Bir 'anarko-kapitalist'in korkutan yükselişi
Sadece coğrafik değil, ekonomik olarak da Güney Amerika’nın en büyük ikinci ülkesi Arjantin, kıtadaki ülkelerin tersine dümeni aşırı sağa kırabilir. Ekim ayında yeni başkanın belirleneceği ülkede 13 Ağustos Pazar günkü ön seçimi Trump ve Bolsonaro'nun bu ülkedeki izdüşümü olan aşırı sağcı popülist Javier Milei kazandı.
Oyların yüzde 30,1’ini alarak birinci gelen La Libertad Avanza’nın (Özgürlük Gelişimi) adayı, merkez bankasını feshetmeyi, ABD dolarını ülkenin para birimi yapmayı, “dolarizasyon”u hedefliyor. Yapacakları bu kadarla da sınırlı değil. Azılı bir liberal olan Milei, sağlığı, eğitimi paralı hale getirmek istiyor, vergileri düşürmeyi ve sosyal harcamaları kısmayı öneriyor.
Kamu şirketlerinin kapatılmasından veya özelleştirilmesinden Sağlık, Eğitim ve Çevre bakanlıklarının tasfiye edilmesine kadar pek çok “çılgın” fikre sahip. Kürtaj karşıtı, homofobik, iklim krizini kabul etmiyor, silah-organ ve uyuşturucunun yasallaşmasını savunuyor.
KİRCHNERİZME KARŞI POPÜLİZM
Kendisini "anarko-kapitalist" olarak nitelendiren eski televizyon şovmeni ekonomist Milei, seçim gecesi Buenos Aires'teki kampanya merkezinde yaptığı konuşmada, "Yalnızca Kirchnerizm'e son vermekle kalmadık, aynı zamanda bu ülkeyi batıran aptal ve işe yaramaz asalak siyasi sınıfa da son verecek alternatifi oluşturmayı başardık" dedi.
Sosyal demokratlar son 20 yılın 16'sında iktidarda ve Kirchnerizm olarak tanımlanan bir ideolojiyle Kirchner klanı tarafından kontrol ediliyor/yönetiliyor. Milei de özellikle Kirchnerler üzerinden siyasi kastı hedef alarak oy devşiriyor. Donald Trump benzetmelerinden ve karşılaştırmalarından haz duyan ultra liberal lider, muhafazakâr ekonomistlerin adını köpeklerine verecek ve onlara kürsüden teşekkür edecek kadar nevi şahsına münhasır biri. Milei “katıksız” bir sağcı ve seçilmesi halinde sadece ekonomik olarak değil toplumsal ve siyasal her anlamda derin bir etkiye neden olacak. O ve geçmişin askeri diktatörlüğünü savunan yardımcısı şimdiden ülke siyasetini sarstı.
ULTRA LİBERAL HEZEYAN
Onlarca yıldır ekonomik krizlere göğüs geren Arjantin, derin bir buhranda. 46 milyonluk bir nüfusa, dünyanın en büyük petrol, gaz ve lityum rezervlerinden birine sahip Arjantin pesosunun değeri yok, dolar resmi para birimi konumunda ve yıllık enflasyon yüzde 115'ten fazla.
Nüfusun neredeyse yüzde 40'ı yoksulluk içinde yaşıyor. 10 Arjantinliden 4’ü yoksul (14 yaşın altındaki çocuklarda yoksulluk neredeyse %55'i etkiliyor) ve ülke derin bir borç krizinde. Ülke Uluslararası Para Fonu'nun (IMF) kıskacında. Acı reçetelerden biri bitmeden bir diğeri dayatılıyor.
Ancak Milei, IMF'nin Arjantin'den istediklerinin de ötesine geçen bir kemer sıkma paketi uygulayacağını vaat ediyor.
New York Times’a konuşan Arjantinli siyasi uzman Pablo Touzon’a göre Milei, Trump ve Brezilya'nın eski Başkanı Jair Bolsonaro da dâhil olmak üzere son yıllarda iktidara gelen aşırı sağcı adaylardan daha az kurumsal desteğe sahip olacak. Çünkü, “Bolsonaro orduya güveniyordu. Trump, Cumhuriyetçi Parti'ye sahipti. Milei'nin hiçbir şeyi yok."
Ancak “Küresel Güney”de yaşananlar, artan hoşnutsuzluk, Brezilya ve Amerika örnekleri dikkate alındığında Milei tehlikeli bir patlamaya neden olabilir. "Kuzulara yol göstermeye değil, aslanları uyandırmaya geldim" mesajı veren Javier Milei’nin olası seçimi şimdiden siyaseti ve ekonomik dengeleri sarstı. Çatık kaşları, dağınık saçlarıyla internet çağının kurnaz bir politikacısı olduğunu kanıtlayan Milei, tıpkı Trump ve Bolsonaro gibi sosyal ağları iyi kullanıyor. Milei'ye oy veren “tepkili Arjantinliler”, Trump ve Bolsonaro destekçilerine benzer şekilde, onu, kusurlu bir sistemi tersine çevirecek biri olarak görüyor.
Bolsonaro’nun benzer siyasi ruha sahip olduklarını söylediği Milei'yi "Pek çok ortak noktamız var" diyerek açıkça desteklemesi dikkate değer.
AŞIRI SAĞ GEDİK!
Sol dalganın estiği Güney Amerika’da yeni bir sağ-aşırı sağ koalisyonun zeminini döşemek için kolları şimdiden sıvamış durumdalar. Ultra liberal iktisatçı Milei, Brezilyalı Jair Bolsonaro, Şilili José Antonio Kast gibi bölgedeki diğer aşırı sağcı liderlere olan sempatisini, bağını gizlemiyor. Latin Amerika dışında, coşkulu tebrikler aldığı İspanyol partisi Vox'la ve Donald Trump’la da “kan bağı” var. Arjantin'de 22 Ekim'de yapılacak ve muhtemelen 19 Kasım'da ikinci tura gidilecek genel seçimler, dünyada aşırı sağın gücünü de sınayacak. ABD, Almanya, Fransa, İtalya, İsveç ve Finlandiya gibi birçok ülkede aşırı sağ, İspanya ve Brezilya’da olduğu gibi yenilgilere uğramasına rağmen son yıllarda nüfuz kazandı.
El Pais gazetesinden Federico Rivas Molina, Milei’yi bir hayal kırıklığı ordusuna çok derinden nüfuz etmiş, baştan başlamak için her şeyi havaya uçurmaya istekli, “akıcı fikirlere” sahip bir karakter olarak tasvir ediyor! Arjantin’de yıllarca süren sosyoekonomik bozulmanın biriktirdiği öfke büyük bir patlamaya yol açmak üzere. Aşırı sağcı Javier Milei bu öfkenin üstüne konmak üzere. Şayet gerçekleşirse Güney Amerika’daki “sol iktidarlar kuşağı”nda önemli bir gedik açılmış olacak. Haliyle bu durum, sadece Arjantin için değil tüm Güney Amerika için öngörülemeyen sonuçları olan bir deprem.
elfinanciero.com’daki yorumda da vurgulandığı üzere Milei'nin cumhurbaşkanlığı seçimlerinde olası nihai zaferi, Meksika, Kolombiya, Şili, Bolivya ve Latin Amerika'nın en büyük ekonomisi Brezilya'nın sola kaydığı bölge için büyük bir sorun anlamına gelebilir.Ekimdeki genel seçimlere doğru çetin bir seçim kampanyası başlarken gözler “gümüş ülkesi” Arjantin’de olacak.