Emekliye, memura zam tuzağı!

İnsanları hem sefalete mahkum ediyorlar hem beklentileri ve hayalleri ile oynuyorlar. Milyonlarca emekliye ise sıfır zam ve kamu görevlilerine (memurlara) ek ödeme adı altında "sözde" zam öngören 7456 sayılı torba kanun Cumhurbaşkanı tarafından da onaylanarak 15 Temmuz 2023 tarihli Resmi Gazete'de yayımlandı. Bu ibretlik yasa emekliler ve kamu görevlileri için büyük bir hayal kırıklığı ve tuzak anlamına geliyor.

7456 sayılı Kanun ile her zamanki gibi birbiriyle alakasız onlarca konu tek bir torbaya doldurularak TBMM’de kabul edildi. 7456 sayılı yasa ile kamu görevlilerinin (memurların) maaşları ile emekli aylıklarına yapılacak zamlar da yeniden düzenlendi. Bilindiği gibi kamu görevlilerin ve onların emeklilerinin maaş ve emekli aylıkları toplu sözleşme ile düzenleniyor. İşçi ve Bağ-Kur emeklileri ise 6 aylık resmi enflasyon oranında zam alıyor. Ancak gerek yetkili ama etkisiz sendika konfederasyonu Memur-Sen’in beceriksiz toplu sözleşmesi pahalılık karşısında çok yetersiz kaldığı için ve gerekse resmi enflasyon oranlarının inandırıcılığı kalmadığı için hükümet son yıllarda sık sık kanunla emekli aylıklarını ve memur maaşlarını düzenliyor.  

7456 sayılı torba kanuna göre emekli aylıkları Temmuz ayında yüzde 25 artırıldı. Ancak kazın ayağı öyle değil! Milyonlarca emekli 6 ay boyunca sıfır zam alacak. Günlerdir yüzde 25 hesabı yapan emekliler büyük bir hayal kırıklığı yaşayacak. Utanç verici ama yasada yer alan yüzde 25 zam 9 milyon civarındaki emekli için uygulanmayacak. Bu 9 milyon emeklinin önemi bir bölümü sıfır zam bir bölümü ise yüzde 25’ten çok daha düşük zam alacak. Peki bu büyük tuzak nasıl ortaya çıktı? Emekliye atılan bu kazığın sebebi ne?

TUZAK İÇİN UYARMIŞTIM

Mart 2023’te en düşük emekli aylığı 7 bin 500 TL’ye tamamlanırken BirGün’de 27.03.2023’te yazdığım “Emekli önce bölündü sonra sefalette eşitlendi” başlıklı yazımda bu tuzağa dikkat çekmiştim. Mart 2023’te en düşük emekli aylığının Hazine desteği ile 7 bin 500 liraya çıkarılması için yasal düzenleme yapılmış ancak 7 bin 500 TL üstüne sıfır zam yapılmıştı. Böylece 7 bin 500 TL’den fazla emekli aylığı alan 7 milyona yakın emekli hiç zam alamamıştı. Yazımda “Hazine katkısı tuzağı” başlığı ile emeklileri bekleyen tehlikeye çok açık biçimde dikkat çekmiştim.

Şöyle yazmıştım: “Öncelikle en düşük emekli aylığının 7 bin 500 TL’ye çıkarılacağı iddiası doğru değildir. Bu düzenleme zam değil. Emeklilerin kendi kök aylıkları değişmiyor. 7 bin 500 TL altında kalan emekli aylıkları Hazine katkısıyla 7 bin 500 TL’ye tamamlanacak. Yapılan işlem 5510 sayılı Kanunun Ek 19. maddesine göre farkın Hazine tarafından karşılanmasıdır. Kök aylıklar artırılmıyor.”

“Denebilir ki ha SGK vermiş ha Hazine ne fark eder? Önemli olan emeklinin cebine giren para değil mi? Maalesef kazın ayağı öyle değil. Burada da ince hesaplanmış bir “AKP klasiği” ile yüz yüzeyiz. Emeklilerin kök aylıkları aynı kalacağı için normal zam dönemlerinde (Ocak ve Temmuz) emekli aylıklarına 7 bin 500 TL üzerinden değil kendi kök aylıkları üzerinden zam yapılacak. Örneğin şu anda kök aylığı 5 bin TL olan bir emekli 500 TL Hazine desteği ile 5 bin 500 TL aylık alıyor. Bu emekli yeni durumda 2 bin 500 TL Hazine desteği ile 7 bin 500 TL alacak. Ancak Temmuz 2023’te alacağı zam 5 bin TL üzerinden hesaplanacak. Örneğin yüzde 20 zam alırsa kök aylığı 6 bin TL olacak. Bu kez Hazine bin 500 TL’lik kısmı karşılayacak. Böylece emekliler kök aylıkları 7 bin 500 oluncaya kadar yeni bir zam alamayacaklar. Tuzak budur. Oysa aylıklar gerçekten 7 bin 500 TL olsaydı Temmuz 2023’te yüzde 20 zam olması durumunda zamlı aylıklar 9 bin TL olacaktı.” (Yazının tamamı şu bağlantıdan okunabilir: bit.ly/3LTT1Ye)

Keşke yanılsaydım. Ancak maalesef tam da uyardığım gibi oldu ve maalesef haklı çıktım. Seçimler geçti ve emekli beklenen tuzak ile yüz yüze kaldı. Seçimlerde oyunu aldıkları emekliye zırnık koklatmadılar!

