İsveç, çöp, utanç

Evrim Coşar evrimcosar@hotmail.com

Ayıklıyoruz. Her şeyi ayıklıyoruz. Çok büyük bir çaba içindeyiz amaç yüzümüz kızarmasın. Aslında bu çabayı göstermeye tatlı tatlı mecbur tutuluyoruz. İsveç’te çöp ayıklıyoruz. Keyifle mutlulukla evlerimizde çöplerimizi ayıklayıp biriktiriyoruz. Mutfak dolaplarına özel bölmeler yapılmış. Plastik atıklar buraya, karton ve kâğıt malzemeler şuraya, camlar için bu bölüm, metal kutular ve alüminyumlar ‘Hoop size de buraya geçin ciciler’ aynen bu sevecenlikle grupluyoruz. Sonra, evden çıkarken sabah koşuşturmamıza çöplerimizi de dahil ediyoruz. Artık o gün sıra, hangi atığımızdaysa onlarsız olmaz. Şıngır şıngırız, harikayız.

Bir yıl önce taşındığımız, belediyeden kiralık evimizin mutfak lavabosunun altına, bir de çöp öğütme makinesi yerleştirilmiş. Şimdi avokado çekirdeğimiz, portakal kabuğumuz, her türlü yemek artığımız (ama çok lifliler olmaz; örneğin, enginar kabukları) tavuk kemikleri, balık kılçıkları, hep birlikte bio enerjiye dönüştürülüyor. Üretim kolay değil, konu çöp bile olsa. Zaten mümkünse hiçbir şey çöp olmasın amaçlanıyor.

Çöp konusunda İsveç’in Skåne bölgesinin geçen hafta sınıfta kaldığı açıklandı. Bölge için çok büyük utanç. Atık İsveç Şirketi ve İsveç Çevre Enstitüsü, Skåne’deki 15 bin ton çöpü incelemiş. 16 konteyner ve 17 bin nesne gözden geçirilmiş. Kağıtlar, camlar, alüminyumlar doğru yere atılmış ama Skånelilerin ayıbı başka. Malmö ve Örkelljunga’daki iki istasyonda yapılan çalışmalarda buraya gelen çöplerin yüzde 18’inin hâlâ kullanılabilir ve ikinci el piyasasının olduğu anlaşılmış. Hadi bakalım, uyu uyabilirsen. Enstitüden Johan Hulten “Bu çok yüksek bir oran. Dünya kaynaklarını savurganlık. İkinci el piyasada, kişiler, atıklarından para kazanabilirdi. Bunu düzelteceğiz” diyor. Çıta yükseliyor, her eve sürdürüle bilinirlik.

Dönüşümden kazanılmış giysi hediye edecekler

Geri dönüşümle tekrar kazanılmış giysi. Buymuş. İsveçliler, bu sene Noel ve yeni yılda birbirlerine en çok bunu hediye edeceklermiş. İsveç Ticaret Enstitüsü, herkesi ters köşeye yatırdı. Geçen hafta 31’inci kez açıkladığı Noel Alışverişi öngörüsü raporunda, senenin Noel hediyesinin geri dönüşümle tekrar kazanılmış giysiler olacağını duyurdu. Enstitü, İsveç’te sürdürüle bilinir tüketime ilgide artış gözlemlemiş ve daha yeni yeni başlayan Noel alışverişinde trendin bunun üzerine kurulacağını tahmin ediyor.

İsveç’te bir fenomen olan ve her sene Ticaret Araştırmaları Enstitüsü tarafından açıklanan ‘Yılın Noel Hediyesi’, genellikle bir elektronik eşya olarak seçilirdi. Bu yıl, tekrar elde edinmiş materyalden yapılmış giysiler veya ikinci el giysiler, İsveç’te en popüler hediye olarak seçildi. Enstitü çalışanları, senenin kazanını duyururken “Artan çevre ve iklim değişiklikleri endişesi, İsveçli tüketicileri sürdürüle bilinir alternatiflere yöneltecek” açıklamasını yaptı. Tahminler tutarsa 2019’un yeni yıl hediyelerini ikinci el mal satan dükkânlardan alacak İsveçliler.

