Koronalı sorulara yanıtlar
Koronavirüsün çalışma hayatımıza olumsuz etkileri artarak devam ediyor. Çalışmakta oldukları işkolu itibariyle zorunlu olarak işyerlerinde faaliyetlerini sürdüren işçiler risk altında ve endişe içinde olsalar da çalışmayı sürdürüyorlar. Hatta sadece zorunlu olanlar değil, olmayanlarda işlerini kaybetme korkusundan işe gitmeye devam ediyorlar.
Bu virütik ortamda devam eden işçi-işveren ilişkileri de sürekli yeni sorunlar ve dolayısı ile sorular üretmeye devam ediyor. Biz de sıkça sorulan bu sorulara yanıtlar bulmaya çalıştık.
SORU: Koronavirüs, işyerindeki ortamda bulaşırsa iş kazası sayılır mı?
CEVAP: Öncelikle yürürlükte bulunan 4857 sayılı İş Kanunu, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile 6098 sayılı Borçlar Kanunu, işverenlerin çalışanlarını korumalarını, gözetmelerini içeren düzenlemelere yer vermektedir. Ayrıca 5510 sayılı Sosyal Güvenlik Kanunu, iş kazası tanımını yapmakta ve sigortalının uğrayabileceği İş kazası ve benzeri zararlardan kusurlu olması halinde işverenleri sorumlu tutmaktadır.
Buradan hareketle işverenler çalışanlarını, işin yapılması sırasında kendilerine bedenen ve ruhen gelebilecek her türlü zarardan korumak zorundadır. Bu cümleden kasıt elbette ki gerekli işçi sağlığı ve iş güvenliği önlemlerin alınması, uygulanması ve denetlenmesidir. Bu önlemler arasında şüphesiz ki işyeri hijyeninin sağlanması da gelmektedir. Özellikle sanayi, inşaat, madencilik, hizmetler gibi sektörlerde emekyoğun çalışılan kalabalık işyerleri; işçilerin bir arada yakın çalıştıkları, yemek yedikleri, hatta barındıkları (şantiye yatakhaneleri vb.) ortamlardır. Son derece hızlı bulaşma özelliği olan Covid-19 (koronavirüs) bu ortamlar bakımından yayılmaya maksimum ölçüde müsaittir. İşte bu riske karşı işverenlerin her türlü kalıcı önlemi alması zorunludur. Bu önlemlerin alınamaması koşulunda işyerinin tatil edilmesi gerekir. Aksi halde alınmayan veya eksik alınan önlemler nedeniyle işçilere işyerinde virüs bulaşması, elbette ki kanıtlanması koşuluyla iş kazası tanımı içinde yer alır.
SORU: Çalışan, koronavirüs (Covid-19) nedeniyle enfekte olursa ne olur?
CEVAP: Böyle bir durumda işçinin işe devam edebilmesi zaten söz konusu değildir. Olması
gereken, raporlu sayılması ve iyileşinceye kadar işyeri ile ilişkisinin olmamasıdır. Diğer taraftan işçinin raporlu olduğu dönem içinde SGK’den kendisine geçici iş göremezlik ödeneği ödenecektir.
SORU: İşveren çalışanlarından tıbbi kontrollerden geçmelerini talep edebilir mi
CEVAP: İşveren zaten çalışanlarının gerek işe girişte, gerekse işin niteliğine göre çeşitli dönemlerde periyodik sağlık muayenelerini yaptırmak zorundadır. İçinde bulunduğumuz olağanüstü dönemde ise tüm çalışanların
sağlık kontrollerinin işverence yaptırılması gerekir. Hatta bilindiği üzere alınan önlemler çerçevesinde her gün işçilerin servis araçlarına binerken ve işyerlerine girerken ateşleri ölçülmektedir. Çalışanlar işverenden gelecek olan bu tür tedbirlere uymak ve sağlık muayenelerinin yapılmasına onay vermek zorundadır.
SORU: Çalışanlar iş seyahatlerine, toplantılara katılmaktan kaçınabilirler mi?
CEVAP: Yaptıkları işin gereği olarak seyahat etmek zorunda olan çalışanlar risk devam ettiği sürece (hele ki, seyahat etmeye devletçe kısıtlama getirilen böyle bir dönemde) seyahat etmekten kaçınabilirler. Toplantılar için de aynı
şeyi söyleyebiliriz. Uzaktan katılımın (telekonferans, Skype vb.) mümkün olduğu ortamlar sağlandığı sürece işçi kalabalık gurupların yakın temasından kaçınabilir. Ancak her iki konu için de işveren gerekli her türlü önlemi aldığı takdirde çalışanın seyahat etmemesi, toplantılara katılmaması işverence yaptırıma sebep olabilir.
SORU: Çalışanlar işe gitmekten kaçınabilirler mi?
CEVAP: Çalışanların iş görme borcundan kaçınabilme halleri yasada belirtilmiştir. Bu hallerden biri de işçi sağlığı ve güvenliği bakımından işyerindeki risklerdir. İşçi gördüğü riskler açısından işvereni uyarır. İşyerindeki iş sağlığı ve güvenliği kurulunun toplanıp riskleri ortadan kaldırmak konusunda karar almasını talep edebilir. İşverenin bu konuda duyarsız kalması durumunda işçinin iş görme borcunu yerine getirmemek, yani çalışmamak hakkı vardır.
SORU: İşveren, mevcut somut veri bulunmaması, ancak şüpheli durum bulunması halinde çalışanları yıllık ücretli izne, ücretsiz izne veya idari izne gönderebilir mi?
CEVAP: Öncelikle belirtelim ki İş Kanunu’nda idari izin diye bir kavram yoktur. Bu kamuya ait bir müessesedir. Bundan kasıt şayet ücretli izin ise işveren elbette ki çalışanlarına her durumda ücretli izin verebilir. Ancak işyerinde olası bir riske karşı işçiye ücretsiz izin verilmesi ve/veya verilecek iznin yıllık ücretli izinden düşülmesi yasal değildir. İşçiyle işveren ancak anlaşarak, karşılıklı mutabakat ile ücretli ve/veya ücretsiz izin kararı alıp uygulayabilirler.
SORU: İşverenin ekonomik durumunun olumsuz etkilenmesi halinde durum ne olur? Böyle bir durumda kısa çalışma ödeneği ne kadar süre ödenir?
CEVAP: Böyle bir durumda, yani işyerinin korona krizinden etkilenerek kısmen ya da tamamen faaliyetini durdurması durumunda işveren önce işçilerine 1 hafta süreyle yarım ücret ödeyecektir. Ardından Türkiye İş Kurumu’na kısa çalışma ödeneği için müracaat edip, müracaatının kabul edilmesi sonrasında da işçilerine kaynağı İşsizlik Sigortası Fonu’ndan karşılanan kısa çalışma ödeneği ödeyebilecektir. Kısa çalışma ödeneğinin süresi 3 aydır. Bu süre cumhurbaşkanının yetkisi ile uzatılabilir. Şayet 3 aylık sürenin sonunda işyeri tamamen kapatma kararı alırsa işveren işçilerin iş ilişkisinden doğan tüm işçilik haklarını (tazminat, kullanmadığı yıllık ücretli izin vb.) kendilerine ödemelidir.