bütçe hazırlamaktır. Ancak anlaşılıyor ki, IMF'nin baskısı nedeniyle AKP bu yola başvu-ramamaktadır. Bu yönde bir siyasi irade gösterilemediği takdirde -ki gösterilemeyeceği ortaya çıkmıştır- makyajlı bütçeler bir süre daha devam edecektir.