Adeta emekliye tuzak kuruldu. Temmuz 2023’te kök aylıkları 6 bin TL ve altında olan emekliler sıfır zam alacak ve 7 bin 500 TL almaya devam edecek. En düşük emekli aylığı 7 bin 500 TL'ye tamamlanmaya devam edecek.  Kök aylıkları 6 bin 500 TL olanlar yüzde sadece 8, kök aylıkları 7 bin TL olanlar yüzde 16 zam civarında alacak.  Yüzde 25 zammın milyonlarca emekli için anlamı yok. Pek çok emekli aylıklarını almaya gittiğinde bu gerçekle karşı karşıya kalacak. EYT'lilerin önemli bir bölümü de yüzde 25 zam alamayacak.  Üstelik 7 bin 500 liraya tamamlama işlemi emeklilerin kendisi için geçerli. Dul eşler 5 bin 625, yetim çocuklar bin 875 lira almaya devam edecek.

Böylece milyonlarca emeklinin zam beklentisi boşa çıktı. 6 ay daha 7 bin 500 TL almaya devam edecekler. Emekli yoksulluğu artmaya devam edecek. Emeklilerin önemli bir bölümü tekrar çalışmak için iş arayacak. İş bulabilenler düşük ücretlerle çalışma razı olacak. Emekliye sıfır zam uygulaması bir kez daha emekli aylıklarının giderek bir sosyal yardıma dönüştüğünü gösteriyor.

KAMUYA SÖZDE ZAM!

Milyonlarca emekli için sıfır zam anlamına gelen yasa ile memurlara da 8 bin 77 TL ilave zam yapılması kararlaştırıldı. Böylece en düşük emekli aylığının 22 bin TL’ye çıkarıldığı iddia edildi. Bu düzenleme de tıpkı emekli aylık artışlarında olduğu gibi ciddi bir tuzak içeriyor.

Aslında en düşük memur maaşı 22 bin lira olmadı: Vaad edilenin aksine en düşük memur maaşı ve diğer memur maaşları yüzde 17,55 oranında arttı. “Neden 6 aylık resmi enflasyon oranı olan yüzde 19,77 değil de yüzde 17,55” diye soracaksınız biliyorum. Bunun nedeni Memur-Sen tarafından imzalanan toplu sözleşme. Beceriksiz toplu sözleşme nedeniyle artış enflasyondan daha düşük oldu.

Yasanın 28. maddesi ile memurlara 8 bin 77 TL ilave ödeme yapılması öngörülüyor. Buradaki “ilave ödeme” sözüne dikkat! İlave ödeme memurlarının aylıklarına eklenmeyecek ve adeta bir sosyal yardım gibi ayrıca ödenecek. İlave ödeme memurların mali haklarının artışlarında dikkate alınmayacak. Diğer bir ifadeyle tıpkı emeklilere yapılan ve kök aylıklara eklenmeyen Hazine katkısı gibi memurlara da maaşlarından ayrı bir ilave ödeme yapılacak.

Şimdiden uyarıyorum. Emeklilerin Temmuz 2023’te yaşadığını memurlar Ocak 2024'te yaşayabilir. Ocak 2024'te maaş artışları 8 bin 77 TL dahil maaşlar üzerinden değil (örneğin en düşük memur aylığı için 22 bin TL üzerinden değil) yüzde 17,55 oranında artırılmış maaşlar üzerinden yapılacak. Bunun üzerine 8 bin 77 TL ilave ödeme eklenecek. Ocak 2024'te memurları büyük bir hayal kırıklığı yaşayabilir. 8 bin 77 liralık ek ödeme maaşların bir parçası haline getirilmezse ve katsayı artışlarına bağlanmazsa kısa sürede eriyip gider.

İlave ödeme emekli aylıklarına ve ikramiyelere yansımayacak: AKP tarafından seçim öncesi vaad edilenin aksine 8 bin 77 TL ilave ödeme memur emeklilerin aylıklarına yansımayacak. Böylece maaşlar ile emekli aylıkları arasındaki fark ciddi biçimde açılacak. Memur emeklileri daha düşük emekli aylığı alacak. Bu durum kamu görevlilerinde emekli olma eğilimini yavaşlatacak. İlave ödeme memurların emeklilik ikramiyelerine de yansımayacak. Yasanın 28. maddesine göre ilave ödeme ikramiye hesabında da dikkate alınmayacak.

