Nerede bu vergi rekortmenleri?

Ekonomik verilerin pek çoğu ilk bakışta anlaşılmasa da, toplumsal düzenimize ilişkin fikir verir. Tek başına veriler anlamlı olmayabilir. Bunun için bir başka referans veriye ihtiyaç duyulur. Misal; ekim ayı işsizlik oranının yüzde 8,5 olması, referans veriden mahrum bir analiz için hiçbir anlam ifade etmez. Fakat zamanı referans alarak, bu oranın, 2014’ten bu yana görülen en düşük işsizlik oranı olduğunu söylersek, veri böylece anlam kazanacaktır. Öte yandan yine zamanı referans alırsak son 10 yıl içinde düşük olabilir ama yüzde 8,5’lik işsizlik oranı 70’lere veya 80’lere göre oldukça yüksektir. Öte yandan aynı veriye mekanı referans alarak da yaklaşabiliriz. Bu haliyle, Euro Bölgesi’ndeki ekim ayı işsizliği yüzde 6,5 olarak açıklandı. Bu oran da onlara göre yüksek, bize göre düşük.

İşsizlik veya enflasyon oranı, bütçe ve dış ticaret dengesine ilişkin verileri aylık takip ediyoruz. Bir de bazı veriler var ki, yılda sadece 1 kez açıklanıyor. Ölüm ve doğum istatistikleri, göç istatistikleri gibi… Fakat son yıllarda adet olduğu üzere devlet, haftalık ya da aylık verileri değil ama yıllık verileri açıklamakta diretiyor. 2020 ve 2021 yıllarında ölüm istatistikleri ancak 2023 yılında, seçimden sonra yayınlanmıştı. Yine böyle bir veri vergi rekortmenleri listesiydi. 2020 ve 2021 yıllarına ilişkin vergi rekortmenleri açıklanmıyordu. Çarşamba günü, Gelir İdaresi Başkanlığı, 2020, 2021 ve 2022 yıllarına ilişkin gelir ve kurumlar vergisi rekortmenlerini açıkladı. İdare rekortmenler listesini açıkladı ama rekortmenler kendi isimlerinin açıklanmasını istemedi. 2022’de 100 gelir vergisi rekortmeninin sadece 24’ü isminin açıklanmasına izin verirken, 76’sı isminin saklı kalmasını istedi. İlk 10 vergi rekortmeninin yarısı gizli… Vergi şampiyonu ise hem 2021 hem de 2022 yılında Baykar Holding Yönetim Kurulu Üyesi ve Erdoğan’ın damadı Selçuk Bayraktar oldu. Bayraktar, 2021 yılında 153,3 milyon TL vergi öderken, 2022 yılında ödediği vergi önceki yıla göre yüzde 267 artışla 564,1 milyon TL’ye yükseldi.

Vergi rekortmeninin Cumhurbaşkanı’nın damadı olması medyanın ilgisini daha çok çekti fakat, 100 vergi rekortmeninin 76’sının isminin açıklanmasını istememesi üzerine fazlaca durulmadı. Zira bu veri tek başına anlamlı değildi. Bu nedenle zamanı referans almakta fayda var.

KİMLİĞİNİ GİZLEYEN REKORTMEN SAYISI ARTIYOR

KAYIP VERGİ ŞAMPİYONLARI

2002 yılına gidelim. O yılın vergi şampiyonu 2019’da hayatını kaybeden ünlü müteahhit Cemil Özgür oluyor. Onu Aydın Doğan ve Kemal Uzan takip ediyor. İlerleyen yıllarda Doğanlar ve Uzanlar ilk 10’daki yerlerini kaptıracaklar.

2002 yılında ilk 100 vergi rekortmeni içinde sanatçılar da var. Hülya Avşar, en çok vergi veren 36’ncı, İbrahim Tatlıses 43’üncü, Cem Yılmaz 53’üncü, Gülben Ergen ise 74’üncü mükellef oluyor. Medya rekortmen sanatçıları konuşurken, rekortmenlere ödül veriliyor, bu kişiler kürsülerde boy gösteriyor, vergi hakkında konuşuyorlar. O yıl, 100 vergi rekortmenin 79’u isminin açıklanmasını, 21’i açıklanmaması istiyor.

İzleyen yıllarda da isminin açıklanmasını istemeyen mükellef sayısında dikkate değer bir artış yaşanmıyor. 2000’li yıllar boyunca adının açıklanması istemeyen rekortmen sayısı 30’u hiç geçmiyor. Fakat 2014’ten itibaren, vergi mükellefleri giderek artan oranda isimlerini gizleme eğilimine giriyorlar. 2015’te gizli rekortmenler listenin yarısına ulaşarak 50’ye yükseliyor. 2018’de ise bir ilk yaşanıyor vergi şampiyonunu bile adını gizliyor. Derken 2019 listesine geliyoruz. O yıl ismini saklayanlar rekor kırıyor ve 100 rekortmenin 68’i kimliğinin saklı tutulmasını istiyor. Vergi şampiyonunu da bu isimsiz rekortmenlerden biri. Kimdir, bilemiyoruz. Konu kamuoyunda da tartışılmaya başlanıyor. Kim bu rekortmenler?