İsveç Kralı Çin’e gidemedi

İsveç’te Eylül 2018 seçimlerinden bu yana devam eden “Başbakansızlık” ne ekonomiyi ne de halkın günlük yaşamını etkiliyor. Seçimlerden sonra henüz yeni bir başbakan ve hükümet çıkartamayan Parlamento’da olup bitenler için piyasalar kılını kıpırdatmıyor. Aslına bakarsanız İsveç halkı da başbakanın kim olacağı konusuna çok bir ilgi göstermiyor. Geçen hafta sonu, Dünya Kayak Şampiyonası’nın ilk ayağı Finlandiya’da yapıldı. Kadınlarda, Norveç birinci, İsveç Charlotte Kalla ile ikinci oldu. Bu konu Meclis Başkanı’nın belirlediği başbakan adayının kim olduğundan daha enteresan gelmiş İsveçlilere. En azından internet üzerinden en çok okunan haberler ve arama trendi sonuçları bunu böyle gösteriyor.

İsveç’te hükümetin geçen hafta da kurulamış olmasından haberdar olan bir tek parlamenterler değil. Kralın da haberi oldu. İsveç Kralı Carl Gustaf, bu durumdan etkilendi. Planlanmış olan Honkong ve Shenzhen gezileri iptal edildi. Kral Çin’e gidemedi. Kraliyet Bilim Akademisi tarafından düzenlenen delegasyon seyahati, pazar günü başlayacak ve 1 Aralık Cumartesi günü sona erecekti. Sarayın Enformasyon Şefi Margareta Thorgren, yasaya göre kralın sürekli olarak hükümet kurma süreci hakkında bilgilendirilmesi gerektiğini hatırlatarak bu gezinin uzun süreli ve İsveç’ten çok uzakta olmasından dolayı iptal edildiğini duyurdu.

Thorgen’in açıklamasından sonra İsveç Devlet Televizyonu, İsveç Kralı Gustaf’un Çin seyahatinin iptalini, Çin’de tutuklu bulunan İsveçli Çinli yayıncı Gui Minhai olduğunu kendi kaynaklarına dayandırarak haber yaptı. Saray, devlet televizyonunu yalanladı.

Bugün seçim olsa tablo yine aynı

İsveç Meclis Başkanı Andreas Norlen, Parlamento’ya ikinci Başbakan adayını sundu. Şu an hâlâ başbakanlığı yürüten Sosyal Demokrat Parti’nin lideri Stefan Löfven, 5 Aralık’ta Parlamento’dan güven oyu almaya çalışacak. Başbakanlık için Löfven’in 175 veya daha fazla karşı “Hayır” oyu almaması gerekiyor. Meclis Başkanı, hükümet kurma sürecinde bundan sonra iki başbakan adayı daha önerebilir Parlamento’ya. Sonrasında erken seçim mecburi.

‘Kaybedeni olmayan’ 9 Eylül seçimlerinde, Parlamento’daki sol blok partiler, sağ blok partilerden sadece bir milletvekili daha fazla çıkarabildi.

Son yapılan kamuoyu yoklamaları, seçmenlerin hükümet kurma sürecindeki gidiş gelişlerden pek fazla etkilenmediğini gösteriyor. Dagens Nyheter Gazetesi’nin İpsos Araştırma Şirketiyle birlikte yürüttüğü seçim anketlerinin ekim ve kasım ayı sonuçlarında, sağ blok yüzde 38 ve sol blok yüzde 41 olarak görülüyor. Son iki aydır hükümet kuramama sürecinin tek bir kazanını var; ırkçı parti İsveç Demokratları, oy oranını yüzde 20’lere taşıdı. Parlamento’da bugün üçüncü parti olan ırkçıların iktidar yolunu onlarla birlikte çalışmayacağını söyleyen Merkez Parti’nin kadın lideri Annie Lööf durduruyor. Liberal Partiyi de yanına çeken bu kadın, Muhafazakâr Parti’nin ve Hıristiyan Demokratların ırkçı parti İsveç Demokratlarıyla birlikte hükümet kurmasının önündeki son kontrol noktası konumunda. Sağ kanattaki Lööf’ün ırkçılara karşı direnişi, her kesimden tebrik topluyor.