‘Büyük sırrı’ yargı kararıyla öğrendim! En düşük emekli aylığı gerçeği!

Emekli aylıklarının vahametini yıllardır yazıyorum. Uzun zamandır emekli aylıklarının gerçek durumunu, Hazine katkısı olmadan en düşük kök emekli aylığının ne olduğunu öğrenmeye çalışıyorum. Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) yıllardır bu bilgileri büyük bir sır gibi saklıyor. Yıllarca bu bilgiyi öğrenemedim. Sonunda bu “büyük sırrı” dava açarak öğrenebildim. SGK emekli aylıkları konusunda doğru bilgileri kamuoyuna açıklamadığı gibi en düşük emekli aylığı konusunda yaptığım bilgi edinme başvurularımı yıllarca reddetti. Bu konuda BirGün’de çok sayıda yazı yazdım. SGK yönetimine ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanına açık mektup yazdım. Çok sayıda girişimde bulundum. Hiçbirinden sonuç alamadım. En düşük emekli aylığını ısrarla açıklamadılar. Bunun üzerine idare mahkemesinde dava açtım ve dava yoluyla en düşük emekli aylığını, ısrarla saklanan o “büyük sırrı” dört yılda öğrenebildim.

Büyük sırrı öğrendim!

Nihayet artık o büyük “devlet sırrını” (!) biliyorum. SGK’den yargı kararıyla öğrendiğim bilgiye göre en düşük işçi emekli aylığı (emeklinin kendisi için) Mayıs 2022 dönemi için 1.869 TL’dir. Neden Mayıs 2022? Çünkü bilgi edinme başvurusunu o tarihte yaptım. SGK 10 Temmuz 2023 tarihli yazısında güncel en düşük emekli aylığını vermek yerine başvuru tarihindeki en düşük emekli aylığını bildirdi. Bu konuda bile işi yokuşa sürmeyi tercih ettiler. Peki güncel en düşük emekli aylığı (Hazine katkısı, tamamlama işlemi hariç) nedir? Bunu bulmak kolay. Emekliler Temmuz 2022’de yüzde 42,4, Ocak 2023’te yüzde 30 ve Temmuz 2023’te yüzde 25 zam aldılar. Böylece Temmuz 2023’te yüzde 25 zamlı en düşük işçi emekli kök aylığı 4 bin 324 TL oldu. Bu aylığa yüzde 5 ek ödeme eklenecek. Eğer zamlı aylık 7 bin 500 TL’den düşük olursa kalan miktarı Hazine tamamlayacak.

İşte bu yüzden Temmuz ayında milyonlarca emekli sıfır çekti! Yüzde 25 zamma rağmen sıfır zam aldı. Milyonlarca emekli 7 bin 500 TL’ye tamamlanan aylıkları üzerinden değil kök aylıkları üzerinden zam aldı. Zamlı kök aylıkları 7 bin 500 TL’den az olanlar sıfır zam almış oldu. Yıllardır bu gerçeği öğrenmeye çalışıyordum. SGK’nin resmi internet sitesinde kamuoyuna yansıttığı en düşük emekli aylığı gerçek durumu yansıtmıyordu. SGK’nin dava yoluyla verdiği bilgiye göre, en düşük emekli aylığı ocak-haziran döneminde bin 869 TL iken internet sitesine göre 3 bin 166 TL’dir. SGK yıllardır en düşük emekli aylığı bilgisini gizlemeye çalıştı. Ancak yargı kararıyla gerçekler ortaya çıktı. En düşük emekli aylığının 4 bin 300 TL civarında olduğu anlaşıldı. Asgari ücretin 11 bin 400 TL olduğu bir ülkede asgari emekli aylığının 4 bin 300 TL olması korkunç bir durumdur. Emekli aylıkları asgari ücretin yüzde 40’ının altına düşmüş durumda. Bunun nedeni emekli aylık bağlama oranlarının 5510 sayılı yasayla 2008 yılında düşürülmesidir. Emekli aylıkları çok düştüğü için bu korkunç tablo karşısında esaslı bir çözüm yerine tamamlama (yama) işlemini icat ettiler.
Tamamlama işlemi ile emekli zamları kök aylıklara yapılıyor ve ardından tamamlama işlemi Hazine tarafından yapılıyor. Ancak zamla birlikte tamamlama miktarı da artmayınca milyonlarca emekli için büyük bir tuzak ortaya çıkıyor. İşte Temmuz 2023’te de böyle oldu. Tamamlama sınırı olan 7 bin 500 TL artırılmadı. Böylece milyonlarca emekli sıfır zam aldı. SGK’nin yıllarca sakladığı asgari emekli aylığı bilgisinin yargı kararıyla gün yüzüne çıkmasıyla mesele daha da netleşti. Bu ülkede gerçek emekli aylığı 4 bin 300 TL civarında olan emekliler var. Bu emekli aylığı miktarı 2008 emekli reformunun sonucudur! AKP hükümetleri eseriyle övünebilir! 2008’de bu korkunç düzenleme yapılırken uyarmıştık. “Böyle giderse emekli aylıkları asgari ücretin yarısının altına geriler” demiştik. Maalesef öyle oldu!