İlave ödeme ayrıca işçilerin kıdem tazminatı hesabında da dikkate alınmayacak. Bilindiği gibi işçilerin kıdem tazminatlarının yıllık miktarı en yüksek devlet memuruna bir hizmet yılı için ödenecek azami emeklilik ikramiyesini geçememektedir. 8 bin 77 TL ilave ödeme memurların emeklilik ikramiyelerinde dikkate alınmadığı için kıdem tazminatı tavanını da artırmayacak. Böylece yasadan işçiler de mağdur olacak.

Öte yandan ilave ödemenin 14 günlük farkı da olmayacak. Bilindiği gibi memur maaş zamları 1 Ocak ve 1 Temmuz'dan itibaren geçerli olur. Memurlar maaşlarını ayın 15'inde alırlar ancak ocak ve temmuz aylarında 15 günlük fark alırlar. İlave ödemede böyle olmayacak. Yasaya göre ilave ödeme diğer maaş kalemlerinden farklı olarak 15 Temmuz'dan itibaren geçerli olacak. İlave ödemenin diğer maaş kalemleri gibi 14 günlük farkı olmayacak. Eğer ilave ödeme maaşın bir parçası olsaydı. 1 Temmuz'dan geçerli olacak ve 14 günlük farkı olacaktı. Bu durumda ilave ödeme 15 Temmuz'dan başlayarak ödenecek ve 14 günlük ilave ödeme farkı olmayacak. Bu nedenle memurların kaybı 4 bin lira civarında olacak.

ORTAKLARINI UNUTMA!

Bütün bu tablonun asıl sorumlusu kuşkusuz iktidar partisi, AKP’dir. Mehmet Şimşek’in ekonomi yönetiminin başına getirilmesiyle kemer sıkma politikaları sert biçimde uygulanmaya başlandı. Kemerin bir ucunda emek gelirlerinin sıkılıyor öte yanında ise vergi artışları ve zamlarla emekçinin harcanabilir geliri düşürülüyor. Denebilir ki hükümet oy aldığı ve alma potansiyeli olan emekliye bunu neden reva görüyor. Emeklilere sıfır zam kendi seçmenini küstürmez mi? Elbette bu uzun vadede sürdürülebilir değil. Yerel seçim öncesi emeklileri kısmen rahatlatacak bir adım atacaklar. Nasılsa seçimler 2024 baharında! Ocak ayında yapılacak bir düzenleme ile emeklilerin ağzına bir parmak bal çalacaklar. Şimdi kemeri iyice sıkıyorlar. Ocak 2024’te biraz gevşetecekler. Bir diğer ifadeyle emekliye önce eşeğini kaybettirip sonra bulduracaklar.

Bu tablonun asıl sorumlusu AKP hükümeti ve grubu olsa da Memur-Sen ve Cumhur İttifakı ortağı partilerin rolünü unutmamak lazım. Bütün vahim tablo karşısında sözde yetkili ama etkisiz sendika konfederasyonu Memur-Sen'in uysallığını ve etkisizliğini de not etmek lazım. Memur-Sen, nezaket ziyaretleri dışında hükümete karşı etkili herhangi bir girişimde bulunmadı, mücadele etmedi. Memur-Sen’in bir sendikadan ziyade hükümetin politikalarının memurlara kabul ettirme işlevi gören bir memur korporasyonu olduğunu unutmamak lazım.  

Öte yandan emekliye sıfır zam ve memur zammı tuzağından AKP ile ittifak halinde olan partilerin de sorumlu olduğunu unutmamak lazım. AKP’nin Mecliste 263 sandalyesi var. 337 sandalye diğer partilere ait. Dolayısıyla AKP tek başına bu düzenlemeyi yapamazdı. Cumhur İttifakı ortakları da en az AKP kadar sorumlu durumdadır. Cumhur İttifakı ortağı diğer partiler yasa teklifinin değiştirilmesi yönündeki muhalefet önergelerine katılmadı ve yasa teklifinin memurlar ve emekliler lehine değiştirilmesi için çaba harcamadı, ısrarcı olmadı.

Bu yasa teklifine oy veren, emeklilere seyyanen zam yapılmasına hayır diyen milletvekillerine söylenecek tek şey var: Emeklileri ve memurları kandırmaya utanmadınız mı ve vicdanının sızlamadı mı? Kötüsünüz! Emeklileri sadece sefalete mahkum etmediniz, hayalleri ve beklentileri ile oynadınız! Ama asıl mesele başka: Örgütsüz ve sendikasız emekliler ile sözde sendikaya mahkum edilen kamu görevlileri kaderlerine sahip çıkmadıkça kendilerine daha çok tuzak kurulur ve daha çok hayal kırıklığı yaşarlar!