Attila Aşut
yazievi@yahoo.com“Kira fiyatı” olur mu?
Başlıktaki soruyu, gazeteci arkadaşımız Saim Tokaçoğlu yöneltmiş bize. Kısa notunda diyor ki:
“Mutlaka senin de dikkatini çekmiştir. Kiraların yükselmesiyle birlikte herkesin dilinde ‘kira fiyatları’ diye bir söz dolaşmaya başladı. ‘Kira fiyatı’ ne demek Attila Abi?”
Evet, gündelik dilde çoğu zaman kavramlar birbirine karışıyor ya da biri ötekinin yerine kullanılıyor.
Birbiriyle bağlantılı olmakla birlikte “fiyat”, “ücret”, “değer”, “kâr”, “bedel” kavramlarının anlamları farklıdır.
Bu konu, siyasal ekonominin ilgi alanına giriyor. Böyle olunca da kavramların bilimsel tanımları ve anlamları için başvuracağımız ana kaynak, Ekonomi Politik’in babası Karl Marx oluyor.
ÜCRET, FİYAT, KÂR
Marx’a göre “ücret”, emekçilerin kapitaliste sattığı işgücünün parasal karşılığıdır. Bir başka deyişle, işçilerin belirli bir iş karşılığında işverenden aldığı paradır. Son çözümlemede ücret, işgücünün fiyatıdır.
Bir malın para olarak hesaplanan değişim değeri, onun fiyatını oluşturur. Malın / metanın değerini, içerdiği emeğin toplam miktarı belirler.
Marx, “kâr” kavramını ise şöyle açıklıyor: “Artı-değere, yani metaların toplam değerlerinin, içinde artı-emeğin, yani ödenmemiş emeğinin cisimleşmiş olduğu bölümüne kâr adını veriyorum.” (Karl Marx, “Ücretli Emek ve Sermaye”, Sol Yayınları, İkinci Baskı, Nisan 1976, s. 137)
“Fiyat”ın ekonomi bilimiyle ilgili tanımı, Dil Derneği sözlüğünde şöyle yapılmış: “Bir mal ya da hizmet için uygun görülen parasal karşılık.”
“Kira” ise bir taşınmazdan kullanım karşılığı alınan “bedel”dir. Anılan sözlükte “kira” için şu açıklamayı okuyoruz: “Bir konutun, bir mülkün ya da taşıt gibi herhangi bir şeyin belli bir bedel karşılığında, bir süre için sahibi tarafından başkasına verilmesi, °icar.”
Sözlüklerde her ne kadar “bedel” için “değer, kıymet, fiyat” karşılıkları verilmiş olsa da “kira fiyatı”ndan söz etmek bana da anlamlı gelmiyor. “Değer”, bir şeyin parayla ölçülebilen karşılığı, “pahası” demektir. Yani kapsamı geniş bir kavramdır. O yüzden, “kira fiyatı” yerine “kira bedeli” demenin daha doğru bir anlatım biçimi olacağını düşünüyorum.
HEPSİNDE AYNI KLİŞE!
Saim Tokaçoğlu, CNN Türk’ten Sabah gazetesine, Hürriyet’ten Sözcü’ye, Cumhuriyet’ten BirGün’e, birçok yayın organında yer alan benzer haberleri de paylaşmış bizimle. İşte içinde “kira fiyatı” geçen o haber başlıkları ve bağlantı adresleri:
-“Kira fiyatlarından son dakika haberi: Dairelerin kira artışı yüzde 50’yi aştı! İşte il il kira fiyatları”
•“Kira fiyatları neden artıyor? Ev kiraları düşecek mi?”
https://www.sozcu.com.tr/2021/ekonomi/kira-fiyatlari-neden-artiyor-ev-kiralari-dusecek-mi-6624970/
•“Kira fiyatları 4 katına çıktı! Yüz yüze eğitim ve düğünler yeniden başlayınca...”
•“Kira fiyatları bazı bölgelerde yüzde 300 arttı: İşte kira fiyatlarını artıran 10 etken”
•“Artan kira fiyatları Meclis gündeminde”
https://www.birgun.net/haber/artan-kira-fiyatlari-meclis-gundeminde-358315
•“İstanbul’da kira fiyatları yılda %11’e yakın arttı”
•“Öğrenciye barınma rehberi! İşte il il kira fiyatları”
https://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/ogrenciye-barinma-rehberi-41857247
•“Kira fiyatları yüzde 70 arttı! Talep yağdı... Boş ev kalmadı”
•“İşte semt semt İstanbul’daki kira fiyatları”
https://www.hurriyet.com.tr/galeri-iste-semt-semt-istanbuldaki-kira-fiyatlari-41104830
•“Kira fiyatlarının yüzde 70 arttığı Adalar’da boş ev kalmadı”
•“Üniversite adaylarına kötü haber: İşte ortalama kira fiyatları...”
***
Bana göre “kira fiyatı” demeden de verilebilirdi bu haberler.
Sözgelimi “Kiralar çok arttı”, “Konut kiraları uçuşta!”, “Kiraların artış hızına yetişilemiyor” gibi başlıklarla aşılabilirdi sorun.
Klişelerin kolaycılığına kapılmadan, daha doğru ve yaratıcı anlatım biçimlerine kafa yormalı editörler…