BAYRAKTAR LİSTEYE İLK KEZ GİRİYOR

Mesela Selçuk Bayraktar’ı ele alalım. Kendisi, vergi rekortmenleri listesine ilk kez 2021 yılında vergi şampiyonu olarak giriyor. Ya daha önce de listedeydi ama isminin açıklanmasını istemiyordu ya da 2021’de bir anda öyle çok gelir elde etti ki, Rahmi Koç’u da geride bırakarak şampiyon oldu. İsminin açıklanmasını daha önce istemediyse, 2021 ve 2022’de ne değişti de buna izin verdi? Ya da daha önce gerçekten listede yoktuysa, 2021’de ne ölçüde büyüdü de vergi şampiyonu oldu? Peki 2018-2020 arasındaki 3 yılın vergi şampiyonu kim? Bilemiyoruz… Fakat bildiğimiz bir şey var, listede olup da devletin adının açıklanmasını istemediği şirketleri var. Evet, şirket vergi rekortmeni, üstelik devletin şirketi ama gizli…

KURUMLAR VERGİSİ REKORTMENİ BİLİNMİYOR

Vergi rekortmenleri listesindeki gerçek kişiler, ödedikleri gelir vergisiyle listeye giriyorlar. Buna karşılık tüzel kişiler ise kurumlar vergisi listesinde yarışıyorlar. Burada liste başları pek değişmiyor. Genellikle ilk 10, bankalardan oluşuyor. Mesela 2017 ile 2021 yılları boyunca kurumlar vergisi şampiyonu Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası olmuş. 2016 şampiyonu Ziraat Bankası iken Merkez Bankası o yıl, ikincilikte kalmış. Tahmin edileceği üzere şirketler için vergi rekortmenleri listesine girmek önemli bir mesele. Nitekim 2002 yılında 100 rekortmen şirketin sadece 6’sı kimliğinin saklı kalmasını istemiş. 2022 yılında ise 39 şirket kimliğini gizliyor. Üstelik çok daha enteresan şekilde 2022 yılı kurumlar vergisi rekortmenini ilk kez öğrenemiyoruz. Tarihimizde ilk kez yaşanıyor bu. Bir şirket, “Türkiye’nin en çok vergi veren şirketi” ünvanı kazanıyor ama isminin saklı kalmasını istiyor. Fakat daha da enteresan olan başka bir şey daha var?

ZİRAAT VE MERKEZ BANKASI NEREDE?

Kurumlar Vergisi rekortmenler listesinde liste başları yıldan yıla keskin değişiklikler göstermez. 90’lara gidildğinde Türk Telekom, Şeker Fabrikaları, Türkiye Petrolleri gibi KİT’leri listede görsek de, 2000’lerden itibaren bankalar liste başını çekmeye başlar. Dolayısıyla, köklü bankalar için listeye girip girmemek değil, listedeki pozisyon önemlidir. 2022 listesinin ilk 5’i şu şekilde;

1- Bilinmiyor

2- Türkiye Garanti Bankası

3- Bilinmiyor

4- Yapı ve Kredi Bankası

5- Bilinmiyor

Liste, Akbank, İş Bankası, Halk Bankası, QNB Finansbank ve Denizbank diye devam ediyor. Vergi rekortmenleri listesi açıklanmaya başladığı 1998’den bu yana ilk kez ilk 5 rekortmenin 3’ünden habersiziz. Peki Ziraat Bankası? Yok… Sadece ilk 10’da değil, ilk 100’de de yok. Daha ilginci Ziraat Katılım 15’inci sıradan giriyor listeye ama Ziraat Bankası listede yok. 2022’de 41 milyar TL net kar açıklayan banka nasıl olur da ilk 100’de yer almaz. Muhtemel ki, Ziraat Bankası kurumlar vergisi rekortmenler listesinde var fakat nedense listede adı açıklanmıyor. Keza Merkez Bankası da aynı şekilde… 2022 yılında 72 milyar TL net kar açıklayan bir şirket Merkez Bankası. Fakat ilk 100’de adı yok. Mutlaka listede başı çeken bir yerlerde ama kurum adının açıklanmasını istemiyor. Nedeni hakkında söylenenler spekülasyon. Fakat hakikat; Türkiye’de para kazananlar, artık kazandıklarıyla iftihar edemiyorlar. Bunun nedeni hakkında düşünmeye değer.