Resmi tatillerde mesai yapmak zorunlu mudur?
Soru: Resmi tatillerde mesai yapmak zorunlu mudur? Yoksa işçinin isteğine mi bağlıdır? Bugünlerde çalışılırsa ücretlendirilmesi nasıl yapılır?
Cevap: Öncelikle belirtmeliyiz ki işyerinde çalışma koşullarının düzenlenmesi işverenin yönetim hakkı çerçevesinde işverene aittir. İşyerinde mesai saatleri, ara dinlenmesi, vardiya düzeni vb konular yönetim hakkı kapsamında olup işverence düzenlenir. Ancak işveren yönetim hakkını yasal çerçeve içinde kullanmalıdır. Yani yönetim hakkı işverene örneğin yasal sınırların üzerinde çalışma saati uygulaması hakkı vermez. Çalışanlar da yasal zeminde konulan bu düzenlemelere uymak zorundadır. Yönetim hakkının bu kısa tanımlamasından sonra ilk sorunuza gelecek olursak;
Bir işyerinde genel tatillerde (ulusal bayram ve diğer resmi ve dini bayram günleri) çalışma yapılması mümkündür. Bu özellikle de postalar halinde işçi çalıştırma (vardiya) usulü ile çalışılan üretimin ve/veya hizmetin kesintisiz 24 saat devam etmesi gereken işyerleri için geçerlidir. Bu tür bir işyerine işbaşı yapacak bir çalışan işe girmeden önce işyerinde vardiya düzeninin olduğu ve genel tatil günlerine de vardiyasının isabet edeceğini bilerek ve kabul ederek işbaşı yapmalıdır. Bu sadece sözlü olarak değil iş sözleşmesi ve/veya toplu sözleşmede de yer alması gereken önemli bir maddedir. Bu maddeyi de içeren bir iş sözleşmesini imzalayan işçi vardiyasına isabet eden genel tatil günü çalışmak zorundadır. Aksi halde işverenin işçiye yaptırım uygulama hakkı söz konusudur. İş kanununun konuyu düzenleyen ilgili maddesi aynen aşağıdaki gibidir:
Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışma:
“Madde 44 - Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde işyerlerinde çalışılıp çalışılmayacağı toplu iş sözleşmesi veya iş sözleşmeleri ile kararlaştırılır. Sözleşmelerde hüküm bulunmaması halinde söz konusu günlerde çalışılması için işçinin onayı gereklidir.”
Sizin sorunuzdan işyerinizin vardiya düzeni ile çalışan bir işyeri olup olmadığı anlaşılmıyor. Dolayısı ile iş sözleşmenizde vardiyalı çalışmaya onay verip vermediğinizi bilmiyoruz. Bu onayı vermişseniz geçerli bir mücbir sebebiniz olmaması koşulunda Genel tatil çalışmasına uymanız gerektiğini söylemeliyiz.
Diğer sorunuza gelecek olursak;
Bu konuda yine İş Kanunu’nun 47. Maddesi ile düzenlenmektedir:
Genel tatil ücreti:
“Madde 47 - Bu Kanun kapsamına giren işyerlerinde çalışan işçilere, kanunlarda ulusal bayram ve genel tatil günü olarak kabul edilen günlerde çalışmazlarsa, bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücretleri tam olarak, tatil yapmayarak çalışırlarsa ayrıca çalışılan her gün için bir günlük ücreti ödenir. Yüzde usulünün uygulandığı işyerlerinde işçilerin ulusal bayram ve genel tatil ücretleri işverence işçiye ödenir.”
Bu maddenin anlamı işçiye Genel tatillerde çalışmasının karşılığında sadece 1 günlük ücret, yani aylık ücretinin 30 güne bölünmesi sureti ile elde edilecek ücretin karşılığının ödenmesi gerektiğidir. Kamuoyunda bu konu yanlış değerlendirilerek işçiye Bayram ve genel tatil çalışmalarının karşılığının %100 zamlı ödenmesinin yasal bir zorunluluk olduğu bilgisi yaygındır. Ancak bu sadece sözleşme ya da toplu sözleşme ile işçiye sağlanmış ilave bir hak söz konusu ise geçerlidir. Yasa ise aynen yukarıda yer aldığı gibi bu çalışmaların karşılığında sadece 1 günlük ücret ödeneceğini buyurmaktadır. İşçinin Genel tatilde kaç saat çalıştığına bakılmaksızın tam günlük ücret ödenmesine ilişkin bir Yargıtay kararı özetini aşağıda bilgilerinize sunuyorum.
“İş Kanunu’nun 47. maddesindeki açık düzenleme karşısında ulusal bayram genel tatillerde çalıştığı anlaşılan davacının çalıştığı her bir ulusal bayram genel tatil günü için ilave 1 yevmiyeye (aylık maktu ücret/30) daha hak kazandığı gözden kaçırılarak hesaplamanın çalışılan saat üzerinden yapılması hatalıdır. İşçi ulusal bayram-genel tatil günlerinde 1 saat dahi çalışsa tam yevmiyeye hak kazanır.” (Yargıtay 9.Hukuk Dairesi 2016/20521 E. , 2020/6790 K.)