SGK Başkanlığı’nın görev ihmali

SGK nedense emekli aylık ve gelirlerinin aralıklarına ilişkin ayrıntılı verileri yıllardır açıklamıyor. Dört yıldır SGK’den emekli aylık aralıklarına ve en düşük emekli aylığına ilişkin bilgi almaya çalışıyorum. SGK bu yöndeki bilgi edinme başvurularımı ısrarla reddetti. 8 Şubat 2019’da CİMER yoluyla SGK’ye başvurarak aylık ve gelir alanların türlerine ve aylık aralıklarına göre dağılımına ilişkin bilgi talebinde bulunmuştum. SGK 8 Mart 2019’da verdiği yanıtta aylık aralıklarına göre dağılımın özel bir çalışma gerektirdiğini ve bu nedenle bu konuda bilgi veremediklerini ileri sürerek sudan gerekçelerle bilgi talebimi reddetti. Bunun üzerine konuyu çeşitli yazılarla gündeme getirdim. Ancak SGK’den ses çıkmadı.
15 Haziran 2022 tarihinde SGK Başkanlığına CİMER üzerinden yapmış olduğum yeni bir başvuruyla şu bilgileri talep ettim: “1) Kurumunuzdan emekli aylığı almakta olan (4/a) kapsamınkiler arasında Mayıs 2022 itibariyle en düşük emekli aylığı (Hazine desteği hariç) kaç TL'dir. 2) Kurumuzdan emekli aylığı alanların (4/a kapsamı) kaçı cari asgari ücret olan 4.253 TL'nin altında aylık almaktadır?” 

SGK Başkanlığı 20.06.2022 tarihinde şu cevabı verdi: “Kurumumuzca yayınlanan aylık istatistik bülteni kısımlarından mali istatistik bülteninden yer alan 25- 4-a emekli aylığı sayfasında 2022 Ocak-Haziran dönemi için asgari emekli aylığı 3 bin 166,1 TL olarak paylaşılmış olup, her ay kamuya açık bir şekilde paylaşılmaktadır.”

Ancak SGK Başkanlığının cevabı hatalı ve gerçekdışıydı. SGK 1) nolu talebime eksik hatalı yanıt verirken, 2) nolu talebime ise cevap vermeye tenezzül etmemişti. SGK tarafından verilen cevap bilgi edinme hakkının yok sayılması yanında ciddi hatalar da içeriyordu. SGK Başkanlığı 1) nolu talebime eksik veya hatalı cevap vermişti. Verilen cevaba göre 4-a kapsamında en düşük işçi emekli aylığı Haziran 2002 döneminde 3.166,1 TL idi. Ancak söz konusu miktar 5510 sayılı Yasa kapsamında emekli aylığı alan tüm işçi emeklilerini değil, SGK’nin ilgili internet sayfasında yer alan notta da görüleceği üzere 31.12.1999 öncesi emekli aylığı bağlananların en düşük aylığını ifade etmektedir. 1999’da işçi emeklisi ve hak sahibi sayısı 3,2 milyon iken 2022’de 8,6 milyona yükselmiştir. SGK’den talep ettiğim bilgi 2022 yılı itibarıyla bütün işçi emeklileri dikkate alınarak (Hazine katkısı hariç) en düşük işçi emekli aylığının tutarıydı. Talebim net olmasına rağmen SGK Başkanlığı talebi görmezden geldi ve farklı bir bilgiyi sorumun cevabı olarak sundu.

