“Allah yolladı gitmem” diyor

Ülkesindeki solcu yönetimi 1994’de askeri bir darbeyle devirdikten sonra “Allah'ın izniyle 1 milyar yıl yöneteceğim" derken buna gerçekten inanıyormuş demek ki Gambiya’nın uçuk “cumhurbaşkanı” Yahya Jammeh. 1 Aralık’ta yapılan devlet başkanlığı seçimlerinde işadamı rakibi Adama Barrow karşısında kaybetti ama seçimlerde hile var gerekçesiyle başkanlığı bırakmayacağını açıkladı. Yeni bir seçim istiyor. Yani Jammeh de halkının kendisine seçim sonuçlarını beğendiremediği bir garip “reisicumhur”. Benzerleri var mıydı acaba?

Ülke ciddi anlamda bir krizle karşı karşıya şimdi. Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu (ECOWAS) sorunu çözmek için askeri müdahale planlıyor. Bunu da Gambiya’nın tek komşusu Senegal’in ECOWAS adına yapmasını istiyor. Bir tarafı okyanusa açılan ülkenin tek komşusu olan Senegal’le zaman zaman yaşadığı sorunlar vardı, şimdi ECOWAS’ın duruma müdahale kararını hayata geçirmesini istediği ülke olan Senegal var olan sorunlar üzerine bu görevi kendisi için bir fırsata çevirebilir. Çünkü Senegal’de yıllarca süren çatışmalardan kaçıp Gambiya’ya sığınan binlerce Senegalli var, bunların varlığı iki ülke arasında sorun yaratıyordu zaten, çünkü Gambiya mülteci fazlalığından yakınıyor, bundan da elbette Senegal’i sorumlu tutuyor. Şimdi bir de ECOWAS adına ülkesindeki siyasi krize müdahale etsin diye işte bu Senegal görevlendirilmiş oluyor.

Batının bir “seks cenneti”ne çevirdiği ülke 1959’da bağımsızlığına kavuştu. Ülkeyi uzun yıllar boyunca, bağımsızlıktan çok önce kurulmuş olan İlerici Halk Partisi yönetiyordu. İşte Jammeh denen tuhaf adam bu partiden olan (devlet ve hükümet başkanı aynıdır ülkede) Davud Cavara’yı devirip oturmuştu iktidara. Milli Kongre Partisi, Gambiya Halk Partisi, Bağımsızlık İçin Demokratik Halk Örgütü ve Afrika Adalet Hareketi de ülkede var olan partiler.

Cavara yönetimi dengeciydi

Cavara solcu politikaları hayata geçirmiş bir liderdi. Ülkedeki çok etnikli yapıyı gözeterek dengeli bir yönetim sergilediği bilinir. O nedenle Gambiya, bölgedeki diğer ülkeler gibi ciddi iç sorunlar yaşamış değil. Ülkede kimler yok ki; en kalabalık etnik grup nüfus Mandingler. Yüzde 93'ü Müslüman bunların. İkinci sırada Fulaniler geliyor. Bunların tümü müslüman. Sonra Woloflar, Diolalar (bunlare Senegal’de de varlar), Soninkeler, Jahankalar, Moorlar var. Mensuplarının çoğu Müslüman. Az sayıda Hıristiyan da var ülkede.

Bu Jammeh denen uçuk adam gelinceye kadar ülkede çok partili bir sistem vardı, 36 üyeli parlamentosunun 31’i seçimle 5’i de kabilelerce belirlenirdi mesela ki bu dengelerin nasıl dikkatlice gözetildiğini gösterir. Cavara sol bir lider olmasına rağmen İslamcılara çalışma olanakları yaratmıştı bir hayli. Yahya Jammeh gelir gelmez bu sistemi ortadan kaldırdı. 22 yıllık yönetimi boyunca kanun da ceza makamı da kendisiydi.

Şimdi şunu belirtelim tabii. Jammeh’e karşı düzenlenen başarısız bir darbe girişimi var yakın geçmişte. Batı kaynaklı olduğu biliniyor. Yani Batı sevmiyor diye gözümüzde değerli olacak değil, ülkesinin kimi zenginliklerini her zamanki tekeller değil, başka tekellere vermeye kalkınca çıkarı bozulan kimi batı ülkeleri devirmek istediler, mesele bu. Yoksa millileştirmeler yapmış da batı kızmış gibi bir durum yok.

Boşuna uçuk demiyorum

Uçuk derken hakaret olsun diye söylemiyorum, çünkü adam gerçekten uçuk. Çünkü beyefendi kendisine resmi olarak “Ekselans Profesör Doktor Alhaji Cammeh” denmesini istiyor. Demeyenin işi zor. Kendinde ilahi güçler vehmeden biri. Daha önce de belirtmiştim, AIDS’i iyileştiren karışım bulduğunu söyleyip bunu hastaların üzerinde denediği için yüzlerce insan öldü Gambiya’da. Çözüm yöntemleri de olur olmadık zamanlarda “idam isteriz” diyenlerden farklı değil, “eşcinseller memleketi terk etsin yoksa kellelerini uçururum” demişliği de vardır Jammeh’in.

Halkın artık canına tak ettiği için, geçen yıl “şeriat” ilan ettiği ülkede seçimlere (batı baskısıyla izin vermişti) katılım yüksek oldu. Halkın yüzde 45’i rakibi Adama Barrowa’yı seçti. Ülkedeki Senegal kaynaklı mülteci krizini iyi yönetemeyişinde de etkisi var kaybedişinin. Çözümden kestirip atmayı anladığı için Senegal sınırını kapatınca bu ülkeyle iş yapan binlerce nakliyeciyi zora sokmuş oldu. Eğitimde, sağlıkta, ticarette berbat bir halde ülke.

Barrowa bunları, kuşkusuz batının desteğiyle çözmeye çalışacak. Jammeh berbattı elbette ama Barrowa da ülkeyi bu kez başka tekellerin pazarı yapacak.

Olan da “reisicumhur”a seçim sonucu beğendiremeyen Ganbiyalıya olacak.