SGK 1) nolu bilgi talebime eksik ve/veya hatalı cevap verdiği 2) nolu talebime ise cevap vermediği için bilgi edinmeye ilişkin mevzuat ve diğer ilgili mevzuat çerçevesinde SGK Başkanlığının cevabına karşı Bilgi Edinme Değerlendirme Kuruluna itiraz ettim. Maalesef Kurul da özensiz bir incelemeyle talep edilen bilgilerin kurumun web sitesinde yayımlandığı gerekçesiyle talebimi reddetti. Bunun üzerine Kurul kararına karşı (SGK’nin bilgi vermemesine karşı) idare mahkemesinde dava açtım. Ankara 22. İdare Mahkemesi 2022/957 Esas ve 20233/388 sayılı kararıyla talep etmiş olduğum bilgilerin kurum tarafından verilmesine karar verdi. Bu karar üzerine SGK dört yıl sonra en düşük kök emekli aylığına ilişkin doğru bilgiyi 10.7.2023 tarihli bir yazıyla bana tebliği etti. Bu vesileyle idare hukuku davalarımda da beni yalnız bırakmayan sevgili vekilim Dr. Av. Murat Özveri’ye de çok teşekkür ederim.

Şimdi SGK yönetimine soruyorum! Değdi mi? Bu hukuksuzluğu yıllarca neden sürdürdünüz? Elinizde bu bilgiler olduğu halde en düşük emekli aylığını neden açıklamadınız? Neden hâlâ internet sitenizde hatalı bilgiler veriyorsunuz? Elinizde bu bilgiler varken neden vatandaşın bilgi edinme hakkını çiğnediniz? Neden kamuya dava açılmasına sebep oldunuz ve kamunun dava kaybetmesine yol açtınız? Bu yolla kamuya zarar verdiniz. Benim ve çok sayıda kamu görevlisinin zamanını boşa harcattınız. SGK Başkanlığı bu hukuksuzluğun ve görev ihmalinin hesabını vermelidir.
                                                            
Şimdi artık internet sitenizden hatalı en düşük emekli aylığı bilgilerini kaldırın ve doğrusunu koyun; çünkü resmi SGK yazısına göre göre en düşük emekli aylığı Haziran 2022’de 1.869 TL, Temmuz 2023’te ise yaklaşık 4 bin 300 TL’dir. Mızrak çuvala sığmaz. Gerçeklerin er geç ortaya çıkmak gibi bir huyu vardır! Bu da SGK Başkanlığına ders olsun!

***

İhtiyatlı bir düzeltme

Geçen haftaki “Emekliye, memura zam tuzağı!” başlıklı yazımda “ilave ödeme” konusunda yaptığım değerlendirmeyle ilgili ihtiyatlı bir düzeltme yapmam gerekiyor. Resmi Gazete’de yayımlanan 7546 sayılı Kanunun 28. maddesi ile memurlara (15 bin 965) gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak tutarda (8 bin 77 TL) ilave ödeme yapılacak. Yasanın 28. maddesinde sayılan istisnalar ilave ödemenin maaşın bir unsuru olmadığını açıkça gösteriyor. Bu nedenle ilave ödeme emekli aylıklarına ve emekli ikramiyesine yansımayacak.  Ayrıca ek ödeme kıdem tazminatı tavanı hesabında da dikkate alınmayacak. Bir diğer tartışma konusu ilave ödemenin memur aylıkları gibi artıp artmayacağı konusudur. 28. maddede sayılan istisnaların kapsamının genişliği nedeniyle ilave ödemenin Ocak 2024’te sabit kalabileceğini yazmış ve tehlikeye dikkat çekmiştim. Madde uygulama konusunda tereddütleri giderme konusunda yetkiyi Cumhurbaşkanına tanınmış durumda. Ancak ilave ödemenin gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı şeklinde düzenlenmesi nedeniyle aylık katsayıdaki artış ilave ödemeye de yansımış olacak. Bu nedenle ilave ödemenin katsayı artışına bağlı olarak artacağını söylemek mümkün. Daha önce bu konuda memurları Ocak 2024’te (emeklilerin yaşadığına benzer) bir tehlikenin beklediği uyarısını yapmıştım. Sonuç olarak ilave ödemenin artışı konusunda -AKP’nin geçmiş uygulamaları ve emeklilerin yaşadığı hayal kırıklığı nedeniyle bir ihtiyat payı da bırakarak- bir düzeltme yapmış olayım.